Айбүләк
| Село | |
| Айбүләк рус. Айбуляк | |
| Ил | |
|---|---|
| Федерация субъекты | |
| Муниципаль район | |
| Ауыл советы | |
| Координаталар | |
| Халҡы | |
| Сәғәт бүлкәте | |
| Почта индексы |
452823 |
| Һанлы танытмалар | |
| Автомобиль коды |
02, 102 |
| ОКАТО коды | |
| ОКТМО коды | |
| ГКГН номеры | |
.svg)
Айбүләк (рус. Айбуляк, икенсе атамаһы Уҡашйылға) — Башҡортостан Республикаһының Яңауыл районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 285 кеше[2]. Почта индексы — 452823, ОКАТО коды — 80259815005.
Халыҡ һаны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1959 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1970 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1979 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1989 йыл 12 ғинуар | |||||
| 2002 йыл 9 октябрь | |||||
| 2010 йыл 14 октябрь | 285 | 140 | 145 | 49,1 | 50,9 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Яңауыл — Нефтекама юлында урынлашҡан[3]. Расстояние до:[4]
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1733 йылғы килешеүгә ярашлы Уҫы даруғаһы Уран улусы башҡорттарының Уҡаш тип аталған аҫаба ерҙәренә яһаҡлы татарҙарҙы ҡабул итеү тураһындағы килешеүгә ярашлы нигеҙ һалына. 1748 йылда бында 65 ир-ат теркәлгән. 1795 йылда V ревизияла яһаҡлы татарҙарҙан 96 ир-ат һәм 107 ҡатын-ҡыҙ теркәлгән.[5][6].
1834 йылда 60 йорт хужалығында 348 кеше йәшәгән (184 ир-ат һәм 164 ҡатын-ҡыҙ). 1842 йылда ауыл ҡарамағында 11 десәтинә усадьба ер, 694 дисәтинә һөрөнтө ер, 20 дисәтинә бесәнлек һәм 2 дисәтинә урман булған. Ауыл халҡы 180 ат, 226 һыйыр, 100 һарыҡ, 150 кәзә тотҡан. X ревизия 1859 йылда 100 хужалыҡта 517 типтәр һәм 1 хужалыҡта 6 башҡорт булыуын күрһәтә.[6]
1870 йылда — Өфө губернаһы Бөрө өйәҙенең 3-сө станицаһы Айбүләков ауылында 95 йорт хужалығы һәм 542 кеше (271 ир-ат һәм 271 ҡатын-ҡыҙ, 530 типтәр һәм 12 башҡорт) булған. Ауылда мәсет булған, шәмбе баҙарҙары (25 магазин булған) үткән, декабрь башында йәрминкәләр үткән. Халыҡ ауыл хужалығы һәм урман хужалығы менән шөғөлләнгән.[7].
1896 йылда Бөрө өйәҙе IV станицаһының Байғужа улусында — 147 йорт хужалығы, 889 кеше (463 ир-ат, 426 ҡатын-ҡыҙ) теркәлгән. Мәсет, баҙар рәттәре (49 шәмбе магазины, баҙар) һәм тағы ла бер нисә магазин һәм учреждение күрһәтелгән.[8] 1897 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса ауылда барлығы 858 кеше йәшәй (424 ир-ат һәм 434 инә зат), шуларҙың 800-е динлеләр.[9]
1906 йылда 896 кеше иҫәпләнә, мәсет, урыҫ-татар земство мәктәбе, шарап магазины, һыра йорто һәм 5 бакалея була; йәрминкәләр үтә.[5]
1920 йылда рәсми мәғлүмәттәр буйынса, шул уҡ ауылда 233 йортта 1171 кеше (570 ир-ат, 601 ҡатын-ҡыҙ) булған[10] йорт хужалығы иҫәбе буйынса — 1101 типтәр, 39 урыҫ, 17 башҡорт һәм 4 татар, шулай уҡ 233 хужалыҡта 2 эшсе иҫәпләнгән[10].
1926 йылда ауыл Башҡорт АССР-ының Бөрө кантоны Яңауыл улусына ҡарай[10].
1939 йылда ауыл халҡы 776 кеше тәшкил итә, 1959 йылда — 684 кеше.[5]
1982 йылда халыҡ һаны яҡынса 350 кеше тәшкил итә.[3]
1989 йылда 273 кеше (116 ир-ат, 157 ҡатын-ҡыҙ)[11].
2002 йылда 246 кеше (113 ир-ат, 133 ҡатын-ҡыҙ), башҡорттар (58 %) һәм татарҙар (39 %).[12]
2008 йылда ауыл бөтөрөлгән Айбуләк ауыл советынан Байғужа ауыл советына күсерелә.[13]
2010 йылда 285 кеше (140 ир-ат, 145 ҡатын-ҡыҙ)[1]
Ауыл клубы, ФАП, мәсет, почта бүлексәһе бар.[14]
Билдәле шәхестәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Мерзляков Владимир Филиппович (23.03.1949), хужалыҡ һәм йәмәғәт эшмәкәре, ғалим-инженер‑нефтсе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1987—2005 йылдарҙа «Аксаковнефть» нефть һәм газ сығарыу идаралығы начальнигы. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. 2007 йылдан Өфө дәүләт нефть техник университеты уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (2004). Рәсәй Федерацияһы Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1994), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған (2000), Рәсәйҙең почётлы (1998) нефтсеһе[15].
- Мөхәмәтдинов Шамил Ғәлиәхмәт улы (2.11.1924—28.02.2015), Куйбышев (хәҙер Һамар) өлкәһенең Чапаевск ҡалаһындағы 102-се почта йәшниге заводының аппаратсыһы һәм бригадиры (1948-1974). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971).
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ 3,0 3,1 Лист карты O-40-134. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1982 год. Издание 1983 г.
- ↑ Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Айбуляк в Башкирской энциклопедии. Дата обращения: 3 март 2019. Архивировано из оригинала 24 декабрь 2019 года. 2019 йыл 24 декабрь архивланған.
- ↑ 6,0 6,1 Асфандияров
- ↑ Списки населённых мест Российской империи. Вып. 45: Уфимская губерния: по сведениям 1870 года. / обраб. В. Зверинским. — СПб.: Центр. стат. ком. Мин. внутр. дел, 1877. — С. 77. — 195 с.
- ↑ Полный список населённых мест Уфимской губернии / под ред. Н. А. Озерова. — Уфа: Типография Губернского Правления, 1896. — С. 150. — 534 с.
- ↑ Населённые места Российской империи в 500 и более жителей : с указанием всего наличного в них населения и числа жителей преобладающих вероисповеданий по данным первой всеобщей переписи населения 1897 г. / под ред. Н. А. Тройницкого. — СПб., 1905. — С. 236.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 Населённые пункты Башкортостана. Часть III, Башреспублика, 1926 / А. А. Хисматуллин. — Уфа: Китап, 2002. — С. 105. — 400 с. — ISBN 5-295-03091-1.
- ↑ Населённые пункты Республики Башкортостан (по данным переписи 2002 года). Статистический сборник. — Уфа: Башкортостанстат, 2005. — С. 134. — 138 с.
- ↑ 'http://www.asmo-rb.ru/engine/data/attach/1/spravochnik.xls 2016 йыл 4 март архивланған. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009',
- ↑ Закон РБ от 19 ноября 2008 года N 49-з «Об изменениях в административно-территориальном устройстве Республики Башкортостан в связи с объединением отдельных сельсоветов и передачей населенных пунктов»
- ↑ Описание Байгузинского сельсовета 2019 йыл 6 март архивланған.
- ↑ Мерзляков Владимир Филиппович 2016 йыл 21 апрель архивланған. (Тикшерелеү көнө: 21 март 2019)
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Айбүләк // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 21 март 2019)
- Книга памяти Янаульского района
- Айбуляк на портале «Генеалогия и Архивы». Дата обращения: 3 март 2019.
|
Портал «Башҡортостан ауылдары» |
|---|---|
|
Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала |
|
Проект «Башҡортостан ауылдары» |
.png)
)/O40-134%20%20%2082-83.jpg){kind=link}