Эстәлеккә күсергә

Ыуаныш

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Ыуаныш (Маныш, башҡ. Ыуаныш) — башҡорттарҙың Түбәнге Ағиҙел төркөмө составындағы ҡәбилә.

Этник тарихы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ыуаныш ҡәбиләһенең йәшәйеше архив материалдарында ғына бар. Әлеге ваҡытта исеме һаҡланған. Сығышы менән ыуаныштар – төркиләшкән фин-уғырҙар[1]. Башҡа мәғлүмәттәр буйынса сармат-аландарҙан барлыҡҡа килгәндәр[2]. Ыуаныш ҡәбиләһенең ырыу аралары һәм тамғалары теркәлмәгән.

Таралыуы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

ХIII—ХIV быуаттарҙа ыуаныштар уран, танып, ун, балыҡсы һәм ғәйнә төньяҡ башҡорт ҡәбиләләре менән бергә Тол, Беүә, Танып һәм Өфө йылғалары буйлап урынлашҡан[3]. XVII—XVIII быуаттарҙа Танып йылғаһының уң яҡ ярынан Етеҙ Танып[4] һәм Буй йылғаһы үрҙәрендә ярайһы ғына ҙур ерҙәрҙе биләгәндәр[5]. 1739 йылда ике улыҫта – Ыуаныш һәм Түбәнге Уранда 106 ихата иҫәпкә алынып, уларҙа 371 кеше йәшәй. Ваҡыт үтеү менән башҡорттарҙың аҫабалыҡ хоҡуғы кәмей — уларҙың ҡайһы бер өлөшө Демидовтарға һәм Строгановтарға һатыла, ә башҡа өлөшөндә урыҫ крәҫтиәндәре йәшәй башлай [5].

Этноним

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡәбиләнең исеме төрки халыҡтар араһында осрамай[6]. Әлеге ваҡытта боронғо этноним бер нисә татар йәки ҡатнаш ауылдарҙың исемдәрендә бар[4][7]. Әлеге ваҡытта Ваныш-Алпауыт, Ванышево, Маныш ауылдары бар.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Башҡортостан:Ҡыҫҡаса энциклопедия мәҡәлә 2013 йыл 5 июль архивланған.
  2. ↑ Р.З.Янғужин. Башҡорттарҙың этногенезы //«Ватандаш» журналындағы мәҡәлә 2016 йыл 4 март архивланған.
  3. ↑ Куеда. Путеводитель.—Санкт-Петербург:Издательство «Маматов», 2011.—96 с., ил. (с.11) 2017 йыл 15 февраль архивланған.
  4. ↑ 4,0 4,1 Кузеев Р.Г. Происхождение башкирского народа. Этнический состав, история расселения. — М.: Наука, 1974. — 576 с. (на с.366)
  5. ↑ 5,0 5,1 Историческая справка(недоступная ссылка)
  6. ↑ Янғужин Р.З. Башҡорт ҡәбиләләре тарихынан. Өфө: Башҡортостан «Китап» нәшриәте, 1995.-96 с. (с.32) (баш.)
  7. ↑ Борай ерҙәре ҡайҙан башланған?

Библиография

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Кузеев Р. Г. Происхождение башкирского народа. М., Наука, 1974.
  • Янгузин Р. З. Башкирские племена. Уфа: Китап, 1992.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]


«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Ыуаныш&oldid=1247608» битенән алынған