Иҫке Ихсан

Иҫке Ихсан
	Ауыл
	Иҫке Ихсан; рус. СтароихсановоИҫке Ихсан
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Саҡмағош
Ауыл советы	Бәшир
Координаталар	55°04′29″ с. ш. 55°03′14″ в. д.HGЯO
Халҡы	↗216 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452207
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 256 810 006
ОКТМО коды	80 656 410 116
ГКГН номеры	0521125
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Иҫке Ихсан

Иҫке Ихсан (рус. Староихсаново) — Башҡортостандың Саҡмағош районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 216 кеше^[2]. Почта индексы — 452207, ОКАТО коды — 80256810006.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	216	101	115	46,8	53,2

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек башҡорттар (54 %) һәм татарҙар (39 %)^[3].

Географик урыны

Район үҙәгенә тиклем (Саҡмағош): 29 км
Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Иҫке Бәшир): 2 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Өфө): 81 км

Тарихы

Ихсан ауылы тарихы XVII быуат аҙағында башлана, Дыуанай башҡорттары 1717 — 1719 йылдарҙа үҙ ерҙәренә мишәрҙәрҙе индерә^[4]. XVII быуат аҙағында Ҡаҙан даруғаһы Дыуанай улусы башҡорттары үҙ ерҙәренә индерелгән тәүге күсеп килеүсе Их(ҡ)сан исеме менән яңы ауылға нигеҙ һала. Типтәрҙәрҙең керҙәшлек килешеүе буйынса килеү ваҡыты билдәһеҙ, әммә 1795 йылда улар иҫәпкә алына. 1783 йылғы рәүиз уларҙы теркәмәгән. Тимәк, улар Ихсанға ошо ике ревизия араһында төпләнгән. 1719 йылда керҙәшлек килешеүе буйынса ауылға - мишәрҙәр, һуңыраҡ — типтәрҙәр, артабан 1795 һәм 1799 йылдарҙа дәүләт крәҫтиәндәре килеп төпләнә. Уларҙың бер өлөшө Тамбов губернаһы Йәнғураз ауылынан килә. Дәүләт крәҫтиәндәре һуңынан типтәрҙәр рәтен тулыландыра^[5].

1834 йылғы рәүиз документтарында был ергә беренсе булып килеп төпләнеүсенең аҙашы Ихсан Баязитовтың (1735 — 1819) исеме иҫәпкә алына. Уның улдары һәм ейәндәре: Мөхәмәтрәхим (1758-1822), Мөхәмәткәрим (1769-1820), 1820 йылда 58 йәшендә вафат булған Рәхмәтулла (уның улдары: Фәйрушат, уның улдары Туҡтар, Абдулвәли, Мөхәмәтша) исемдәре лә билдәле^[5].

1795 йылда ауылда 58 башҡорт, 10 типтәр, 11 яһаҡлы татар, 9 мишәр йәшәй; 1816 йылғы рәүиз документтарында һандар түбәндәгесә: 62, 21, 118 һәм 20; 1834 йылда — 75, 34, 174 һәм 31; 1859 йылғы рәүиздә ауылда йәшәүселәр һаны дөйөм һан менән күрһәтелә; 1870 йылда 307 башҡорт һәм 49 яһаҡлы татар йәшәй, 1920 йылғы рәүиздә ауыл кешеләренең этник сығышы дөрөҫ күрһәтелмәй. Ғәмәлдә, ауылда башҡорттар һәм татарҙарҙың йәшәүе теркәлергә тейеш була^[5].

1834 йылда 75 башҡортҡа 160 бот ужым һәм 352 бот яҙғы иген сәселә, 32 бот картуф ултыртыла. Ауылда мәсет, унда мәктәп эшләй. Тирмән була. Ауыл халҡы 380 умарта тота^[5]..

Билдәле шәхестәре

Мостафин Өлфәт Мансур улы (4.05.1959—29.10.2020), дәүләт һәм хужалыҡ эшмәкәре, ғалим. 2018—2020 йылдарҙа Өфө ҡалаһы ҡала округы хакимиәте башлығы. Техник фәндәр кандидаты (2005).

Сығанаҡтар

Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 24 ноябрь 2020)
Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 24 ноябрь 2020)

Иҫкәрмәләр

↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
↑ Иҫке Ихсан // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 389. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[2010F-1] Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.

[2] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[справочник-3] Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)

[4] Иҫке Ихсан // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[Иҫке_Ихсан-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 389. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]