Әлмән районы

Әлмән районы
Альменевский район
Герб (аңлатма);	Флаг (аңлатма);
Ил	Рәсәй Федерацияһы
Статус	муниципаль район
Урынлашҡан урыны	Ҡурған өлкәһе
Берләштерә	12 ауыл биләмәһе
Административ үҙәк	Әлмән ауылы
Барлыҡҡа килеүе	1965
Район башлығы	Сөләймәнов Дамир Ярулла улы
Район Думаһы рәйесе	Белоусов Анатолий Федорович
Рәсми тел	урыҫ теле
Халҡы (2015);	↘10 431 (1.21 %, 22 урын)
Тығыҙлығы	4,2 кеше/км²
Милли состав	урыҫтар — 40 %, ; башҡорттар — 33 %, ; татарҙар — 23 %
Конфессиональ состав	мосолмандар, христиандар
Майҙаны	2486,00 км² (20 урын)
Ваҡыт бүлкәте	MSK+2 (UTC+6)
Телефон коды	+7 35242
Автомобиль номерҙары коды	45
ОКАТО	37 202

Әлмән районы (рус. Альменевский район) — Ҡурған өлкәһендәге муниципаль берәмек.

Административ үҙәге — Әлмән ауылы.

Географияһы

Район Ҡурған өлкәһенең көньяҡ-көнбайышында урынлашҡан. Силәбе өлкәһе һәм өлкәнең Сафакүл, Щучье, Шумиха, Мишкә, Ҡуртамыш һәм Целинный райондары менән сиктәш.

Тарихы

Революциянан һуң район территорияһы Башҡорт АССР-ының Ялан кантоны составына инә, ә 1923 йылда Урал өлкәһе Силәбе округының яңы ойошторолған Ҡатай районы составына бирелә. 1930 йылда Ҡатай районы бөтөрөлгәс, буласаҡ район биләмәләре Ялан-Ҡатай районына , ә 1934 йылда Ялан-Ҡатай районы Силәбе өлкәһе составына инә. 1940 йылда Ялан-Ҡатай районы Әлмән һәм Сафакүл райондарына бүленә. 1943 йылда был райондар Ҡурған өлкәһе составында була. 1963 йылда Әлмән районы бөтөрөлөп, 1965 йылда яңынан тергеҙелә.

Халҡы

Халыҡ иҫәбе
2002^[4]	2009^[5]	2010^[6]	2011^[7]	2012^[8]	2013^[9]	2014^[10]
15 240	↘12 806	↘12 412	↘12 365	↘11 764	↘11 204	↘10 784
2015^[1]
↘10 431

5000

10 000

15 000

20 000

2010

2015

Милли составы

2010 йылғы йән иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы районда башлыса урыҫтар (40 %), башҡорттар (32,8 %), татарҙар (23,4 %) йәшәй^[11].

Район искен татарҙары төркөмөнөң тығыҙ йәшәгән ере. Улар нигеҙлегән ауылдар: Әлмән, Иванков (Аманкүл), Өскүл, Тоҙауыл, Вишняк (Сейәле), Алакүл ауылдарында көн күрә. Башҡорт ауылдарының иң эреләре: Тәңрекүл, Юламан, Асҡар, Зәйнәкәй (Зәйнеғәбдин), Мир (Ҡатай), Убалы, Шәрип, Искәндәр, Ҡаҙаҡҡол, Подъяс (Бүҙаяҙ), Байғәнә, Бохар (Айыу аулы), Поляна (Иҫке Юламан) һәм башҡа кесерәк ауылдар. Башҡорт Республикаһының Ялан кантоны булған саҡта Тәңрекүл (Тарғул) кантон үҙәге булып торған.

Көньяҡ-көнбайыш яғында бер нисә урыҫ ауылы ултырған: Парамон, Рыбное, Чистое. Шулай уҡ ҡайһы бер ауылдарҙа ҡаҙаҡтар (Мир һәм Ягодное) һәм сыуаштар (Аҫҡар) күпләп йәшәйҙәр.

Административ-территориаль ҡоролошо

Район составына 12 ауыл биләмәһе (ауыл советтары) керә, улар 33 ауылды берләштерә:

№	Ауыл биләмәләре	Административ үҙәк	Тораҡ пункттар һаны	Халҡы	Майҙан, км²
1	Бороздинка ауыл советы	Бороздинка	4	↘614^[1]	305,60^[3]
2	Иванково ауыл советы	Иванково	3	↘277^[1]	236,90^[3]
3	Казенное ауыл советы	Казенное	3	↘504^[1]	133,57^[3]
4	Малышево ауыл советы	Малышево	3	↘927^[1]	270,74^[3]
5	Парамоново ауыл советы	Парамоново	2	↘380^[1]	102,80^[3]
6	Рыбное ауыл советы	Рыбное	1	↘112^[1]	100,54^[3]
7	Тәңрекүл ауыл советы	Тәңрекүл	4	↘963^[1]	282,30^[3]
8	Чистое ауыл советы	Чистое	1	↘250^[1]	93,97^[3]
9	Шәрип ауыл советы	Мир	4	↘1397^[1]	318,80^[3]
10	Әлмән ауыл советы	Әлмән	1	↘3928^[1]	37,56^[3]
11	Юламан ауыл советы	Юламан	4	↘698^[1]	257,66^[3]
12	Ягодное ауыл советы	Ягодное	3	↘381^[1]	345,56^[3]

Әлмән районы тораҡ пункттарының исемлеге
№	Тораҡ пункт	Халҡы	Муниципаль берәмек
1	Алакүл	314^[6]	Малышево ауыл советы
2	Асҡар	↘116^[6]	Юламан ауыл советы
3	Байғана	192^[6]	Шәрип ауыл советы
4	Бороздинка	→320^[12]	Бороздинка ауыл советы
5	Бохара	↘165^[6]	Юламан ауыл советы
6	Бишнәк	Н/Д^[13]	Ягодное ауыл советы
7	Зәйнәкәй	↘137^[6]	Казенное ауыл советы
8	Иванково	↘260^[6]	Иванково ауыл советы
9	Искәндәр	↗145^[12]	Бороздинка ауыл советы
10	Казенное	↗414^[6]	Казенное ауыл советы
11	Киләй-Ҡаҙаҡҡол	↘115^[6]	Казенное ауыл советы
12	Ковыльное	27^[6]	Иванково ауыл советы
13	Крутой Лог	↘113^[14]	Тәңрекүл ауыл советы
14	Ҡаҙаҡҡол	↘142^[14]	Тәңрекүл ауыл советы
15	Майлыҡ	→266^[12]	Бороздинка ауыл советы
16	Малышево	441^[6]	Малышево ауыл советы
17	Мир	887^[6]	Шәрип ауыл советы
18	Озерное	87^[6]	Юламановский сельсовет
19	Өскүл	↘256^[6]	Малышево ауыл советы
20	Парамоново	↘331^[6]	Парамоново ауыл советы
21	Подъясово	↘162^[14]	Тәңрекүл ауыл советы
22	Поляна	185^[6]	Шәрип ауыл советы
23	Рыбное	↘112^[1]	Рыбное ауыл советы
24	Солнечная	61^[6]	Ягодное ауыл советы
25	Тузово	↘95^[6]	Иванково ауыл советы
26	Тәңрекүл	↘703^[14]	Тәңрекүл ауыл советы
27	Убалы (Ҡурған өлкәһе)	↘111^[6]	Парамоново ауыл советы
28	Чистое	↘250^[1]	Чистое ауыл советы
29	Шәрип	↘371^[6]	Шәрип ауыл советы
30	Щучанка	→132^[12]	Бороздинка ауыл советы
31	Әлмән	↘3928^[1]	Әлмән ауыл советы
32	Юламан	546^[6]	Юламан ауыл советы
33	Ягодное	274^[6]	Ягодное ауыл советы

Иҡтисады

Район иҡтисады ауыл хужалығы аҙыҡ-түләге бәйле. Район иҡтисадына иң ҙур өлөш индереүсе предприятие булып Юламан ауылындағы «Зауралский» ауыл хужалығы коперативы тора. Ул иген культуралары игеүгә һәм һыйыр малдары үрсетеүгә ҡулайлашҡан.

Билдәле шәхестәре

Манатов Шәриф Әхмәтйән улы — дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, Башҡорт милли хәрәкәте етәкселәренең береһе, Башҡортостан автономиялы республикаһын нигеҙләшеүселәрҙең береһе.
Таған Ғәлимйән Ғирфан улы — Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре, этнограф, музей белгесе, иҡтисад фәндәре докторы.
Йомаев Ямалетдин Ғималетдин улы — башҡорт шағиры һәм мәғрифәтсеһе.
Мағазов Ғимран Сәйетйәғәфәр улы — Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре.
Мағазов Сәйетгәрәй Сәйетйәғәфәр улы — Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре, Башҡорт хөкүмәте ағзаһы.
Зарипов Хөсәйен Ғабдурахман улы — Дан орденының тулы кавалеры.
Ғатауллин Ғәйнетдин Зәйнетдин улы — татар шағиры.
Дарбаев Курман Ергали улы — Социалистик Хеҙмәт Геройы.

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.
↑ Альменевский район / Курганская областная Дума 2011 йыл 11 ноябрь архивланған.
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 Курганская область. Общая площадь земель муниципального образования 2015 йыл 25 июль архивланған.
↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (билдәһеҙ). Архивировано 3 февраль 2012 года.
↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 2 ғинуар 2014. Архивировано 2 ғинуар 2014 года.
↑ ^6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 ^6,10 ^6,11 ^6,12 ^6,13 ^6,14 ^6,15 ^6,16 ^6,17 ^6,18 ^6,19 ^6,20 ^6,21 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения Курганской области (билдәһеҙ). Дата обращения: 21 июнь 2014. Архивировано 21 июнь 2014 года.
↑ Курганская область. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2009-2015 годов
↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.
↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов) (билдәһеҙ). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 2 август 2014 года.
↑ Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Курганской Области - Веб-страницы - Itogi (билдәһеҙ). Дата обращения: 16 март 2013. Архивировано 21 март 2013 года. 2013 йыл 14 октябрь архивланған.
↑ ^12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 Отчет Главы Бороздинского сельсовета о результатах его деятельности, деятельности Администрации Бороздинского сельсовета за 2013 год
↑ Бишнәк (Ҡурған өлкәһе) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник
↑ ^14,0 ^14,1 ^14,2 ^14,3 Отчёт Главы Танрыкуловского сельсовета за 2013 год

Һылтанмалар

Әлмән районы // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8.
Официальный сайт Альменевского района 2012 йыл 31 декабрь архивланған.
Район на сайте Курганской областной Думы 2011 йыл 11 ноябрь архивланған.

	Был Ҡурған өлкәһе географияһы тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.

[2015DS-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.

[2] Альменевский район / Курганская областная Дума 2011 йыл 11 ноябрь архивланған.

[37_8006001-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 ^3,12 Курганская область. Общая площадь земель муниципального образования 2015 йыл 25 июль архивланған.

[2002B-4] Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (билдәһеҙ). Архивировано 3 февраль 2012 года.

[2009D-5] Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 2 ғинуар 2014. Архивировано 2 ғинуар 2014 года.

[2010CC-6] 6,00 ^6,01 ^6,02 ^6,03 ^6,04 ^6,05 ^6,06 ^6,07 ^6,08 ^6,09 ^6,10 ^6,11 ^6,12 ^6,13 ^6,14 ^6,15 ^6,16 ^6,17 ^6,18 ^6,19 ^6,20 ^6,21 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения Курганской области (билдәһеҙ). Дата обращения: 21 июнь 2014. Архивировано 21 июнь 2014 года.

[2009BE-7] Курганская область. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2009-2015 годов

[2012A-8] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.

[2013W-9] Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов) (билдәһеҙ). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.

[2014CQ-10] Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 2 август 2014 года.

[kurganstat.ru-11] Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Курганской Области - Веб-страницы - Itogi (билдәһеҙ). Дата обращения: 16 март 2013. Архивировано 21 март 2013 года. 2013 йыл 14 октябрь архивланған.

[2014CJ-12] 12,0 ^12,1 ^12,2 ^12,3 Отчет Главы Бороздинского сельсовета о результатах его деятельности, деятельности Администрации Бороздинского сельсовета за 2013 год

[13] Бишнәк (Ҡурған өлкәһе) > Данные не обнаружены. Возможно, страница переименовывалась. Проверьте справочник

[2014CI-14] 14,0 ^14,1 ^14,2 ^14,3 Отчёт Главы Танрыкуловского сельсовета за 2013 год

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]