Үрмәт

Үрмәт
	Үрмәт
Ил	Рәсәй
Координаталар	55°19′21″ с. ш. 54°14′48″ в. д.HGЯO
Һанлы танытмалар
ОКАТО коды	80 230 872 001
ОКТМО коды	80 630 472 101
ГКГН номеры	0520871
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Үрмәт

Үрмәт (рус. Урметово) — Башҡортостан Республикаһының Илеш районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 654 кеше^[1]. Почта индексы — 452265, ОКАТО коды — 80230872001.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡырғыҙ улусының аҫаба башҡорттары 1740 йылда төҙөгән килешеүгә ярашлы ауылға ерһеҙ башҡорттар (припущенниктар) һәм типтәрҙәр индерелә. Ул мәлдә Ҡырғыҙ улусы старшинаһы булып Үрмәт исемле уҙаман эшләй. Уның атаһы ошо ауылға нигеҙ һалыусыларҙың береһе тип таныла^[2]..

Яһаҡ татарҙары һәм башҡорттар (припущенниктар) типтәрҙәр составына инә. 1783 йылда ауылда 212 кеше, 1795 йылда 59 ихатала - 346, 1816 й. - 541, 1834 й. - 168, 1858 йылда 176 ихатала - 1072, 1870 йылда 210 ихатала - 1284, 1917 йылда 436 ихатала 2328 кешенең йәшәүе теркәлә^[2].

1843 йылда 168 башҡортҡа 344 бот ужым һәм яҙғы иген сәселә. Ауыл халҡы картуф ултырта башлай (бөтәһенә 4 бот)^[2].

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	1587	739	848	46,6	53,4
1959 йыл 15 ғинуар	976	471	505	48,3	51,7
1970 йыл 15 ғинуар	1135	527	608	46,4	53,6
1979 йыл 17 ғинуар	1022	473	549	46,3	53,7
1989 йыл 12 ғинуар	808	373	435	46,2	53,8
2002 йыл 9 октябрь	723	353	370	48,8	51,2
2010 йыл 14 октябрь	654	315	339	48,2	51,8

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Район үҙәгенә тиклем (Үрге Йәркәй): 18 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Бүздәк): 103 км

Билдәле шәхестәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ринат Хәйри (19.01.1950—5.09.1990), башҡорт шағиры һәм журналисы, 1986 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, Ғәлимов Сәләм исемендәге премия лауреаты (1990).
Шәрипова Илүсә Тимерғәли ҡыҙы (7.11.1948), педагогик хеҙмәт ветераны. 1977—2011 йылдарҙа Краснокама районы Николо-Берёзовка урта мәктәбенең һәм бер үк ваҡытта 1991 йылдан Нефтекамалағы 1-се лицейҙың рәсем уҡытыусыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы (2002)^[3].