Эстәлеккә күсергә

Футбол буйынса Европа чемпионаты

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Футбол буйынса Европа чемпионаты
UEFA European Football Championship
Нигеҙ һалына

1960

Регион

Европа (УЕФА)

Ҡатнашыусылар һаны

24 (финал)
55 (квалификация 2020)

Ғәмәлдәге еңеүсе

Италия флагы Италия (2 титул)

Иң титуллы

Германия флагы Германия
Испания Испания (3 титул)

Сайт

uefa.com

Футбол буйынса Европа чемпионаты 2024

К:Проект:Футбол:Последняя правка в 2024 году

Чемпиона́т Евро́пы по футбо́лу, ҡыҫҡаса Евро (ингл. UEFA European Championship, UEFA Euro) — милли йыйылмаларҙың УЕФА етәкселегендә үткән төп ярышы. Ярыштар 1960 йылдан алып 4 йылға бер үткәрелә һәм донъя чемпионаты араһында үтә. Башта турнир Европа милләттәре Кубогы тип атала, ә 1968 йылда исеме футбол буйынса Европа чемпионаты тип үҙгәртелә, һәм турнир рәсми статус ала[1].

Турнирға башланыр алдынан ҡабул итеүсе илдәрҙән башҡа (улар автоматик рәүештә квалификация үтә) бөтә командалар ҙа квалификациялауҙа ҡатнаша.

Европа чемпионатының финал турнирҙары, 2020 йылды иҫәпкә алмағанда (COVID-19 пандемияһы арҡаһында ул кисектерелә), 4 йылға бер тапҡыр үткәрелә. Һайлап алыу турниры менән бергә ул 2 йыл дауам итә.

2008 йылғы Европа чемпионатына һайлап алыу ярыштарында 50 команда ҡатнаша. Финал турнирында 24 команда ҡатнаша: һайлап алыу турниры йомғаҡтары буйынса шундай хоҡуҡ алған 23 команда һәм ҡабул итеүсе илдең йыйылма командаһы. 2000, 2008 һәм 2012 йылдарҙа чемпионатты ике ил ҡабул итә, турнир форматы уға тиклем 16 команда менән генә сикләнгән була. Европа кубогын беренсе булып СССР йыйылма командаһы яулай.

1980 йылға тиклем турнирҙың йомғаҡлау өлөшөндә дүрт команда ғына ҡатнаша, 1980 йылдан алып 1992 йылға тиклем — һигеҙ, 1996 йылдан — 16, ә 2016 йылда чемпионаттың йомғаҡлау өлөшөндә беренсе тапҡыр 24 команда ҡатнаша. Турнирҙың йомғаҡлау өлөшөндә ҡатнашыусы командалар һайлап алыу уйындары серияһы аша билдәләнә: 1968 йылға тиклем командалар үҙ-ара өйҙәге һәм ситтәге уйындарҙа билдәләнә; 1968 йылдан башлап йыйылма командалар башта һайлап алыу төркөмдәрендә, һуңынан плей-оффта (төркөм еңеүселәре бер-береһенә ҡаршы уйнай; 1⁄4 этабы финалы аша) квалификациялана. 1980 йылға тиклем турнир үткәреү урыны һайлап алыу турнирын үткән һәм чемпионаттың финал өлөшөнә эләккән илдәр араһында һайланған. Ҡатнашыусылар киңәйгәндән һуң (1980), чемпионаттың йомғаҡлау өлөшөндә үткәреүсе ил командаһы автоматик рәүештә финалға сыға. Европа чемпионатын 14 ил ҡабул итә, шул иҫәптән ике тапҡыр Италия һәм Бельгия һәм өс тапҡыр Франция.

2007 йылда Чехословакия, Югославия һәм Советтар Союзының тарҡалыуы, Европала футбол берләшмәләре һаны артыуы һәм Израиль менән Ҡаҙағстанды индереү арҡаһында турнирҙы 24 командаға тиклем киңәйтеү тураһында күп бәхәстәр бара.

Европа чемпионына тапшырылған кубок УЕФА-ның беренсе генераль секретары Анри Делоне хөрмәтенә атала. Ул беренселәрҙән булып Европа чемпионаты үткәреүҙе тәҡдим итә, әммә 1955 йылда, 1960 йылда үткәрелгән беренсе Европа чемпионатына тиклем 5 йыл ҡалғас, вафат була. Трофейҙы булдырыу өсөн уның улы Пьер Делоне яуаплы була. Кубокты Париж ювелиры Мишель Шобийон эшләй. Тарихтағы беренсе турнирҙан башлап чемпион Анри Делоне Кубогына лайыҡ була һәм уны 4 йыл дауамында, сираттағы Европа чемпионатына тиклем һаҡлай.

Беренсе чемпионат

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Чемпионаттар исемлеге

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Түбәндә һәр чемпионаттың финал уйындары һәм өсөнсө урын өсөн матч һөҙөмтәләре күрһәтелгән:

Йыл Үткәрелеү урыны Финал 3-сө урын өсөн матч Голдар
Чемпион Иҫәп Финалсы 3-сө урын Иҫәп 4-се урын Бөтәһе Уртаса
1960 Франция флагы (1958—1976) Франция СССР ылагы
СССР
2:1
өҫтәлмә ваҡыт
Югославия флагы (1945—1991)
Югославия
Флаг Чехословакии
Чехословакия
2:0 Франция флагы (1958—1976)
Франция
17 4,25
1964 Испания флагы (1945—1977) Испания Испания флагы (1945—1977)
Испания
2:1 СССР ылагы
СССР
Венгрия
Венгрия
3:1
өҫтәлмә ваҡыт
Дания
Дания
13 3,25
1968 Италия флагы (1946—2003) Италия Италия флагы (1946—2003)
Италия
1:1
ҡабаттан уйнау
2:0
Югославия флагы (1945—1991)
Югославия
Англия флагы
Англия
2:0 СССР ылагы
СССР
7 1,4
1972 Флаг Бельгии Бельгия Германия флагы
ФРГ
3:0 СССР ылагы
СССР
Флаг Бельгии
Бельгия
2:1 Венгрия
Венгрия
10 2,5
1976 Югославия флагы (1945—1991) Югославия Флаг Чехословакии
Чехословакия
2:2
пенальти буйынса
(5:3)
Германия флагы
ФРГ
Нидерландтар
Нидерланд
3:2
өҫтәлмә ваҡыт
Югославия флагы (1945—1991)
Югославия
19 4,75
1980
Италия флагы (1946—2003) Италия Германия флагы
ФРГ
2:1 Флаг Бельгии
Бельгия
Флаг Чехословакии
Чехословакия
1:1
пенальти буйынса
(9:8)
Италия флагы (1946—2003)
Италия
27 1,93
Йыл Үткәрелеү урыны Финал уйыны Еңелгән ярымфиналсылар(1) Голы
Чемпион Иҫәп Финалсы Чемпионға ҡаршы Еңелгән финалсыға ҡаршы Бөтәһе Уртаса
1984 Франция флагы Франция Франция флагы
Франция
2:0 Испания
Испания
Португалия
Португалия
Дания
Дания
41 2,73
1988 Германия флагы ФРГ Нидерландтар
Нидерланд
2:0 СССР ылагы
СССР
Германия флагы
ФРГ
Италия флагы (1946—2003)
Италия
34 2,27
1992 Швеция флагы Швеция Дания
Дания
2:0 Германия флагы
Германия
Нидерландтар
Нидерланд
Швеция флагы
Швеция
32 2,13
1996 Англия флагы Англия Германия флагы
Германия
2:1
алтын гол
Чехия
Чехия
Англия флагы
Англия
Франция флагы
Франция
64 2,06
2000 Флаг Бельгии Бельгия/
Нидерландтар Нидерланд
Франция флагы
Франция
2:1
алтын гол
Италия флагы (1946—2003)
Италия
Португалия
Португалия
Нидерландтар
Нидерланд
85 2,74
2004 Португалия Португалия Флаг Греции
Греция
1:0 Португалия
Португалия
Чехия
Чехия
Нидерландтар
Нидерланд
77 2,48
2008 Австрия Австрия/
Флаг Швейцарии Швейцария
Испания
Испания
1:0 Германия флагы
Германия
Рәсәй флагы
Рәсәй
Флаг Турции
Төркиә
77 2,48
2012
Польша Польша/
Украина Украина
Испания
Испания
4:0 Италия флагы
Италия
Португалия
Португалия
Германия флагы
Германия
76 2,45
2016
Франция флагы Франция Португалия
Португалия
1:0
өҫтәлмә ваҡыт
Франция флагы
Франция
Уэльс
Уэльс
Германия флагы
Германия
108 2,12
2020
УЕФА 11 ағза-иленең
11 ҡалаһы(2)
Италия флагы
Италия
1:1
пенальти буйынса
(3:2)
Англия флагы
Англия
Испания
Испания
Дания
Дания
142 2,78
2024
Германия флагы Германия
2028
Бөйөк Британия флагы Великобритания/
Ирландия флагы Ирландия
2032
Италия флагы Италия/
Флаг Турции Турция

1 1984 йылдан башлап өсөнсө урын өсөн матч үткәрелмәй.

2 Азербайджан, Англия, Венгрия, Германия, Дания, Италия, Испания, Нидерланд, Рәсәй, Румыния, Шотландия.

Ярымфиналда 19 команда уйнай, финал матчына 14-е сыға. Иң титуллы йыйылма команда — Германия, ул чемпионатта 3 тапҡыр еңеү яулай һәм тағы ла 3 тапҡыр финалда уйнай, Испания икенсе урында, 3 тапҡыр чемпионатта еңә һәм 1 тапҡыр финалсы була. Европа чемпионатында миҙалдарҙың дөйөм һаны буйынса 9 миҙал менән Германия йыйылма командаһы алда. Икенсе урынды Испания, Италия, Нидерланд, Рәсәй (СССР) һәм Португалия йыйылма командалары биләй, улар төрлө кимәлдәге 5 миҙал яулай.

Европа чемпионатында еңгән ун команданың 3-ө турнир хужалары булараҡ чемпион була. Европа чемпионатында еңгән, әммә тыуған илендә уңышҡа өлгәшмәгән командалар — Германия, Нидерланд һәм Португалия.

Команда Чемпион Вице-чемпион 3-сө урын (1984 й. тиклем)[2] Ярымфиналсы (1984 йылдан)[2] 4-се урын (1984 й. тиклем)[2]
Германия флагы Германия 3 (1972, 1980, 1996) 3 (1976, 1992, 2008) 3 (1988*, 2012, 2016)
Испания Испания 3 (1964*, 2008, 2012) 1 (1984) 1 (2020)
Италия флагы Италия 2 (1968*, 2020) 2 (2000, 2012) 1 (1988) 1 (1980*)
Франция флагы Франция 2 (1984*, 2000) 1 (2016*) 1 (1996) 1 (1960*)
СССР СССР 1 (1960) 3 (1964, 1972, 1988) 1 (1968)
Португалия Португалия 1 (2016) 1 (2004*) 3 (1984, 2000, 2012)
Чехословакия флагы Чехословакия 1 (1976) 2 (1960, 1980)
Нидерландтар Нидерланд 1 (1988) 1 (1976) 3 (1992, 2000*, 2004)
Дания Дания 1 (1992) 2 (1984, 2020) 1 (1964)
Греция Греция 1 (2004)
Флаг Югославии (1945—1991) Югославия 2 (1960, 1968) 1 (1976*)
Англия флагы Англия 1 (2020) 1 (1968) 1 (1996*)
Бельгия флагы Бельгия 1 (1980) 1 (1972*)
Чехия Чехия 1 (1996) 1 (2004)
Венгрия Венгрия 1 (1964) 1 (1972)
Швеция Швеция 1 (1992*)
Рәсәй флагы Рәсәй 1 (2008)
Төркиә флагы Төркиә 1 (2008)
Уэльс Уэльс 1 (2016)

Йондоҙ менән (*) командаларҙың үҙ илендәге чемпионаттарҙағы һөҙөмтәләре күрһәтелгән.

Европа чемпионаттарының иң яҡшы бомбардирҙары
14 туп
9 туп
7 туп
6 туп
5 туп

Европа чемпионатының йомғаҡлау өлөшөндә бөтәһе 39 команда ҡатнаша (мәғлүмәттәр 2021 йылдың 24 июненә ҡарата).

Чемпионатта
ҡатнашыу
Команда
13 Германия флагы Германия
11 Испания Испания
10 Франция флагы Франция
Нидерланд флагы Нидерланд
Италия флагы Италия
Англия флагы Англия
9 Дания Дания
8 Португалия Португалия
7 Швеция флагы Швеция
Чехия Чехия
6 Бельгия флагы Бельгия
Хорватия Хорватия
Рәсәй флагы Рәсәй
5 Румыния
СССР СССР
Швейцария Швейцария
Төркиә флагы Төркиә
4 Греция Греция
Флаг Югославии (1945—1991) Югославия
Венгрия Венгрия
Польша Польша
3 Ирландия Ирландия
Флаг Чехословакии Чехословакия
Корея Республикаһы флагы Шотландия
Австрия Австрия
Украина Украина
2 Болгария
Уэльс Уэльс
Словакия Словакия
1 Норвегия флагы Норвегия
Словения Словения
Латвия флагы Латвия
Исландия Исландия
Төньяҡ Ирландия флагы Төньяҡ Ирландия
Албания Албания
Югославия Союз Республикаһы флагы СР Югославия
БДБ флагы БДБ
Финляндия
Македония Төньяҡ Македония

Сербия Сербия

Европаның һәр чемпионатында кәм тигәндә бер дебютант сығыш яһай. Шуларҙың етеһе беренселекте ҡабул итеүсе ил командаһы була.

Йыл Дебютант
1960 Франция Франция (хужа), Совет Социалистик Республикалар Союзы СССР, Югославия Югославия, Чехословакия Чехословакия
1964 Испания Испания (хужа), Дания Дания, Венгрия Венгрия
1968 Италия Италия (хужа), Англия Англия
1972 Бельгия Бельгия (хужа), Германия Федератив Республикаһы ФРГ
1976 Нидерланд Нидерланд
1980 Греция Греция
1984 Португалия Португалия, Румыния Румыния
1988 Ирландия Ирландия
1992 Швеция Швеция (хозяин), Шотландия Шотландия, Бойондороҡһоҙ Дәүләттәр Берләшмәһе БДБ
1996 Чехия Чехия, Төркиә Төркиә, Рәсәй Федерацияһы Рәсәй, Хорватия Хорватия, Швейцария Швейцария, Болгария Болгария
2000 Норвегия Норвегия, Словения Словения
2004 Латвия Латвия
2008 Австрия Австрия (хужа), Польша Польша
2012 Украина Украина (хужа)
2016 Исландия Исландия, Төньяҡ Ирландия Төньяҡ Ирландия, Уэльс Уэльс, Албания Албания, Словакия Словакия
2020 Финляндия Финляндия, Төньяҡ Македонии флагы Төньяҡ Македония
2024 Сербия Сербия
  1. M. Macho. Zlatá kniha fotbalu. Druhé rozšířené vydání.
  2. 2,0 2,1 2,2 С 1984 года матч за третье место не проводится.