Солтанбәк (Асҡын районы)

«Айыҡ ауыл» конкурсы еңеүсеһе

Ауыл
Солтанбәк Солтанбәк
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Асҡын районы
Координаталар	56°01′49″ с. ш. 57°08′22″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 204 843 001
ОКТМО коды	80 604 443 101
Солтанбәк

Солтанбәк (рус. Султанбеково) — Башҡортостандың Асҡын районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 459 кеше. Почта индексы — 452895, ОКАТО коды — 80204843001.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	459	220	239	47,9	52,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Асҡын): 55 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Чернушка): 148 км

Хәҙерге торошо

Солтанбәк ауыл советына, үҙәге Солтанбәк ауылы,Чураш һәм Кәмәшиҙе ауылдары керә.
Бөгөнгө көндә Солтанбәктә заманса төҙөлгән социаль-мәҙәни үҙәк бар. Уның эсендә урта дөйөм белем биреү мәктәбе (филиалы Чураш), ауыл Советы, балалар баҡсаһы (филиалы Урмияҙ), фельдшер-акушерлыҡ пункты урынлашҡан. Шулай уҡ ике мәҙәниәт йорто (Солтанбәк һәм Чураш ауылдарында), почта бүлексәһе, китапханә, ике шәхси эшҡыуарҙың сауҙа кибеттәре бар. Ауылда кесе һәм урта эшҡыуарлыҡтың 4 субъекты бар. Бөгөн Солтанбәктә 174 йортта барлығы 473 кеше йәшәй.

Тарихы

Архив материалдары һәм зыярат таштарындағы яҙыуҙарға ҡарағанда, ауылдың тәүге нигеҙе 1672 йылдарҙа һалына. Солтанбәктәр балыҡсы ырыуы башҡорттары. Ауылға Алтай, Көньяҡ Себер өлкәләренән күсеп килгәндәр. Солтанбәк ауылы Пермь өлкәһе менән сиктәш, Сарс йылғаһы буйына урнашҡан. Элек ауылды төрлөсә атағандар: Сарс,Иҫке Сарс, Ҙур Сарс,Түбәнге Сарс. Ауыл Һөйәнтүҙ фажиғәһе ваҡытында яндырылған. Тергеҙелеүе тураһында IV ревизия мәғлүмәттәре 1783 йылда, Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий 2022 йыл 12 апрель архивланған.китабында иҫкә алына. Һуңынан был урынға башлап Ғәйет ҡарт килеп урынлаша. Ул тыуған яҡты өйрәнеүсе Миңлеғәлиев Шаһийән Миңлеғәли улының бик боронғо олатаһы була.
Ауылдың бөгөнгө исеме йөҙ башы Солтанбәк Ғүмәров менән бәйле. Ул бирегә Билгеш ауылынан килгән була. 1905 йылдан ауыл Солтанбәк тип йөрөтөлә.
Элек электән ауыл хужалығы, умартасылыҡ, урман әҙерләү менән шөғөлләнгәндәр. 30 — сы йылдар башында Солтанбәктә артель промыслаһы була — арба, саналар, мунсала эшкәрткәндәр. Һуғыш йылдарында фронтҡа винтовка прикладтары, саңғылар эшләп ебәргәндәр.

Ауыл үҙенсәлектәре

Солтанбәк ауылы күп бала тәрбиәләгән һәм тәрбиәгә бала алған ғаиләләрҙең күп булыуы менән билдәле. Мәҫәлән, «Әсәлек даны» миҙалына 23 ҡатын-ҡыҙ эйә булды, биш ғаилә ата-әсә ҡарауынан мәхрүм ҡалған 11 бала алып тәрбиәләй.
Солтанбәктәр яңы йорттар һала, тарихын өйрәнә, шәжәрәләр төҙөп, белгәндәрен йәш быуынға еткерә.

Урамдары

Урам исеме

• Яр буйы урамы (рус. улица Береговая)
• Гагарин урамы (рус. улица Гагарина)
• Тау урамы (рус. улица Горная)
• Урман урамы (рус. улица Лесная)
• Тыныслыҡ урамы (рус. улица Мира)
• Яр буйы урамы (рус. улица Набережная)
• 1-се Унияз урамы (рус. улица Унияз 1-й)
• 2-се Унияз урамы (рус. улица Унияз 2-й)
• 3-сө Унияз урамы (рус. улица Унияз 3-й)
• Үҙәк урам (рус. улица Центральная)

Билдәле шәхестәре

• Миңлеғәлиев Шаһийән Миңлеғәли улы (1931—1998) — хәрби хеҙмәткәр, тыуған яҡты өйрәнеүсе. Башҡорттарҙың балыҡсы ырыуы шәжәрәһен төҙөүсе.

Һылтанмалар

• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий стр.193 -195 2022 йыл 12 апрель архивланған.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Солтанбәк ауылы топонимдары
• Солтанбәк ауыл советы(Асҡын районы)