Вернадский Владимир Иванович

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Вернадский Владимир Иванович
рус. Влади́мир Ива́нович Верна́дский
укр. Володи́мир Іва́нович Верна́дський
рус. Владиміръ Ивановичъ Вернадскій
Рәсем
Ҡултамға
Зат ир-ат[1][2][3]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 Рәсәй республикаһы
 Совет Рәсәйе
 СССР
 Украинская Народная Республика[d]
Тыуған көнө 28 февраль (12 март) 1863[3]
Тыуған урыны Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[4]
Вафат булған көнө 6 ғинуар 1945({{padleft:1945|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:6|2|0}})[2][4][3][…] (81 йәш)
Вафат булған урыны Мәскәү, СССР[4]
Үлем сәбәбе инсульт
Ерләнгән урыны Новодевичье зыяраты[d]
Атаһы Вернадский, Иван Васильевич[d]
Әсәһе Анна Петровна Константинович[d]
Хәләл ефете Наталья Егоровна Старицкая[d]
Балалары Георгий Владимирович Вернадский[d] һәм Нина Владимировна Вернадская[d]
Һөнәр төрө фәлсәфәсе, геолог, биолог, biogeochemist, химик, университет уҡытыусыһы, эколог, геохимик, минералог, уҡытыусы
Эшмәкәрлек төрө геология, кристаллография[d][5], Минералогия, Геохимия[d], радиогеология[d], биология, биогеохимия[d][5], фәлсәфә һәм История геологии[d]
Эш урыны Санкт-Петербург дәүләт университеты
Императорский Санкт-Петербургский университет[d]
Мәскәү император университеты[d]
Таврический университет[d]
СССР Фәндәр академияһы[d]
М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты
Биләгән вазифаһы профессор[d] һәм член Государственного совета Российской империи[d]
Уҡыу йорто Санкт-Петербург дәүләт университеты
Ғилми дәрәжә тәбиғәт фәндәре докторы[d] һәм фән докторы[d]
Ғилми етәксе Докучаев Василий Васильевич һәм Андрей Арцруни[d]
Аспиранттар Александр Евгеньевич Ферсман[d], Кулик, Леонид Алексеевич[d] һәм Александр Павлович Виноградов[d]
Уҡыусылар Александр Евгеньевич Ферсман[d], Вениамин Аркадьевич Зильберминц[d] һәм Бруно Карлович Бруновский[d]
Кемдә уҡыған Бекетов Андрей Николаевич (ботаник) һәм Дмитрий Петрович Коновалов[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы Конституционно-демократическая партия[d]
Баҫма эштең авторҙашы Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге
Ойошма ағзаһы Украинаның Милли фәндәр академияһы, Рәсәй Фәндәр академияһы, СССР Фәндәр академияһы[d], Санкт-Петербург фәндәр академияһы[d] һәм Научное общество имени Тараса Шевченко[d]
Йоғонто яһаусы Докучаев Василий Васильевич
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
СССР дәүләт премияһы Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены орден Святой Анны 2-й степени орден Святого Станислава 2-й степени Сталин премияһы
Гражданский чин действительный статский советник[d]
 Вернадский Владимир Иванович Викимилектә

Вернадский Владимир Иванович (28 февраль (12 март) 1863 йыл6 ғинуар 1945 йыл) — Рәсәй империяһы һәм СССР-ҙың[6] ғалим-тәбиғәт фәндәре белгесе, аҡыл эйәһе һәм йәмәғәт эшмәкәре. Санкт-Петербург Император фәндәр академияһы академигы (1912)[7][8]; Украина Фәндәр академияһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе һәм тәүге президенты (1918—1921)[9][10]. Фәнни мәктәп һәм биогеохимия мәктәбен булдырыусы. Рус космизмының бер вәкиле. 1-се дәрәжә Сталин премияһы лауреаты (1943).

Фәнни ҡыҙыҡһыныу даирәһенә: минералогия, кристаллография, геохимия, геология, тупраҡты өйрәнеү, радиогеология, биология, палеонтология, биогеохимия, метеоритика, философия һәм фән тарихы инә. Бынан тыш ойоштороу һәм йәмәғәт эшмәкәрлеге менән шөғөлләнә.

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Владимир Вернадский, Беренсе Петербург гимназияһы гимназисы,
1878
Харьковта элекке 1-се ирҙәр гимназияһы бинаһы

Владимир Иванович Вернадский 1863 йылдың 28 февралендә (12 мартында) Санкт-Петербург ҡалаһында тыуа[11].

Ата-әсә буйынса үҙенең — малорос тип һанай (1944 йылда көндәлегендә «Украина» тигән һүҙ ҡулланылмаған ваҡытты иҫләүен яҙа)[12].

Владимир Вернадский билдәле рус яҙыусыһы Владимир Короленконың өс туған ҡустыһы була[13].

1868 йылда (Санкт-Петербургтағы климат арҡаһында) ғаилә Харьковҡа — Рәсәй империяһының алдынғы фәнни һәм мәҙәни үҙәктәренең береһенә күсенә. Малай сағынан Киевта, Липкала, өләсәһе — Вера Мартыновна Константинович йәшәгән йортта, була.

Белеме[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1873 йылда Харьков классик гимназияһының беренсе класына уҡырға инә, унда өс йыл уҡый. Атаһы йоғонтоһонда украин хәрәкәтенә һөйөү уяна. Украина тураһында китаптар уҡыр өсөн поляк телен өйрәнә[13].

1876 йылда, ғаилә Санкт-Петербургҡа ҡайтҡандан һуң, В. И. Вернадский Беренсе Петерьург классик гимназияһының өсөнсө класына бара.

1881 йылда гимназияны сығарылышта һигеҙенсе булып таммалай, коллективтың көслө булыуын иҫәпкә алғанда, был бигүк насар түгел[14].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Record #27185125 // VIAF (билдәһеҙ)[Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
  2. 2,0 2,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118631411 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  3. 3,0 3,1 3,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  4. 4,0 4,1 4,2 Виноградов А. П. Вернадский Владимир Иванович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1971. — Т. 4 : Брасос — Веш. — С. 536—537.
  5. 5,0 5,1 Чешская национальная авторитетная база данных
  6. БРЭ 2021 йыл 16 апрель архивланған.
  7. В дальнейшем Императорская Санкт-Петербургская академия наук была переименована в РАН (1917), АН СССР (1925)
  8. 14 марта состоится открытие документальной выставки «Владимир Иванович Вернадский. К 150-летию со дня рождения» (11 март 2013).
  9. Honoring Vladimir Vernadsky: Russian-Ukrainian Scientist's 150th Year Wraps Up. 2015 йыл 3 февраль архивланған.
  10. Верна́дський Володи́мир Іва́нович 2017 йыл 1 август архивланған.. Універсальний Словник-Енциклопедія
  11. Метрическая запись Исакиевского собора
  12. Вернадский В. И. Дневники 1944 г. // Дневники В. И. Вернадского 1943—1944 гг.: Собрание сочинений. Том 23. Москва: Наука, 2013. С. 326.
  13. 13,0 13,1 Гумилевский, 1988 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тег дөрөҫ түгел: «Гумилевский—1988——» исеме бер нисә тапҡыр төрлө йөкмәткегә бирелгән
  14. Шашуков, 2007, с. 199

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]