Пәйғәмбәрҙәр

Нәби́ (ғәр. نبي‎ — Пәйғәмбәр‎, күпл. әнбийә', нәбийун) — Исламда — бәндәләренә дин хөкөмдәре: (вәхи) өйрәтеү өсөн Аллаһы Тәғәлә тарафынан махсус ебәрелгән кешеләр ^[1]. Нәби төшөнсәһе Ҡөрьәндә рәсүл һүҙе менән рәттән бирелә. Ҡөрьәндә телгә алынған Пәйғәмбәрҙәр араһында: Әҙәм, Нух, Ибраһим, Исмәғил, Яҡуп, Йософ, Муса, Дауыт, Сөләймән, Ғайса (солох уларға)^[2]. Һуңғы Пәйғәмбәр — «Пәйғәмбәрҙәр мөһөрө» (хәтим ән-нәбийин) — тип Мөхәммәт Пәйғәмбәр ﷺ атала^[1]^[3].

Пәйғәмбәрҙәрҙең тормошо Ислам әҙәбиәтендә киң яҡтыртыла һәм дини әҫәрҙәрҙең айырым категорияһы — ҡиссас әл-әнбиә барлыҡҡа килә^[4]. Боронғо Пәйғәмбәрҙәр бер Аллаһҡа ышаныу килтергән һәм һуңғы Пәйғәмбәр Мөхәммәт исемле буласағын әйткән. Ҡөрьәндә йөҙ меңдән ашыуының 28-енең исеме әйтелгән. Туғыҙ Пәйғәмбәр (Нух, Ибраһим, Дауыт, Яҡуб, Йософ, Әйүб, Муса, Ғайса, Мөхәммәт) Ҡөрьәндә «хаҡ» тип атала (үлү л-ғәҙыйм )^[5]. Ҡайһы бер Пәйғәмбәрҙәргә Изге китаптар бирелгән (сәхифә): Мусаға — Тәүрат, Дауытҡа — Зәбур, Ғайсаға — Инжил, Мөхәммәт (Аллаһының фатихаһы һәм сәләме булһын уға) — Ҡөрьән^[6].

Хәҙистәрҙә телгә алынған Пәйғәмбәрҙәр

Шис, Юшағ, Хызыр, Бишер, Даниял, Ышмуил, Әшғиә, Әрмиә.

Пәйғәмбәр сифаттары

Пәйғәмбәрҙәрҙең һәр береһе әҙәми. Йәш ваҡыттарында аҡыллы, зирәк, тоғро, изге тәбиғәтле булалар. Бәлигәт йәшен уҙғас, Аллаһы Тәғәлә уларҙы Пәйғәмбәр ҡыла. Йәғни, Ябраил Фәрештә аша уларға хөкөмдәрен ебәреп, шул хөкөмдәр буйынса бәндәләрҙе Хаҡ дингә, һәм изге ғәмәлдәргә өндәргә бойора. Әҙәм ғәләйһиссәләмдән алып донъяға бик күп Пәйғәмбәрҙәр ебәрелгән. Һәр милләткә ебәрелгән. Иҫәбе беҙгә билдәле түгел. Иң тәүге Пәйғәмбәребеҙ Әҙәм, һуңғыһы Мөхәммәт ғәләйһиссәләмдән^[6].

Мосолмандар Пәйғәмбәрҙәрҙең биш сифатын белеү мотлаҡ тип һанай^[7]:

сидҡ (ғәр. صدق‎) — тура һүҙлелек; Пәйғәмбәрҙәр тик дөрөҫтө генә һөйләй
әмәәнә — тоғролоҡ; намыҫ өлгөһө, уларҙа һәр йәһәттән эйәрергә була.
тәблиғ (ғәр. تبليغ‎) — Аллаһы тәғәлә ҡушҡандарҙы, тыйыуҙарҙы, ниндәй генә ауырлыҡтар булһа ла, кешеләргә тапшырыу һәләте
фетнәтун: — аҡыл һәм зирәклек; уларҙың был сифаттары башҡа кешеләрҙекенән күпкә юғары.
исмәтун: — әхләҡлелек һәм гонаһһыҙлыҡ; барса Пәйғәмбәрҙәр гонаһтан алыҫ торған.

Аллаһы тәғәләнең һуңғы Пәйғәмбәренең, Мөхәммәт с.ғ.с., йәнә биш сифаты билдәле^[7]:

Ул башҡа Пәйғәмбәрҙәрҙән өҫтөн;
Ул ер йөҙөндәге барлыҡ кешеләргә һәм ендәргә рәсүл итеп ебәрелгән;
Ул Пәйғәмбәрҙәрҙең һуңғыһы;
Ул донъялағы бар нәмәнең рәхмәте итеп ебәрелгән;
Уның шәриғәте ҡиәмәткә тиклем ғәмәлдә буласаҡ.

Хәҙер күп Пәйғәмбәрҙәр исеме Иҫке Ғәһедтә телгә алынған Пәйғәмбәрҙәр тормошо менән бәйле ҡулланыла.

Пәйғәмбәрлек төрҙәре

Исламда пөйғәмбәрҙәр нәби йәки рәсүл һәм хаҡ иманлы (үл үл-ғәзим) тип бүленә .

Нәби

Нәби (ғәр. نبي‎ — вәхи килтереүсе‎), күпл. — «әнбийә», Нәбийу-ллаһ (Аллаһ хәбәрсеһе) — халҡына Изге Китаптар, элекке Пәйғәмбәрҙәргә бирелгән шәриғәтте еткереүсе.

Рәсүл

Рәсүл (ғәр. رسول‎ — илсе‎), күплектә — «рүсүли», Рәсүлуллаһ (Аллаһ илсеһе) — яңы Изге Китап һәм яңы шәриғәт килтергән нәби.

Һәр Аллаһ илсеһе (рәсүл) нәби булып тора, мәгәр һәр нәби рәсүл булмаған. Мәҫәлән, Мөхәммәт с.ғ.с. — рәсүл^[8]. Рәсүл үҙ халыҡтарына кәрәмәт һәм Изге Китап менән ебәрелә. Улар араһында Нух, Ибраһим^[9], Муса^[10], Һуд^[11], Лут^[12], Исмәғил^[13], Сәлих^[14], Шөғәйеп^[15], Ильяс^[16], Юныс^[17] һәм Ғайса^[18]. Шулай уҡ Содом һәм Гоморра тураһында хәбәр килтергән фәрештәләр ҙә рәсүл^[19],^[20]. Һәр халыҡҡа ла (Өммәт) үҙ рәсүле ебәрелә. Аллаһы тәғәлә Мөхәммәт (с.ғ.с.) Пәйғәмбәргә нәби тип өндәшә һәм ҡафырҙар менән монафиҡтарға ҡаршы көрәшкә саҡыра ^[21]. Аллаһ Пәйғәмбәрҙәргә ғәһед (мисаҡ) ебәрә^[22]. Мөхәммәт с.ғ.с Пәйғәмбәрҙәр мөһөрө (хәтәм нәбиин) тигән дәрәжәгә лайыҡ булған^[3]. Нәбиҙәр иҫәбендә шулай уҡ Нух, Ибраһим, Муса^[22], Иҙрис, Ғайса, Һарун, Исмәғил, Яҡуп һәм Исхаҡ^[23].

Үлү-л-ғәҙыйм

Үлү-л-ғәҙыйм (ғәр. أولو العزم‎ — тоғро иманлылар‎) — был билдәләмә тәү сиратта Әҙәм, Нух, Ибраһим, Муса, Ғайса һәм Мөхәммәт (с.ғ.с) Пәйғәмбәрҙәргә ҡарата ҡулланыла, улар тик ҙур ауырлыҡтар, ғазаптар аша үтеп, Аллаһ ҡанундарын халыҡҡа еткергән кешеләр. Пәйғәмбәрҙәрҙең барыһы ла ҡаһарманлыҡ күрһәткән, тик был алтау был йәһәттән уларҙың барыһынан да өҫтөн тора.

Билдәле Пәйғәмбәрҙәр

Әҙәм, Иҙрис, Нух, Һууд, Сәлих, Лут, Ибраһим, Исмәғил, Исхаҡ, Якуп, Йософ, Әйүп, Шөғәйеп, Муса, Һарун, Дауыт, Сөләймән, Юныс, Ильяс, Әльясағ, Ҙөлкәфил, Зәкәриә, Яхъя, Ғайса, Мөхәммәт.

25 Пәйғәмбәр исеме упҠөрьәндә телгә алынғандар. Йәнә 5 Пәйғәмбәр исеме - (Шис, Хиҙр, Йүшә, Шамун һәм Исмәғил) хәҙистәр аша билдәле. Луоҡман, Ғөзәйер һәм Зөлҡәрнәй исемдәрен исемлеккә инмәй, улар Пәйғәмбәр түгел, ә әүлиә^[7].

Рәсүлдәр һәм нәбиҙәр исемлеге
№	Исем	ғәрәп.	Тәүрәттағы аналог	Ҡөрьәндә телгә алыу	Категория	Иҫкәрмә
1	Әҙәм	آدم	Әҙәм	25 тап.	үлү-л-ғәҙыйм, рәсүл	беренсе кеше, беренсе Пәйғәмбәр (рәсүл)
2	Идрис	إدريس	Енох	2 тапҡ.	нәби	ҡәләм менән яҙған беренсе кеше тип һанала, кейем тегеп кейгән, ваҡытты иҫәпләй белгән.
3	Нух	نوح	Ной	43 тапҡ.	үлү-л-ғәҙыйм, рәсүл
4	Худ	هود	Евер	25 тапҡ.	нәби	әдиттәргә ебәрелгән
5	Сәлих	صالح	—	9 раз	нәби	сәмүдтәргә ебәрелгән
6	Ибраһим	إبراهيم	Авраам	69 тап.	үлү-л-ғәҙыйм, рәсүл
7	Лут	لوط	Лот	27 тап.	нәби	садумиҙарға ебәрелгән
8	Исмәғил	إسماعيل	Измаил	12 тап.	нәби
9	Исхаҡ	إسحاق	Исаак	17 тап.	нәби	ханаандарға ебәрелгән.
10	Яҡуб	يعقوب	Иаков	16 тап.	нәби
11	Йософ	يوسف	Иосиф	27 тап.	нәби	мысырҙарға ебәрелгән
12	Әйүб	أيوب	Иов	4 тап.	нәби
13	Шөғәйеб	شعيب	Иофор	10 тап	нәби	мәдиәниҙәргә ебәрелгән
14	Муса	موسى	Моисей	136 тап.	үлү-л-ғәҙыйм, рәсүл	мысырҙарға һәм бәни исраил ҡәүеменә ебәрелгән
15	Һарун	موسى	Аарон	136 тап.	нәби	мысырҙарға һәм бәни исраил ҡәүеменә ебәрелгән
16	Юшағ ибн Нун	يوشع بن نون	Иисус Навин	2 тап.	нәби
17	Зөлҡәфил	ذو الكفل	Иезекииль	2 тап.	нәби
18	Дауыт	داود	Давид	16 тап.	нәби
19	Сөләймән	سليمان	Соломон	17 тап.	нәби
20	Ильяс	إلياس	Илия	2 тап.	нәби
21	Альяса	اليسع	Елисей	2 тап.	нәби
22	Юныс	يونس	Иона	4 тап.	нәби
23	Шис	شيث	Сиф	—	нәби
24	Хызыр (Хидр)	الخضر	—	—	нәби
25	Шамун	.	—	—	нәби
26	Ышмуғил	.	Самуил	—	нәби
27	Зәкәриә	زكريا	Захария	7 тап.	нәби
28	Мәрйәм улы Ғайса	عيسى	Иисус Христос	25 тап.	үлү-л-ғәҙыйм, рәсүл	бәни исраил ҡәүеменә ебәрелгән
29	Яхья	يحيى	Иоанн	5 тап.	нәби	бәни исраил ҡәүеменә ебәрелгән
30	Мөхәммәт	محمد	.	5 раз	үлү-л-ғәҙыйм, рәсүл	«Пәйғәмбәрҙәр мөһөрө», бар кешелеккә ебәрелгән

Иҫкәрмәләр

Әҙәбиәт

Гогиберидзе Г. М. Исламский толковый словарь. — Ростов н/Д: Феникс, 2009. — 266 с. — (Словари). — 3000 экз. — ISBN 978-5-222-15934-7.
Ньюби Г. Краткая энциклопедия ислама = A Concise Encyclopedia of Islam / Пер. с англ.. — М.: Фаир-пресс, 2007. — 384 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-8183-1080-0.
Пиотровский М. Б. Наби // Ислам: энциклопедический словарь / отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, 1991. — С. 184.

Һылтанмалар

Истории о пророках (Видео) 2009 йыл 22 ғинуар архивланған.
Степени и классификация Пророков 2016 йыл 8 март архивланған.

[Ньюби—2007——210-1] 1,0 ^1,1 Ньюби, 2007, с. 210

[2] Әл-Әнғәм https://ru.quranacademy.org/quran/6:83-86/kul, Ән-Ниса https://ru.quranacademy.org/quran/4:463-463/kul

[autogenerated2-3] 3,0 ^3,1 Әл-Әхзәб https://ru.quranacademy.org/quran/33:40-40/kul

[Гогиберидзе—2009——163-4] Гогиберидзе, 2009, с. 163

[5] Әл-Әхҡаф https://ru.quranacademy.org/quran/46:35-35/kul

[Ислам:_ЭС—1991——184-6] 6,0 ^6,1 Ислам: ЭС, 1991, с. 184

[e-islam-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 Вера в пророков (из книги Мухаммад бен Юсуф аль-Кок-Кози. Мухтасар Ильмихал — Сборник религиозных правил в кратком изложении в пятнадцати частях. — СПб.,2002

[8] Әл-Фәтх https://ru.quranacademy.org/quran/48:29-29/kul

[9] Әл-Хәдид https://ru.quranacademy.org/quran/57:26-26/kul

[10] Әд-Духан https://ru.quranacademy.org/quran/44:18-18/kul, Ас-Сафф https://ru.quranacademy.org/quran/61:5-5/kul

[11] Әш-Шуъара https://ru.quranacademy.org/quran/26:126-126/kul

[12] Әш-Шуъара https://ru.quranacademy.org/quran/26:162-162/kul

[13] Мәрйәм https://ru.quranacademy.org/quran/19:54-54/kul

[14] Әш-Шуъара https://ru.quranacademy.org/quran/26:143-143/kul

[15] Әш-Шуъара https://ru.quranacademy.org/quran/26:178-178/kul

[16] Ас-Саффат https://ru.quranacademy.org/quran/37:123-123/kul

[17] Ас-Саффат https://ru.quranacademy.org/quran/37:139-139/kul

[18] Әл-Хәдид https://ru.quranacademy.org/quran/57:27-27/kul, Ас-Сафф https://ru.quranacademy.org/quran/61:6-6/kul

[19] Әл-Хаж https://ru.quranacademy.org/quran/22:75-75/kul

[20] Әл-Ғәнкәбут https://ru.quranacademy.org/quran/29:33-33/kul

[21] Әт-Тәхрим https://ru.quranacademy.org/quran/66:9-9/kul

[autogenerated1-22] 22,0 ^22,1 Әл-Әхзәб https://ru.quranacademy.org/quran/33:7-7/kul

[23] Мәрйәм https://ru.quranacademy.org/quran/19:30-56/kul

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

Дин
Ислам нигеҙҙәре	Шәһәҙәт Намаҙ Зәкәт Ураҙа Хаж
Иман нигеҙҙәре	Аллаһ Фәрештәләр Изге Китаптар Пәйғәмбәрҙәр Яуап көнө(Ҡиәмәт) Ҡадәр һәм ҡаза
Дин нигеҙҙәре	Тәүхид Ғәҙеллек Пәйғәмбәрҙәр эсхатология (бәғеҫ, ҡиәмәт көнө, ахирәт) имамилыҡ
Көфөрлөк	тәкфир такфиризм Кафыр Иртидәд Мөнафиҡ Ширк