Коллонтай Александра Михайловна

Коллонтай Александра Михайловна
рус. Александра Михайловна Коллонтай
Зат	ҡатын-ҡыҙ[…]
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  СССР  Рәсәй
Тыуған ваҡыттағы исеме	рус. Александра Михайловна Домонтович
Патронимы йәки матронимы	Михайловна[d]
Тыуған көнө	19 (31) март 1872
Тыуған урыны	Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	9 март 1952({{padleft:1952|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:9|2|0}})[…] (79 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР
Үлем сәбәбе	ауырыу
Ерләнгән урыны	Новодевичье зыяраты[d]
Атаһы	Михаил Алексеевич Домонтович[d]
Хәләл ефете	Павел Ефимович Дыбенко[d] һәм Владимир Людвигович Коллонтай[d]
Нәҫеле	Домонтовичи[d]
Әһәмиәтле кеше	Ада Нильссон[d]
Һөнәр төрө	революционер, дипломат, борец за права женщин, яҙыусы, политический теоретик, народный комиссар, социолог
Биләгән вазифаһы	Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышы ағзаһы[d], илсе, министр[d], поверенный в делах[d] һәм полномочный министр[d]
Уҡыу йорто	Цюрих университеты[d]
Әүҙемлек урыны	Осло һәм Стокгольм
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Рәсәй социал-демократик эшселәр фирҡәһе[d] һәм Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ҡатнашыусы	VI съезд РСДРП(б)[d], VII съезд РКП(б)[d], РКП(б)-ның VIII съезы[d], РКП(б)-ның X съезы[d] һәм РКП(б)-ның XI съезы[d]
Ойошма ағзаһы	Рабочая оппозиция[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Вики-проект	Project Svenskt kvinnobiografiskt lexikon[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d]
Коллонтай Александра Михайловна Викимилектә

Александра Михайловна Коллонтай ( тыуғандағы фамилияһы – Домонтович. 19 (31) март 1872, Санкт-Петербург — 9 март 1952, Мәскәү). - Революционер-марксист. 1917-1918 йылдарҙа ул большевиктар Хөкүмәтенең социаль сәйәсәт буйынса халыҡ комиссарыбула. 1922 йылда Коллонтай Норвегиялағы совет вәкиллегенә дипломатик консультант итеп билдәләнә, ә бер аҙҙан вәкиллек башлығы итеп, беренсе ҡатын-ҡыҙ дипломат итеп тәғәйенләнә.

Биографияһы

1888 йылда

Санкт-Петербургта бай дворян ғаиләһендә тыуа. Ата-әсәһе уны император адъютантына кейәүгә сығырға теләген кире ҡаға. 1893 йылда офицер Владимир Коллонтай кейәүгә сыға, ул бай ҡатламдан булмаған.

1898 йылда Цюрих университетына (Швейцария) уҡырға инә. Профессор Гернер кәңәше буйынса 1899 йылда Англияға Инглиз эшлекле хәрәкәтен өйрәнергә китә. Англияла Сидней Веб һәм Беатриса Веб менән таныша. 1901 йылда Женевала Георгий Плеханов менән таныша.

1905 йылдың 9 ғинуарында (ҡанлы йәкшәмбе) Петербург урамдарында була. 1905 йылда Петербургта Владимир Ленин менән таныша. Рәсәй социал-демократик эшселәр партияһының II съезында большевиктарға һәм меньшевиктарға тарҡалғандан һуң, Коллонтай фракцияларҙың береһендә лә ҡатнашмай. 1906 йылдан алып 1915 йылға тиклем меньшевиктарға яҡын була.

1905 йылда «Ҡатын-хеҙмәтселәрҙең бер-беренә ярҙам итеү йәмғиәте» ойоштора. 1908 йылда «Финляндия һәм социализм» брошюраһын сығара, унда фин халҡын Рәсәй империяһының золомона ҡаршы торорға өндәй. Шунан һуң иммиграцияға китергә мәжбүр була.

Иммиграцияла ул Карл Каутский, Клара Цеткин, Роза Люксембург, Карл Либкнехт һәм башҡа танылған социалистар менән таныша.

Беренсе бөтә донъя һуғышы башланғандан һуң һуғышҡа ҡаршы иң ныҡ сығыш яһаған большевиктарға ҡушыла.

Дипломатик эшмәкәрлеге

1922 йылдан дипломат булып эшләй. Башта Норвегияла, артабан Мексикала һәм Швецияла була. Коллонтай бик күп телдәр белә, уның Европа Социалистик хәрәкәтендә яҡшы элемтәләре булған. Иң оҙайлы (1930-1945 йылда) ул Швецияла эшләгән, Совет-фин һуғышы ваҡытында Швецияның позицияһын йомшартыуға өлгәшә, 1944 йылдың 20 сентябрендә Зоя Воскресенская менән бергә Финляндияның фашистик Германия менән союзын өҙөп, Советтар Союзы менән килешеү төҙөүенә булышлыҡ итә.

Иҫтәлеге

• Кесе планета 2467 Kollontai
• Калуга өлкәһендә Коллонтай ауылы.
• Санкт-Петербург, Харьков, Тара, Волгоград, Нальчик, Николаев ҡалаларында урамдар уның исемен йөрөтә.

Әҙәбиәт

{{:ru: викицитатник}}

• Георгий Петров. А. М. Коллонтай в годы первой мировой войны // журнал "История СССР", № 3, 1968.
• Георгий Петров. "Бороться за правое дело..." // журнал "Наука и жизнь", № 3, 1968. стр.11-18
• Иткина А. М. Революционер, трибун, дипломат: Страницы жизни А. М. Коллонтай. 2-е изд. — М.: Политиздат, 1970. — 287 с.: ил.
• Миндлин Э. Л. Не дом, но мир: Повесть об Александре Коллонтай. — М.: Политиздат, 1968. (Пламенные революционеры) — 447 с., ил. То же. — 2-е изд. — 1978. — 399 с., ил.
• Великая Октябрьская социалистическая революция: энциклопедия. 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1987.
• Русские писатели. 1800—1917. Биографический словарь. Т. 3: К — М. — М.: Большая российская энциклопедия, 1994. С. 22—23.
• Шейнис З. С. Путь к вершине: Страницы жизни А. М. Коллонтай / Шейнис Зиновий Савельевич. — М.: Сов. Россия, 1987. — 298 с.: ил.
• Константин Михайлович Оберучев «В дни революции. Возвращение в Россию за месяц до революции.»
• Clements, Barbara Evans (1979). Bolshevik Feminist: The Life of Aleksandra Kollontai. Bloomington: Indiana University Press. ISBN 0-253-31209-4.
• Farnsworth, Beatrice (1980). Alexandra Kollontai: Socialism, Feminism, and the Bolshevik Revolution. Stanford: Stanford University Press. ISBN 9780804710732.
• Porter, Cathy (1980). Alexandra Kollontai: A Biography. London: Virago. ISBN 0-86068-013-4.
• Александра Коллонтай и Финляндия / Под ред. Тимо Вихавайнена и Евгения Хейсканена. Перевод с финского на русский: Евгений Хейсканен. Renvall Institute Publications 29. Hakupaino Oy. Helsinki, 2010. 109 стр. — ISBN 978-952-10-6755-6.

Һылтанмалар

• {{:ru: Rodovid|339433}}
• Архив Александры Коллонтай (инг.)
• Александра Коллонтай 2020 йыл 21 март архивланған. на сайте Проекта1917
• «Письмо к работницам красного Петрограда» (ноябрь 1918) — аудиозапись А. Колонтай.
• «Александра Коллонтай: эмансипация, любовь и новая женщина»
• Люди: Александра Коллонтай 2019 йыл 10 сентябрь архивланған.