Яңы Ҡоҙаш (Тәтешле районы)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауыл
Яңы Ҡоҙаш
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Тәтешле районы

Координаталар

56°11′15″ с. ш. 55°43′22″ в. д.HGЯO

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 250 865 003

ОКТМО коды

80 650 465 111

Картаны күрһәтергә/йәшерергә
Яңы Ҡоҙаш (Рәсәй)
Яңы Ҡоҙаш
Яңы Ҡоҙаш
Яңы Ҡоҙаш (Тәтешле районы) (Башҡортостан Республикаһы)
Яңы Ҡоҙаш

Яңы Ҡоҙаш (рус. Новокудашево) — Башҡортостандың Тәтешле районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата кеше йәшәмәй[1]. Почта индексы — 452845, ОКАТО коды — 80250865003.

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь - - - - -

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Район үҙәгенә тиклем (Тәтешле): 41 км
  • Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Яңғыҙнарат): 7 км
  • Яҡындағы тимер юл станцияһы (Көйәҙе): 66 км

Ауыл тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡоҙаш йылғаһы буйында Үрге Ҡоҙаш һәм Түбәнге Ҡоҙаш ауылдары булған.[2] 1738 йылда ошо исемдәге бер ауыл була. Башҡорт ихтилалын баҫтырыу тураһындағы документта Уран, Балыҡсы һәм Ирәкте улустарында йәйелдерелгән халыҡ хәрәкәтен баҫтырыу тураһында әйтелә. Ҡоҙаш ауылынан башҡорт Мөсәли Чапаров 480 баш күтәреүсенән торған отрядҡа етәкселек иткән. 1795 йылда 21 йорт буған (148 кеше) менән Үрге Ҡоҙаш һәм 20 йорттан торған (154 башҡорт) Түбәнге Ҡоҙаш ауылы күрһәтелгән дә инде. 1816 йылда уларҙың беренсеһендә - 241 кеше (39 йорт), икенсеһендә 29 йорт эргәһендә 167 кеше иҫәпләнә.

1834 йылда Үрге Ҡоҙаш ауылында331 кеше, Түбәрге Ҡоҙашта 253 кеше күрһәтелгән. 1850 йылда - беренсе ауылда - 367, икенсеһендә 347 кеше иҫәпкә торған. Ошо уҡ ваҡытта 5 ғаиләнең яңы төҙөлгән Сорғолдо ауылына күсенеүе теркәлгәнн. Бөтәһе лә - башҡорт аҫабалары. 1870 йылда Үрге Ҡоҙашта (96 ихата) 580 кеше, Түбәнге Ҡоҙашта (76 йорт) 491 кеше йәшәгән. Ике биләмәнең дә халҡы, ғөмүмән булмаһа ла, мишәрҙәргә индерелгән. 1920 йылда 196 йортта 1045 башҡорт, 180 йортта 910 аҫаба йәшәгән. Барыһы ла община ерҙәренең хужалары.

Ҡоҙаштарҙың шөғөлө тураһында бер нисә һүҙ. 1842 йылда Үрге Ҡоҙашта 336 башҡортҡа 840 бот ужым һәм 1040 бот яҙғы иген (бер ботҡа - 5,6 бот), Түбәнге Ҡоҙашта 264 кешегә - 840 бот ужым һәм 976 бот яҙғы иген (бер ботҡа 6,9 бот) сәселгән. 1870 йылдаҮрге Ҡоҙашта 3, Түбәнге Ҡоҙашта 4 тирмән булған. Шул ваҡытта Үрге ауылда 52 йорттоң һәр береһенә: 2,7-шәр йылҡы малы, 3,1 һыйыр малы, 2,6 һарыҡ, 1,7 кәзә; Түбәнге ауылда 50 йортҡа 2,4 йылҡы малы, 3,0 һыйыр, 2,8 һарыҡ, 1,5 кәзә йорт тура килгән.

Айырым хужалыҡтар умартасылыҡ менән дә шөғөлләнгән. Үрге ауылда бөтә ауылда 16 умарта һәм 15 солоҡ булған, Түбәнгеһендә 6-шар умарта һәм солоҡ.

1834 йылғы һәм 1870 йылғы мәғлүмәттәр буйынса, ике ауыл бер конфессияла булған, ике ауылда ла мәсет буған.[3]

XX быуат башында ике ауылдан бүлендек ауыл барлыҡҡа килә, ул Яңы Ҡоҙаш ауылы тип атала. Ул ваҡытта 30 йорт булған. 1920 йылда 141 башҡорт йәшәгән.[4]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]