Марс: өлгөләр араһындағы айырма

	Марс
	; 2001 йылдың 26 июнендә «Хаббл» телескобы төшөргән рәсем
Орбита характеристикалары
Перигелий	2,06655·108 км; 1,381 а. б.
Афелий	2,49232·108 км; 1,666 а. б.
Ҙур ярымкүсәр (a)	2,2794382·108 км; 1,523662 а. б.; 1,524 ер
Орбитаның эксцентриситеты (e)	0,0933941
Әйләнеүҙең сидерик периоды	(йыл оҙонлоғо); 686,98 ер көнө; 1,8808476 ер йылы
Әйләнеүҙең Синодик периоды	779,94 дней
Орбита тиҙлеге (v)	24,13 км/с (уртаса); 24,077 км/с
Ауышлығы (i)	1,85061° (эклиптика яҫылығына ҡарата); 5,65° (Ҡояш экваторына ҡарата)
Долгота восходящего узла (Ω)	49,57854°
Перицентр аргументы (ω)	286,46230°
Юлдаштары	2 (Фобос һәм Деймос)
Физик характеристикалар
Поляр ҡыҫылышы	0,00589
Экватор радиусы	3396,2 км
Поляр радиусы	3376,2 км
Уртаса радиус	3,3895·103 км; 0,5320 земного
Өҫлөк майҙаны (S)	144 371 391 км² (0,283 ер)
Күләме (V)	1,63116·1011 км³; 0,151 земных
Массаһы (m)	0,64185·1024 кг; 0,107 земных
Уртаса тығыҙлығы (ρ)	3933 кг/м³; 0,714 земной
Экваторҙа есемдең тотҡарһыҙ төшөүе тиҙлеге (g)	3,711 м/с²; 0,378 g
Икенсе космик тиҙлек (v2)	5,03 км/с; 0,45 ер
Экваторҙа әйләнеү тиҙлеге	868,22 км/ч
Әйләнеү периоды (T)	24 часа 37 минут и 22,663 секунды (24,6229 ч) — сидерический период вращения,; 24 часа 39 минут и 35,244 секунды (24,6597 ч) — длительность средних солнечных суток.
Күсәр ауышлығы	25,1919°
Прямое восхождение северного полюса (α)	317,681
Төньяҡ полюс ауышлығы (δ)	52,887
Альбедо	0,250 (Бонд); 0,150 (геом.альбедо) 0,170
Температура
Атмосфера
Атмосфера баҫымы	0,4-0,87 кПа (4·10-3-8,7·10-3 атм)
	Состав:; 95,32 % угл. газ; 2,7 % азот; 1,6 % аргон; 0,13 % кислород; 0,08 % угар газ; 0,021 % һыу пары пар; 0,01 % Азот оксиды(II)

Интерактивная навигация по истории

← Алдағы үҙгәртеү Киләһе үҙгәртеү →

Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән

ВизуальВикитекст

Һыҙылған

20:13, 22 ноябрь 2012 өлгөһө

Марс — Ҡояш системаһында дүртенсе планета, ҙурлығы буйынса етенсе планета. Был планета Боронғо Рим һүғыш аллаһы Марс хөрмәтенә аталған. Марсты, өҫтө ҡыҙыл тимер окисы (III) менән ҡапланған өсөн, ҡайһы берҙә «Ҡыҙыл планета» тип атайҙар.

Дөйөм мәғлүмәт

Марс — һирәк атмосфералы Ер группаһында планета. Марс планетаһының үҙенсәлектәре: Айҙағы кеүек үҙәндәр, вулкандар, бәрелеүҙән барлыҡҡа килгән кратерҙар; Ерҙәге кеүек сүллек, поляр шапкалар бар. Олимп тауы исемле һүнгән вулкан — Ҡояш системаһындағы иң бейек тау, ә Маринер үҙәне иң тәрән каньон. Ер группаһына оҡшашлығына өҫтәп әйтергә була, Марстың әләнеү периоды Ерҙеке кеүек, тип уның климаты һалҡын һәм ҡоро.

Маринер-4 (ингл. «Mariner 4») космос аппараты Марсҡа төшкәнгә тиклем тикшереүселәр планетала шыйыҡ хәлдә һыу бар тип иҫәпләй ине. Был фекер планетала яҡты урындар ҡараңғы урындар менән алышыныуы менән нигеҙләнгән ине. Поляр киңлектә континент һәм диңгеҙҙәр кеүек күренә ине. Планета өҫтөндәге бураҙналар һүғарыу каналдары кеүек күренә ине. Һуңыраҡ бындай каналдар бөтөнлә булмауы иҫбат ителде. Һауа баҫымы бик түбән булғанға һыу ирекле хәлдә булыуы мөмкин түгел.

Марстың ике тәбиғи юлдашы Фобос һәм Деймос (боронғо грек мифологияһындағы Арестың улдары исеменән, «ҡурҡыныс» һәм «ҡот осҡос» тигәнде аңлата).

Атмосфера һәм климат

Экваторҙа температура төш ваҡытында +30 °C тирәһе, төн уртаһында -80 °C. Полюстарға яҡын -123 °C тиклем төшә. Марс атмосфераһы углекислый газдан тора һәм бик һирәк. Атмосфера баҫымы Ерҙәгенән 160 тапҡыр түбәнерәк, уртаса 6,1 мбар. Ҡасандыр, бик күптән, Марс атмосфераһы тығыҙ, ә климаты йылы һәм дымлы булған, планетала шыйыҡ хәлдә һыу булған һәм ямғырҙар яуған, тигән фекерҙәр бар. Атмосфера 95% углекислый газдан, 2,7% азоттан, 1,6% аргондан, 0,13% кислородтан, 0,1% һыу парынан, 0,07% угар газдан тора. Марс ионосфераһы 110 — 130 км бейеклеккә етә.

«Марс экспресс» космос аппараты тикшереүе буйынса атмосферала метан булыуы асылған. Марс шарттарында был газ бик тиҙ тарҡала, шуға күрә даими газ сығанағы булырға тейеш. Был сығанаҡ вулкандан, йәки бактериялар эшмәкәрлегенән.

Әҙәбиәт

Бурба Г. А. Номенклатура деталей рельефа Марса. — М.: Наука, 1981. — 85 с. — 1000 экз.
Владимир Сурдин. Марс: Великое противостояние. — М.: Физматлит, 2004. — 240 с. — ISBN 5-9221-0454-3
И. А. Комаров, В. С. Исаев. Криология Марса и других планет солнечной системы. — М.: Научный мир, 2010. — 296 с. — 500 экз. — ISBN 978-5-91522-138-2

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 Mars: Facts & Figures (билдәһеҙ). NASA. Дата обращения: 6 март 2007. Архивировано 4 август 2011 года.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 ^2,16 ^2,17 ^2,18 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; nssdc төшөрмәләре өсөн текст юҡ
↑ ^3,0 ^3,1 Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; et al. (2007). «Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006». Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 90: 155-180. DOI:10.1007/s10569-007-9072-y. Проверено 2007-08-28.
↑ ^4,0 ^4,1 Согласно наиболее приближённой к реальной поверхности планеты модели эллипсоида
↑ ^5,0 ^5,1 M. Allison, M. McEwen. A post-Pathfinder evaluation of areocentric solar coordinates with improved timing recipes for Mars seasonal/diurnal climate studies // Planet. Space Sci., 48, 215—235, 2000. DOI:10.1016/S0032-0633(99)00092-6

Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA

[factsNasa-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 Mars: Facts & Figures (билдәһеҙ). NASA. Дата обращения: 6 март 2007. Архивировано 4 август 2011 года.

[nssdc-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 ^2,14 ^2,15 ^2,16 ^2,17 ^2,18 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; nssdc төшөрмәләре өсөн текст юҡ

[Seidelmann2007-3] 3,0 ^3,1 Seidelmann, P. Kenneth; Archinal, B. A.; A’hearn, M. F.; et al. (2007). «Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006». Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 90: 155-180. DOI:10.1007/s10569-007-9072-y. Проверено 2007-08-28.

[bfe-4] 4,0 ^4,1 Согласно наиболее приближённой к реальной поверхности планеты модели эллипсоида

[Allison-5] 5,0 ^5,1 M. Allison, M. McEwen. A post-Pathfinder evaluation of areocentric solar coordinates with improved timing recipes for Mars seasonal/diurnal climate studies // Planet. Space Sci., 48, 215—235, 2000. DOI:10.1016/S0032-0633(99)00092-6

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ 249 юл: / 249 юл: @@
 [[ms:Marikh]]
 [[mt:Marte (pjaneta)]]
-[[mwl:Marte]]
+[[mwl:Marte (planeta)]]
 [[my:အင်္ဂါဂြိုဟ်]]
 [[mzn:مریخ]]

Ҡояш системаһы

Йондоҙ һәм планеталар	Ҡояш • Меркурий • Венера • Ер • Марс • Юпитер • Сатурн • Уран • Нептун
Кәрлә планеталар	Церера • Плутон • Хаумеа • Макемаке • Эрида • Дәғүә итеүселәр: Седна • Орк • Квавар • 2007 OR₁₀ 2002 TC₃₀₂
Планеталарҙың эре юлдаштары	Ганимед • Титан • Каллисто • Ио • Ай • Европа • Тритон • Титания • Рея • Оберон • Япет • Харон • Ариэль • Умбриэль • Диона • Тефия • Энцелад • Миранда • Протей • Мимас • Нереида
Юлдаштар / ҡулсалар	Ерҙең • Марстың • Юпитерҙың / ∅ • Сатурндың / ∅ • Урандың / ∅ • Нептундың / ∅ • Плутондың • Хаумеаның • Эриданың
Бәләкәй есемдәр	Метеороидтар • астероидтар / уның юлдаштары (Ер тирәһендәге · төп һыҙат · троян · кентавр) • транснептун (Койпер һыҙаты (плутино · кьюбивано) · таралған диск) • дамоклоидтар • кометалар (Оорта болоты)
Астрономик объектар • Портал:Астрономия