Славянканың хушлашыуы

Славянканың хушлашыуы
Сәнғәт формаһы	марш[d]
Жанр	марш[d]
Әҫәрҙең теле	урыҫ теле
Нәшер ителеү ваҡыты	1912
Композитор	Василий Иванович Агапкин[d]
Авторлыҡ хоҡуғы статусы	🅮[d]
Славянканың хушлашыуы Викимилектә

«Славянканың хушлашыуы» — Беренсе Балҡан һуғышы (1912—1913) ваҡиғалары тәьҫире аҫтында Тамбовта торған 7-се запастағы кавалерия полкы штаб-торбасыһы Василий Иванович Агапкин был көйҙө ижад итә. 1912 йылда яҙыла был марш. Һуғышҡа, хәрби хеҙмәткә йәиһә алыҫ сәйәхәткә оҙатҡанда хушлашыуҙы сағылдырыусы милли марш. Рәсәй сиктәре аръяғында Рәсәй империяһын, Советтар Союзын һәм Рәсәй Федерацияһын киң танытҡан "музыкаль символдар"ҙың береһе булып тора.

Тарихы

Марштың киң танылыу алыуының сәбәбе көйөнөң аһәңлегендә һәм ябайлығында — марш мелодияһына моңлолоҡ, ярҙамсы һәм үткенсе тауыштарҙы ҡулланыусы гармоник функциялар хәрәкәте, аныҡ һәм асыҡ функциональ билдәләнешле мелодик хәрәкәттең талғынлығы хас.

Был маршта традицион жанр билдәләре һаҡлана, мәҫәлән, икенсе осорҙоң күрше өлөштәргә ҡарата тембрлы-динамик контрасы. В. И. Тутунов билдәләүенсә, марштың төп темаһында Людвиг ван Бетховендың «Эгмонт» увертюраһындағы төп парртия менән асыҡтан-асыҡ интонацион бәйләнеш урынлаштырыла, һәм марштың башҡа темаларында ла популяр көйҙәрҙең интонацияһын тойомларға була.

Дирижёр Н. И. Губин да шул уҡ фекер яҡлы: «1912 йыл аҙағында, Бетховен һәм Чайковский әҫәрҙәренең образлы-интонацион материалдарын файҙаланып, Агапкин марш яҙҙы»

Ҡайһы бер музыка белгестәре, йырҙың нигеҙе итеп Агапкин 1904-1905 йылдарҙағы Рус-япон һуғышы осоронан һалдат мөхитендә һаҡланып ҡалған иҫке халыҡ йырын алған һәм уны эшкәрткән тип һанай. Еңел иҫтә ҡалыусы көйө арҡаһында тиҙ арала тарала.

Беренсе баҫмаһы

Киң таралған фараз буйынса, Агапкин үҙ әҫәре ноталарын беренсе күрһәткән кеше полк капельмейстеры Милов була. Агапкинға ҡайһы бер ҡытыршылыҡтарын һәм уларҙы яҡшыртыу юлдарын күрһәтеп, Симферополдә йәшәүсе 51-се Литва пехота полкында хеҙмәт итеүсе капельмейстер, шуның менән бер рәттән нота-нәшриәт эшмәкәрлеге менән дә шөғөлләнеүсе, музыка даирәләрендә билдәле Яков Богорадҡа барырға кәңәш итә. Богорад клавир яҙырға ярҙам итә һәм маршты оркестрлаштыра, шулай уҡ исем уйлап таба — «Славянканың хушлашыуы». Был ваҡиғаларҙан һуң бер аҙҙан симферополь типографияһында тәүге йөҙ дана нотаһы баҫыла. Был тәүге баҫма тышлығына йәш ҡатын-ҡыҙ яугир менән хушлаша, алыҫта Балҡан тауҙары һәм һалдаттар отряды күренә. Һәм яҙыу: «„Славянканың хушлашыуы“ — Балҡан ваҡиғаларына яңы марш. Бөтә славян ҡатын-ҡыҙҙарына арнала. Агапкин әҫәре». Марш беренсе тапҡыр 1912 йылдың көҙөндә Тамбовта 7-се запастағы кавалерия полкы сафтары строевой смотрында күп халыҡ алдында башҡарыла.

Михаил Черток былай тип билдәләй: «Рәсәй дәүләт китапханаһы Пашков йортонда Яков Богорадтың хеҙмәттәрен тикшереп, беҙ Агапкин тураһында иҫкә алыуын таба алманыҡ, Богорад <…> үҙенең барлыҡ клиенттарын да ентекләп яҙып барған». Ю. Г. Циммерман нәшриәтенең 1910—1914 йылдарҙағы баҫма каталогтарында ла Черток «Славянканың хушлашыуы» маршы тураһында мәғлүмәт тапмай, В. В. Соколов та тапмай.

Рәсәй дәүләт китапханаһының РГБ электрон каталогында И. А. Шатровтың «Осень настала: Дуэт для двух голосов с фп. / Перелож. Я. Ф. Пригожаго. — М. : Изд. авт. : Печ. В. Гроссе, [1913].» әҫәрен табырға мөмкин.

Билдәһеҙ авторҙың XX быуат башында билдәлелек алған һәм бер нисә тапҡыр пластинкаларға яҙылған «Тыуған илде һағыныу» маршына оҡшағанлығы ҡыҙыҡһыныу тыуҙыра.

Ике марштың да төҙөлөү формаһы бер төрлө — дүрт тактлы инеш, төп темаһы, бастар солоһы һәм трио. Ике марш та минорҙа — «Тыуған илде һағыныу» ля-минорҙа, ә «Славянканың хушлашыуы» (В. Гроссе Печатня баҫмаһында сыҡҡан В. В. Соколов китабында килтерелгән «Славянканың хушлашыуы» буйынса фекер йөрөткәндә) до-минорҙа. Һуңыраҡ ике марш та бер нисә тапҡыр башҡа тонға күсерелгән — «Тыуған илде һағыныу» хәҙер до-минорҙа билдәле, ә «Славянканың хушлашыуы» 1945 йылғы Семён Александрович Чернецкий редакцияһынан һуң әлегә тиклем ми-бемоль минорҙа башҡарыла һәм баҫыла.

Уларҙың уртаҡ мәғәнәләре, уртаҡ йүнәлеше — һағыш, хушлашыу, яҡыныңды һәм туғаныңдан айырылыу хатта юғалтыу, хәтирәләр, хәсрәт марштарҙы берләштерә һәм яҡынайта. Бәлки, «Тыуған илде һағыныу» йәш музыкант Василий Агапкинға «илһам» сығанағы булғандыр. Шулай ҙа бөтә урыҫ марштары ла минор гармониялы тигән фекер хаталы. Мәҫәлән, XIX быуат аҙағының билдәле марштары — В. Ф. Беккерҙың «Еңеү шатлығы», «Скобелев» (Франц. К?), Ф. Э. Фурмандың «Суворов маршы», билдәһеҙ авторҙарҙың "Герой"ы, «Еңеүселәр триумфы» авторы билдәһеҙ, И. И. Техтерҙың 92-се Печора пехота полкы маршы, билдәһеҙ авторҙың 108-се Һарытау пехота полкы маршы, Пётр Чайковскийҙың 98-се Юрьев пехота полкы маршы һ. б. — мажор гармониялы һәм минорға модулләшмәгән. Элекке марштар, Лейб-гвардия Преображенский полкы, Семёнов полкы, Измайлово полкы, Гренадер полкы, Павлов полкы марштары, триола ғына минорҙа.

Тутунов дүрт иң билдәле урыҫ хәрби-музыка мәҙәниәте әҫәрҙәрен дөйөмләштерә: вальсы «Маньчжурия янартауҙарында сопка» һәм «Амур тулҡындары» (Илья Шатров һәм Макс Кюсс), «Тыуған илде һағыныу» (Д. М. Трифонов?) һәм Агапкиндың «Славянканың хушлашыуы» марштары. Ул интонация ҡоролошо буйынса ике вальстың да марштар менән уртаҡлығы барлығын билдәләй, уларҙы V-се баҫҡыстан III-сө баҫҡысҡа һикереш «бәйләй» ти.

Марш хәрби оркестр өсөн яҙыла, һүҙҙәре булмай. Бөтә текстары ла һуңғараҡ барлыҡҡа килә.

Киев грамяҙмалар фирмаһы Экстрафон 1915 йылда был марш яҙылған граммофон пластинкалар сығарыуы арҡаһында,ул бик тиҙ арала Рәсәйҙә билдәлелек ала. Был музыка аҫтында полктар Беренсе донъя һуғышы фронттарына киткән. Марш көйө бөтә донъяла бик тиҙ танылыу ала: уны Болгария, Германия, Австрия, Норвегия, Румыния, Франция, Швеция, Югославия һәм башҡа илдәрҙең хәрби оркестрҙары башҡарған. Әммә һанап үтелгән илдәрҙә граммофон пластинкаһына яҙҙырыу, Рәсәй империяһынан ситтә партитуралар баҫтырыу тураһында мәғлүмәт юҡ.

Һүҙҙәре

«Славянканың хушлашыуы» маршы 1917 йылғы Октябрь революцияһынан һуң да, бигерәк тә аҡтар хәрәкәтендә популяр булып ҡала. Беренсе донъя һуғышы ваҡытында марш музыкаһына үҙ ирке менән һуғышҡа китеүселәр йыры ижад ителә («Вспоили вы нас и вскормили…»), һәм ул беҙҙең көндәргә тиклем башланғыс төрөндә түгел, Граждандар һуғышы йылдарының өс вариантында: Ирекле армияла студент батальоны йыры һәм «Себер маршы» — Себер халыҡ армияһы маршы, артабан — Колчак армияһы маршы булараҡ килеп еткән. Текстың өсөнсө фаразы Дроздов дивизияһына ҡарай. «Генерал Врангелдың рус армияһы. Кубань һәм Төньяҡ Таврия һуғыштары» китабында, артиллерист Виктор Ларионов хәтирәләрендә бына шулай тип телгә ала:

Тәүге, Ҡырымда ижад ителгән полк йырын башҡаралар ине:

Через вал Перекопский шагая,
Позабывши былые беды,
В дни весёлого, светлого мая
Потянулись на север Дрозды.

Ларионов шунда уҡ Беренсе полктың беренсе ротаһы үҙенең традицион Андреев флагын «Славянка» йыры йырлап алып ингәнен иҫкә ала. Бәлки, «Славянканың хушлашыуы» йырының был варианты Дроздов дивизияһының Беренсе полкы йыры булғандыр.

яңғыраған 1941 йылдың 7 ноябрендә үткән парадта йыйылма хәрби оркестрға Агапкин үҙе дирижёрлыҡ иткән, сөнки формаль рәүештә илдең төп парады Куйбышевта үткән, һәм унда йыйылма оркестр менән РККА-ның Баш капельмейстеры С. А. Чернецкий етәкселек иткән. Марш яңғырай ли «Славянканың хушлашыуы» Ҡыҙыл майҙандағы парадта яңғыраны микән — мәсьәлә асыҡ ҡала. Йыйылма оркестр музыканттары Хәрби-дирижёрлыҡ факультеты курсанттары менән осрашыуҙарҙа марш яңғыраны, тип раҫлаған. С. М. Будённый шулай уҡ үҙенең мемуарҙарында марш башҡарылды тип раҫланы. Совет Армияһы Хәрби-оркестр хеҙмәте начальнигы Василий Ивановичтың уҡыусыһы РСФСР халыҡ артисы, генерал-майор Николай Назаров хәтирәләре буйынса, был марш 1941 йылдың 7 ноябре парадында яңғыраған. Владимир Соколовтың Агапкиндың ҡыҙының хәтирәләре буйынса яҙылған «Славянканың хушлашыуы» китабында (Мәскәү, «Совет композиторы», 1987 йыл) парадта марш башҡарылғаны телгә алына:

Уны тулыһынса бер уй сорнап алғайны. Яугирҙәрҙең көсөн арттырыу, үс сәғәтен яҡынайтыу маҡсатында, музыкаль көй һалдат күңеленең тәрән ҡылдарын бар тәрәнлегенә сиртергә тейеш. Йыйылма оркестр «Славянканың хушлашыуы»н уйнаны. Марштың патриотик көйө һалдаттарҙың уйҙары һәм тойғолары менән аһәңдәш ине, һәм улар һәр береһе Ҡыҙыл майҙандан уның юғары рухи көйләнешен, дәртләндергес илһамын үҙ хәтеренә һеңдереп алып сыҡты… Һалдаттар тигеҙ рәттәргә теҙелеп атланы.

1941 йылғы парад тураһындағы фильмды тауышландырғанда, монтажлау өсөн бик күп революцияға тиклемге марштар алынһа ла, был марш ҡулланылмаған.

Марш СССР-ҙа 1929 йылда баҫып сығарылған, ул С. А. Чернецкийҙың 1945 йылда баҫылған «РККА оркестры хеҙмәт-строевой репертуар» дирекциондар йыйынтығында телгә алына. Шуныһы ҡыҙыҡ: йыйынтыҡ төҙөүсе композитор, генерал-майор С. А. Чернецкий, маршты һүрәтләгәнгәндә, «типик революцияға тиклемге марш» булараҡ, һаран гармониялы, артыҡ ябайлаштырылған, тип тәнҡитләй. "Үҙешмәкәр оркестр өсөн популяр марштар йыйынтығы"н (Мәскәү, Музгиз, 1953 й.), 1955, 1959 йылғы боронғо популяр марштар йыйынтыҡтарында баян өсөн һалыуҙарҙа переложение тәүге ноталарҙы (Мәскәү, Музгиз, 1955, 1959 йылдар) билдәләргә мөмкин. Был йыйынтыҡтарҙы Рәсәй дәүләт китапханаһының электрон каталогында ҡарарға мөмкин. Һуңғараҡ марш бөтә ерҙә лә осрай.

Иң тәүге яҙмалар араһында, бәлки, 1944 йылда И. В. Петров етәкселегендәге оркестр яҙмаһы атарға була. Улар Апрелевский заводы пластинкаһында (АП12334/12335 1944 й.) (йәки 2) пластинкалы һәм «Мәскәү оркестрҙары башҡарыуында марштар һәм кавалерия музыкаһы» («Colosseum», New York, USA, 1954) америка пластинкаһында сығарыла. Моғайын, «Торналар оса» фильмында тап ошо яҙма яңғырай. 1941 йылдан 1944 йылға тиклем И. В. Петров етәкләгән Ленин исемендәге Хәрби-сәйәси академия оркестры башҡара тип фараз итергә кәрәк. Авторҙың үҙ яҙмаһы (йәки 2), тип самаларға була, әлегә уны булдырыу датаһы билдәләнмәгән. Бәлки, был яҙма Василий Агапкиндың үҙенеке лә түгелдер, әммә ул нюанстары һәм штрихтары менән дирижёр И. В. Петровтың эштәренән айырыла. Стилистик билдәләр буйынса, ҙур ихтималлыҡ менән, был 30—50-се йылдарҙағы ҙур совет оркестры яҙмаһы тип раҫларға була. Әгәр оркестрҙың ҙур составын иғтибарға алғанда, был 1947—1955 йылдарҙа Агапкин етәкселек иткән СССР Дәүләт Хәүефһеҙлеге Министрлығының МГБ Өлгөлө оркестры булыуы бик мөмкин.

Марш СССР-ҙа Бөйөк Ватан һуғышына тиклем тыйылған булған һәм тәүге тапҡыр 1957 йылда «Торналар оса» фильмында яңғырай тигән киң таралған ҡараш йәшәй.

Существует легенда о том, что будто бы на параде 7 ноября 1941 года исполнялся марш «Прощание славянки». Но этого не было, в архивах хранится точный список всех исполнявшихся тогда произведений. Да этого и не могло быть — ведь марш «Прощание славянки» был запрещен. И только после выхода на экраны знаменитого фильма «Летят журавли» этот марш был реабилитирован. Но это уже 1957 год.

Событие это в наши дни довольно подробно описано в книгах и очерках, посвященных Агапкину и его знаменитому маршу. Авторы их ошибаются только в одном: на том памятном ноябрьском параде «Прощание славянки» оркестр не исполнял, поскольку, как я уже упомянул, он был запрещен. Не звучал он в исполнении сводного тысячетрубного оркестра и во время парада Победы в 45-м. Полковник Василий Иванович Агапкин встречал на нём победителей, как помощник главного дирижёра этого оркестра генерал-майора С. А. Чернецкого.

«Реабилитировала» и вернула всем нам этот марш замечательная кинокартина о войне — «Летят журавли». Есть там, как вы помните, замечательная сцена: проводы добровольцев. Помните? Многолюдье провожающих у двора школы, где происходит сбор добровольцев. Вдоль решетки мечется Вероника. Ведь где-то здесь её Борис. Напряжение последних секунд. Отчаяние. И вдруг оркестр грянул марш «Прощание славянки»…

Вспомните кинофильм «Летят журавли», проводы добровольцев, сцену, вошедшую в историю кино, как вошли в неё одесская лестница из «Потемкина» и психическая атака из «Чапаева». Эта сцена не стала бы мировым шедевром, если бы трагичность её не была так выразительно подчеркнута мелодией марша «Прощание славянки». Думается, Михаилу Калатозову нелегко дался выбор музыки, раз он решился пойти против правды: в 1941 году, когда происходят проводы добровольцев в его фильме, этот марш не мог звучать, он был запрещен, как и многое другое; исполнять его начнут позже, в 1943-ем, кстати, тогда же, когда в Красной Армии введут погоны.

1955 йылдан башлап Севастополь һәм Симферополь ҡала тимер юл вокзалдарынан бөтә поездарҙы ла «Славянканың хушлашыуы» маршы көйө (ә 1993 йылдан алып — фәҡәт Мәскәү поезын ғына) оҙата. «Славянканың хушлашыуы» маршы Икенсе донъя һуғышынан һуң популяр була. Рәсәйҙә Граждандар һуғышы осоронда марш көйөнә яҙылған йырҙар киң таралыуына ҡарамаҫтан, был маршты Рәсәй империяһы йәки СССР символы булараҡ файҙаланыу, грампластинкалар яҙҙырыу, ноталарын баҫтырыу тураһында телгә алынмай.

Һуңғараҡ маршты төрлө совет оркестрҙары бер нисә тапҡыр яҙҙырған. 60—70-се йылдарҙа Н. Назаров, А. Мальцев, Н. Сергеев етәкселегендәге СССР Оборона Министрлығының Беренсе айырым күрһәтмә оркестры һәм 1995 йылғы Н. Ф. Ущаповский етәкселегендәге [1] Ленинград хәрби округы штабы Оркестры эштәрен марштың «эталон» яҙмалары тип билдәләргә була. Маршты Почёты ҡарауыл Өлгөлө оркестры, Ленинград Хәрби-Диңгеҙ базаһы ЛВМБ Адмиралтейский оркестры, Кавказ Аръяғы хәрби округы штабы оркестры кеүек һәм башҡа оркестрҙар яҙҙырған. Сит ил оркестрҙарынан маршты марштыҠытай Халыҡ Республикаһы Халыҡ Азатлыҡ Армияһы оркестры, америка United States Marine Band, немец Stabsmusikkorps der Grenztruppen (ГДР) Heeresmusikkorps 1, Heeresmusikkorps 300 Stabsmusikkorps der Bundeswehr, австрия Militärmusik Kärnten оркестрҙары яҙҙырған.

Хәҙерге ваҡытта

1914 йылда был көйгә тәүге текстар барлыҡҡа килгән, авторы билдәһеҙ:

Вспоили вы нас и вскормили,
Отчизны родные поля.
И мы беззаветно любили
Тебя, Святой Руси земля.

Припев:
Но грозный час борьбы настал,
Коварный враг на нас напал.
И каждому, кто Руси сын,
На бой с врагом лишь путь один.

Ошо һүҙҙәр менән музыка Ирекле армияның студенттар батальоны гимнына әүерелгән. 1918 йылда йыр Халыҡ армияһында Себер маршы булараҡ тыуа:

Вспоили вы нас и вскормили,
Сибири родные поля.
И мы беззаветно любили
Тебя, страна снега и льда.

1920 йылда уны Дроздовский дивизияһы яугирҙәре йырлай торған булған:

Через вал Перекопский шагая,
Позабывши былые беды,
В дни веселого светлого мая,
Потянулись на север «Дрозды».

Марш көйөнә яңы текстар XX быуаттың икенсе яртыһында ла яҙылған. 1967 йылда СССР-ҙа марштың ноталары Аркадий Федотов тексы менән баҫылып сыға:

Этот марш не смолкал на перронах,
Когда враг заслонял горизонт.
С ним отцов наших в дымных вагонах
Поезда увозили на фронт.
Он в семнадцатом брал с нами Зимний,

(1990-сы йылдарҙан йыр юлы былай тип үҙгәртелгән:
Он Москву отстоял в сорок первом)

В сорок пятом — шагал на Берлин,
Он с солдатом прошёл до Победы
По дорогам нелёгких годин.

Припев:
И если в поход
Страна позовёт
За край наш родной
Мы все пойдём в священный бой!

1974 йылда «Славянканың хушлашыуы» Александр Галич тексы менән автор башҡарыуында тарала:

Снова даль предо мной неоглядная,
Ширь степная и неба лазурь.
Не грусти ж ты, моя ненаглядная,
И бровей своих темных не хмурь!

Припев:

Вперёд, за взводом взвод,
Труба боевая зовёт!
Пришел из Ставки
Приказ к отправке —
И, значит, нам пора в поход!

1984 йылда В. Лазарев Василий Агапкин 1913 йылда тамамлаған Тамбов музыка училищеһы бинаһында мемориаль таҡтаташ асыу тантанаһы уңайынан марштың яңы вариантын яҙа (http://www.sovmusic.ru/m/proshan6.mp3)

Наступает минута прощания,
Ты глядишь мне тревожно в глаза,
И ловлю я родное дыхание,
А вдали уже дышит гроза.
Дрогнул воздух туманный и синий,
И тревога коснулась висков,
И зовет нас на подвиг Россия,
Веет ветром от шага полков.

Прощай, отчий край,
Ты нас вспоминай,
Прощай, милый взгляд,
Не все из нас придут назад.
Прощай, отчий край,
Ты нас вспоминай,
Прощай, милый взгляд,
Прости-прощай, прости-прощай...

Летят, летят года,
Уходят во мглу поезда,
А в них - солдаты.
И в небе темном
Горит солдатская звезда.
А в них - солдаты.
И в небе темном
Горит солдатская звезда.
Летят, летят года,
А песня - ты с нами всегда:
Тебя мы помним,
И в небе темном
Горит солдатская звезда.
Тебя мы помним,
И в небе темном
Горит солдатская звезда.

Лес да степь, да в степи полустанки.
Свет вечерней и новой зари -
Не забудь же прощанье Славянки,
Сокровенно в душе повтори!
Нет, не будет душа безучастна -
Справедливости светят огни...
За любовь, за великое братство
Отдавали мы жизни свои.

Прощай, отчий край,
Ты нас вспоминай,
Прощай, милый взгляд,
Прости-прощай, прости-прощай...

Иркутск халыҡ драма ҡала театры актёры Андрей Мингалёв яҙған текст 1990-сы йылдарға ҡарай; был вариантта марш йырсы Татьяна Петрова (был текст менән маршты тәүге башҡарыусы), Жанна Бичевская һәм башҡалар репертуарына инә:

Много песен мы в сердце сложили,
Воспевая родные края,
Беззаветно тебя мы любили,
Святорусская наша земля.
Высоко ты главу поднимала,
Словно солнце, твой лик воссиял,
Но ты жертвою подлости стала
Тех, кто предал тебя и продал.

Припев:

И снова в поход труба нас зовёт.
Мы вновь встанем в строй
И все пойдём в священный бой.

Бынан тыш, «Славянканың хушлашыуы» Роман Шлезак тексы менән «Расшумелись ивы плакучие» (полякса Rozszumiały płaczące się wierzby) Польшала 1939-45 йй. Икенсе донъя һуғышы йылдарында Армия крайова партизан хәрәкәте гимны була. Финляндияла был марш көйөнә «Ирекле Рәсәй» (фин. Vapaa Venäjä) йыры яҙыла. Текст авторы билдәһеҙ. 1969 йылда йыр Рейо Франка^[fi] башҡарыуында милли хит-парадта Израилдә йыр «Сиктәр араһында» (йәһ. בין גבולות‎) исеме менән билдәле, шиғырын 19 йәшлек Хаим Хефәр яҙған. Һәм Беренсе донъя һуғышынан һуң Фәләстин мандаты осоронда британдарҙың Ливандан йәшерен эмиграцияға ҡаршы көрәшенә йүнәлтелгән.

Башҡорт телендә үҙенсәлекле тәржемәһе

Быйыл ғына Башҡортостан Республикаһының Учалы районы Әүешкүл мәктәбенең рус теле уҡытыусыһы Гөлшат Шаһиева, Еңеүҙең 75 йыллығын ҡаршылау кисерештәре менән илһамланып, «Славянканың хушлашыуы» көйөнә

"Башҡорт атлылары маршы"н ижад итте.
(«Прощание Славянки» көйөнә)
(Василий Агапкин музыкаһы,
Башҡортса вариант - Гөлшат Шаһиева һүҙҙәре

Изге яу фарманы илемдә яңғ(ы)раны.
Халҡым алды ҡулға ҡоралын.
Ҡалдырып баш йортон, яу сапты башҡортом,
Фатихаһын алып Уралдың.
Ал байраҡ талпына, күңелдәр ашҡына,
Йөрәктә - үс- нәфрәт ялҡыны.
Мендек беҙ аттарға, теҙелдек сафтарға,
Һүҙ бирҙек Ватанды һаҡларға.
Тыуған ил өсөн йәлләмәм көсөм.
Яуға мин китәм,
Ҡурҡыу белмәм- мин ант итәм!
Үтер айҙар, йылдар,
Ҡайта алмаҫ бик күп улдар.
Аямай йәнде, түгербеҙ ҡанды,
Еңеп ҡайтырбыҙ дошманды.
Күк күкрәй, ер тетрәй, ярһып саба аттар.
Ут эсендә ауыл- ҡалалар.
Үлем сәсә туптар, ятып ҡала дуҫтар,
Тик алға ынтыла һалдаттар.
Эйәрҙә барғанда, ҡыҫҡа ял- привалда
Тыуған яҡты иҫкә алалар.
Яҙалар һалдаттар өс мөйөшлө хаттар,
Яҡынайһын тиеп аралар:
“Һаумы, Ватаным! Ныҡ бул, ҡатыным!
Һаҡлайым һине,
Мин ҡайтырмын, тик көт мине”.
Үтә айҙар, йылдар,
Ятып ҡалды бик күп улдар.
Аямай йәнде, түгәбеҙ ҡанды,
Еңеп ҡайтырбыҙ дошманды.
Яугир ат һәм һалдат уртаҡ кисте яуҙы,
Түҙҙе ҡыштың ҡарлы буранын,
Еңде мең үлемде, һаҡланы илемде,
Ғорур үтте Берлин урамын.
Килде май - шанлы ай, Еңеү таңы атты,
Йөҙҙәрҙә балҡыны нур- шатлыҡ.
Һалдат менән бергә саптар башҡорт аты
Алып килде илгә азатлыҡ.
Ҡаршы ал, Ватан! Ғорурлан, атам!
Тоғро ҡалдым антҡа.
Дан яугир ат һәм һалдатҡа!
Үтте айҙар, йылдар, ятып ҡалды бик күп улдар.
Аямай йәнде, түктек беҙ ҡанды.
Еңеп ҡайттыҡ беҙ дошманды!

CC BY-SA 4.0

Хәҙерге ваҡытта

Файл:Памятник «Прощание славянки» 9.jpeg

Памятник «Прощание славянки». Москва, Белорусский вокзал

Беҙҙең көндәрҙә марш тауышы аҫтында рейсҡа юлланалар;

• Пассажирские теплоходы на Волге,
• Пассажирский теплоход из Мурманска в Островной,
• Пассажирский теплоход «Механик Калашников» из Омска в Салехард,
• Пассажирский поезд «Запорожье — Киев»,
• Фирменный поезд «Белгород — Москва»,
• Фирменный поезд «Волгоград» из Волгограда в Москву,
• Фирменный поезд «Тамбов» (Тамбов—Москва),
• Фирменный поезд «Россия» из Владивостока в Москву,
• Фирменный поезд «Кама» из Перми в Москву,
• Фирменный поезд «Вятка» из Кирова в Москву,
• Фирменный поезд «Италмас»Ҡалып:Ref-udmбаш. из Ижевска,
• Фирменный поезд «Енисей» из Красноярска в Москву,
• Экспресс и фирменный поезд «Тургенев» из Орла в Москву,
• Международный поезд на пограничной станции Забайкальск Забайкальского края (поезд «Пекин—Москва»),
• Фирменный поезд «Николай Конарёв» из Харькова в Москву,
• Фирменный поезд «Малахит» из Нижнего Тагила в Москву,
• Фирменный поезд «Океан» (Хабаровск—Владивосток),
• Фирменный поезд «Сура» (Пенза—Москва),
• Фирменный поезд Воронеж—Москва,
• Фирменный поезд Ульяновск—Москва,
• Поезд «Таврия» Симферополь—Москва
• Поезд «Таврия» Севастополь—Санкт-Петербург
• Фирменный поезд «Славутич» (Симферополь-Киев),
• Фирменный поезд «Смоленск — Москва»,
• Фирменный поезд «Текстильный край» (Иваново-Санкт-Петербург),
• Фирменный поезд «Урал» (Екатеринбург — Москва),
• Поезд Архангельск-Москва,
• Поезд Черновцы-Москва,
• Фирменный поезд «Лугань» (Луганск-Киев), а также из Луганска в Москву (в прошлом),
• На Свердловской детской железной дороге города Екатеринбурга фирменный поезд «Юный Уралец» также отправляется под этот марш.
• На Горьковской детской железной дороге города каждый уходящий состав со станции «Родина» отправляется под этот марш.
• Традиционно под него отправляются поезда из Севастополя, Абакана и Феодосии.
• Поезд Киев- Москва уходил под звуки «Славянки»,
• Паром Ванино-Холмск также отправлялся под звуки этого марша,
• Поезд Абакан-Москва,
• Фирменный поезд «Волгоград-Москва»,
• Фирменный поезд «Саратов» (Саратов-Москва),
• Фирменный поезд Уфа-Москва.

Рәсәйҙә «Славянканың хушлашыуы» көйөн уйнатып һалдат хеҙмәтенә алыныусылар новобранец хеҙмәт итеү урынына йүнәлеүсе эшелондарҙы вокзалдан оҙатҡандар. Совет заманынан беҙҙең көндәргә тиклем ошо марш тауыш аҫтында әрме хеҙмәтен тултырған һалдаттарҙы хәрби частан өйҙәренә оҙатыу йолалары атҡарылған.

Марш Тамбов өлкәһенең гимны булып тора.

«72 метр» фильмының эш исеме «Славянканың хушлашыуы» тип аталғаны билдәле.

2014 йылдың 8 майында Белорус вокзалында

«Славянканың хушлашыуы» скульптура проектын асыу тантанаһы булды.

Тамбовта Василий Агапкин һәм Илья Шатров һәйкәлдәре стелаһында марш юлдары соҡоп яҙылған.

Һылтанмалар

• Ноты марша «Прощание славянки» для духового оркестра
• Песня добровольцев студенческого батальона
• Прощание Славянки на сайте SovMusic
• YouTube сайтында в исполнении Центрального военного оркестра Министерства обороны Российской Федерации, дирижёр В. Халилов, 2010 год
• YouTube сайтында в исполнении Центрального военного оркестра Министерства обороны Российской Федерации, дирижёр В. Халилов. 2009 год
• YouTube сайтында Москва, 2009 год
• Легенда о создании марша «Прощание славянки» 2012 йыл 18 ғинуар архивланған.
• ПРОЩАНИЕ СЛАВЯНКИ
• Столетие отмечает знаменитый на весь мир марш «Прощание славянки» на Первом канале
• Русские и сербы отметили 100-летний юбилей марша «Прощание славянки»
• Марш «Прощание славянки». Миф и правда. Интервью с поэтом Владимиром Лазаревым