Ҡырғыҙстандың ауыл хужалығы
| Ҡырғыҙстандың ауыл хужалығы | |
 | |
| Дәүләт |
 Ҡырғыҙстан |
|---|---|
 Ҡырғыҙстандың ауыл хужалығы Викимилектә | |
Ҡырғыҙстандың ауыл хужалығы иҡтисадта мөһим урын алып тора. Бөтә донъя ЦРУ факттары китабы мәғлүмәттәре буйынса, уға дөйөм эске тулайым продукттың 18 проценты һәм бөтә эшсе көсөнөң 48 проценты тура килә. Дөйөм ер майҙанының 6,8 проценты ғына ауыл хужалығы культураларын үҫтереү өсөн ҡулланыла, ә 44 проценты мал көтөүлек итеп файҙаланыла. Ҡырғыҙстандың таулы ил булыуы арҡаһында малсылыҡ ауыл хужалығы хужалығының байтаҡ өлөшөн тәшкил итә.
Ҡырғыҙстанда хәҙерге ауыл хужалығы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡырғыҙстанда ауыл хужалығы мөһим тармаҡ булып тора. Эшкә һәләтле халыҡтың күп өлөшө малсылыҡ һәм үҫемселек менән шөғөлләнә. Етештерелгән продукция эске баҙар ихтыяждарын ҡаплай, ә артыҡ продукция экспортҡа сығарыла. Ҡырғыҙстанда иген культураларынан һоло, кукуруз, арпа, бойҙай, дөгө үҫтерелә. Йәшелсә культураларынан кәбеҫтә һәм татлы борос, баклажан һәм томат, ҡуҙаҡлылар һәм редис үҫтерелә.
Абрикос һәм персик, инжир һәм һөрмә, слива һәм гранат күпләп үҫтерелә. Ә сәтләүектең иң таралғандары — миндаль, ер еләге, урман сәтләүеге, грек сәтләүеге һәм төрлө сорттағы фисташкалар. Еләк культураларынан — ҡурай еләге, еләк, һары сейә, барбарис һәм ҡарағат үҫтерелә. Ҡырғыҙстанда гидросистема үҫешкән, шуға күрә өйрәк, күркә, ҡаҙ һәм тауыҡ һәм һыйыр, һарыҡ, кәзә үрсетелә. Шулай уҡ Ҡырғыҙстанда һөт продукцияһы етештереү өсөн хайуандар һәм меринос йөнө алыу өсөн һарыҡ аҫырайҙар. Был ил күрше Үзбәкстанға, Тажикстанға һәм Ҡаҙағстанға плантацияларҙы һуғарыу өсөн һыу бирә.
Ҡырғыҙстанда һыу фондында тәбиғи һәм яһалма характерҙағы һыу ятҡылығы — 3500-ҙән ашыу. Шуның менән бәйле илдә 40-ҡа яҡын балыҡ хужалығы һәм 200-гә яҡын балыҡсылыҡ хужалығы һыу ятҡылығы иҫәпләнә, улар араһында етештерелгән продукция күләме буйынса Ысыҡкүл, Чуй, Джалал-Абад өлкәләре алдынғы урында тора. Ҡырғыҙстанда сәнәғәт масштабында һаҙан, карп, маринка, ҡорбан балығы, бағыр, алабалыҡ һәм һыла үҫтерелә[1]
Ҡырғыҙстан емеш-еләк һәм сәтләүек ағастарынан торған киң урмандары менән дан тота. Улар айырыуса көньяҡта, сәтләүек-емеш урмандары бүлкәтендә осрай, унда ҡырағай алма, груша, сейә, ҡарағат, ҡурай еләге, өрөк, грек сәтләүеге, фисташка, миндаль, барбарис, зизифус, алыча һ. б. үҫә. Әммә Ҡырғыҙстандың башҡа территорияларында ла ҡырағай үҫеүсе аҙыҡ үҫемлектәре күп. Ҡырғыҙстанда аҡ бәшмәк, гөрөздә, шампиньондар үҫә)[2].
Ауыл хужалығы культуралары Фирғәнә үҙәненә, Талас өлкәһендә һәм Чуй өлкәһендә үҫтерелә.
Абрикос Ҡырғыҙстандың Баткен өлкәһендә күпләп үҫтерелә. Абрикостарҙы киптереү һәм эшкәртеү был өлкә фермерҙарының килеменең төп сығанағы булып тора[3][4]. Яңы абрикостарҙы Ысыҡ-Күл ҙур күләмдә бирә[5]. Мәскәүҙә һатыла[6].
Ҡырғыҙстандың ауыл хужалығы продукцияһы араһында тәмәке, мамыҡ, картуф, йәшелсә, йөҙөм, емеш — еләк һәм еләк етештерелә.Төп культура булып мал аҙығы төрҙәре тора. Ужым бойҙайы уңышы биреү буйынса икенсе урында, унан һуң арпа, кукуруз һәм дөгө тора.
Экспортҡа мамыҡ һәм тәмәке оҙатыла. Ит экспортҡа аҙ күләмдә сығарыла. Шуға ҡарамаҫтан, илдә көтөүлектәр 9 миллион гектарҙан ашыу ерҙе биләй һәм малсылыҡты үҫтереү өсөн уңайлы шарттар бар. 2012 йылда Ҡырғыҙстан Сәғүд Ғәрәбстанына ит экспортлау тураһында килешеү төҙөй[7].
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Страны торговые партнеры, Киргизия. Дата обращения: 11 август 2021. Архивировано 11 август 2021 года. 2021 йыл 11 август архивланған.
- ↑ Яблонево-ореховые леса Киргизии. Дата обращения: 11 август 2021. Архивировано 11 август 2021 года.
- ↑ Абрикосовый рай в Баткене {{{2}}}.
- ↑ Баткенские абрикосы экспортируются в Россию и Казахстан под видом таджикских. Дата обращения: 24 ғинуар 2022. Архивировано 4 март 2016 года. 2016 йыл 4 март архивланған.
- ↑ ВИДЕО. Фестиваль Иссык-Кульского абрикоса «Кызыл орук» 4 августа 2014 г. Дата обращения: 24 ғинуар 2022. Архивировано 24 ғинуар 2022 года.
- ↑ ВИДЕО. Иссык-Кульские абрикосы покоряют Москву. 18 августа 2020 г. Дата обращения: 24 ғинуар 2022. Архивировано 24 ғинуар 2022 года.
- ↑ Kyrgyzstan Intends Exporting Meat to Saudi Arabia, The Gazette of Central Asia, Satrapia (29 май 2012). 8 июнь 2012 тикшерелгән.