Эстәлеккә күсергә

Берг Аксель Иванович

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Берг Аксель Иванович
рус. Аксель Иванович Берг
Ҡултамға
Зат ир-ат[1][2][3]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 СССР
Хеҙмәт итеүе СССР
Тыуған көнө 29 октябрь (10 ноябрь) 1893
Тыуған урыны Ырымбур, Рәсәй империяһы[4]
Вафат булған көнө 9 июль 1979({{padleft:1979|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:9|2|0}}) (85 йәш)
Вафат булған урыны Мәскәү, СССР
Ерләнгән урыны Новодевичье зыяраты[d]
Һөнәр төрө офицер, подводник, инженер
Эшмәкәрлек төрө Радиотехника
Эш урыны Санкт-Петербург дәүләт электротехник университеты
Уҡыу йорто Высшее военно-морское инженерное училище имени Ф. Э. Дзержинского[d]
Санкт-Петербург дәүләт политехник университеты
Петришуле[d]
Диңгеҙ кадет корпусы[d]
Военно-морская академия имени Н. Г. Кузнецова[d]
Ғилми исеме профессор[d] һәм академик АН СССР[d]
Ғилми дәрәжә техник фәндәр докторы[d]
Аспиранттар Рәмиев Бәшир Искәндәр улы һәм Бирюков, Борис Владимирович[d]
Уҡыусылар Рәмиев Бәшир Искәндәр улы
Кемдә уҡыған Волынкин, Виктор Иосифович[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Хәрби звание адмирал[d]
Һуғыш/алыш Беренсе донъя һуғышы, Рәсәйҙә Граждандар һуғышы һәм Икенсе бөтә донъя һуғышы
Ғәскәр төрө Рәсәй император флоты[d] һәм СССР-ҙың Хәрби-Диңгеҙ Флоты
Ойошма ағзаһы Рәсәй Фәндәр академияһы һәм СССР Фәндәр академияһы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Изображение памятной доски
 Берг Аксель Иванович Викимилектә

Берг Аксель Иванович (29 октябрь (10 ноябрь) 1893, Ырымбур — 9 июль 1979, Мәскәү) — СССР ғалим-радиотехнигы һәм кибернетигы, ватан биологик кибернетикаһына һәм биотехник системалар һәм технологияларына нигеҙ һалыусы, адмирал-инженер (08.08.1955), СССР оборона министры урынбаҫары (1953—1957).

СССР Фәндәр академияһы академигы (1946, 1943 йылдан ағза-корреспонденты). Техник фәндәре докторы (1936), профессор (1930). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1963).

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иртә йылдары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Аксель Иванович Берг 1893 йылдың 29 октябрендә (10 ноябрендә) Ырымбурҙа швед-фин-немец сығышлы генерал-лейтенант лютеран Иван (Иоганн) Берг Александрович (1830—1900) ғаиләһендә тыуа. Акселгә 6 йәш булғанда атаһы мәрхүм була. Атаһы үлгәндән һуң ғаилә Петербургҡа күсенә. Диңгеҙ корпусына уҡырға инер алдынан Берг Петришулдә, 1904 йылдан 1908 йылға тиклем Петербург Император Александр II кадет корпусында уҡый[5].

1914 йылда Диңгеҙ корпусын тамамлай һәм офицер дәрәжәһенә эйә була. Беренсе донъя һуғышы ваҡытында «Цесаревич» линкорында кесе штурман булып хеҙмәт итә, ә 1916 йылдың июленән 1917 йылдың майына тиклем — Балтик диңгеҙендә рус флоты менән берлектә эш иткән инглиз һыу аҫты кәмәһендә штурман һәм элемтә офицеры булып хеҙмәт итә. 1916 йылда Аксель Бергҡа лейтенант чины бирелә.

Флотта хеҙмәт итеүе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1918 йылда Балтика флотының Боҙ походында ҡатнаша. 1919 йылда «Пантера» һыу аҫты кәмәһе штурманы була, ул 1919 йылдың 31 авгусында Сескар утрауы янында ике торпедаһы менән инглиз халҡының «Виттория»һын һыуға батыра.[6][7]. Артабан «Һеләүһен», «Бүре» һыу аҫты кәмәһе менән етәкселек итә. 1921 йылдың октябрендә ремонтта булған «Йылан» һыу аҫты кәмәһе командиры итеп тәғәйенләнә. Өс ай эсендә уны хәрби операцияларға сығырға әҙерләй. «Йылан»ды йөҙөргә әҙерләнгәндә хәүефһеҙлек техникаһын боҙоу һөҙөмтәһендә бармағын юғалта. Рейдты постта үткәрә, һәм кәмә базаға ҡайтҡас ҡына табиптарға мөрәжәғәт итә. Был хәл моряктың һаулығын насарайта, кәмәлә артабан хеҙмәт итеү тураһында һүҙ ҙә булмай. Һыу аҫты кәмәһен тергеҙеү буйынса фиҙакәр эшләгәне өсөн 1922 йылда А.И. Бергҡа «Балтфлот һыу аҫты кәмәләренең Айырым дивизионының хеҙмәт геройы» исеме бирелә. 1922 йылда ул «Һыу аҫты судноларында хеҙмәт итеү ҡағиҙәләре»н әҙерләүҙә ҡатнаша.

Флотта хеҙмәт итеү менән бер үк ваҡытта 1-се Петроград политехник институтында, һуңынан Хәрби-диңгеҙ академияһының электротехник факультетында уҡый.

Академияны тамамлағандан һуң Хәрби-диңгеҙ инженерҙары училищеһында уҡыта. 1927 йылдың майынан РККА Хәрби-диңгеҙ көстәре Ғилми-техник комитетының радиоэлемтә һәм радионавигация секцияһы рәйесе була. Бөтә Рәсәй медицина университеты уҡытыусыһы булараҡ училище ҡарамағында радиолаборатория булдыра һәм унда радио өлкәһендә ғилми тикшеренеүҙәр менән шөғөлләнә. 1932 йылда лаборатория ғилми-тикшеренеү институты тип үҙгәртелә, уның етәксеһе итеп А.И. Берг тәғәйенләнә. 1932—1937 йылдарҙа — Элемтә һәм телемеханика ғилми-тикшеренеү диңгеҙ институты начальнигы.

1935 йылдың 26 ноябрендә Аксель Бергка 2-се ранг инженер-флагманы тигән хәрби исем бирелә.

Репрессиялар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1937 йылдың 25 декабрендә № 58-1 (тыуған илгә хыянат итеү) 58-8-се (террор ғәмәлдәрен ҡылыу) һәм 58-11-се (террор ғәмәлдәрен ҡылыу маҡсатында контрреволюцион ойошмала ҡатнашыу) статьялар буйынса ғәйепләнә, 1940 йылдың 9 майына тиклем тикшереү аҫтында бул[8].

Туҡмалыуҙар аҫтында Швейцария конфедерацияһының Хәрби-диңгеҙ флоты файҙаһына бер нисә йыл шпионлыҡ эшмәкәрлеге алып барыуын раҫлай, һуңынан уларҙан баш тарта.

Ғәйепләүҙең бөтә статьялары «атылыуға» булһа ла, «НКВД-ның айырым конструкторҙар бюроһы»ндағы төрмәлә хәрби элемтә системаларын әҙерләүгә етәкселек итә.

Хөкөм ителмәй, һәм 1940 йылдың 28 майында «ғәйепләү иҫбатланмаған өсөн» иреккә сығарыла, ә эш туҡтатыла.

1941 йылдың 21 майында Аксель Бергҡа инженер-контр-адмирал хәрби дәрәжәһе бирелә. 1991 йылдың 18 октябрендә аҡлана, ләкин үлгәндән һуң.

Бөйөк Ватан һуғышы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бөйөк Ватан һуғышы башланғас, Сәмәрҡәнд ҡалаһында йәшәй, унда профессор булып эшләгән Хәрби-диңгеҙ академияһы эвакуациялана. Һуғыш ваҡытында радиолокаторҙар төҙөү һәм уларҙы файҙаланыу кәрәклеген ныҡышмалы алға етәкләй, совет радарҙары төҙөү буйынса программаға етәкселек итә. 1943 йылдың июленән 1944 йылдың октябренә тиклем — электр сәнәғәте наркомы урынбаҫары. Бер үк ваҡытта 1943-1947 йылдарҙа — Оборона дәүләт комитетының радиолокация буйынса советы рәйесе урынбаҫары (советы рәйесе Г. М. Маленков була).

«Бөтә Союз радиолокация ғилми-тикшеренеү институты»ның (хәҙерге А.И.Берг исемендәге Рәсәй театр сәнғәте ғилми-тикшеренеү институты) нигеҙ һалыу инициаторы (1943 й. июле) һәм тәүге директоры була.

1943 йылдың сентябрендә СССР Фәндәр академияһының Техник фәндәр бүлеге буйынса ағза-корреспонденты итеп һайлана. Инженер-вице-адмирал (1944 йылдың 25 сентябре). 1944 йылдан КПСС ағзаһы.

Һуғыштан һуңғы йылдарҙа

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1946 йылда СССР Фәндәр академияһының техник фәндәр бүлеге (радиотехника) буйынса мөхбир ағзаһы итеп һайлана. Радиолокация буйынса советтағы эш менән бер үк ваҡытта Берг Ракета комитеты ағзаһы ла була.

1947 йылдан алып баҫылған «Массовая радиобиблиотека» ғилми-популяр китап серияһын ойоштороусыларҙың береһе, һуңынан мөхәррире була.

1953 йылдың сентябренән 1957 йылдың ноябренә тиклем - СССР-ҙың оборона министры урынбаҫары. 1953 йылда СССР Фәндәр академияһы составында Радиотехника һәм электроника институты асыла (ИРЭ). Берг уның беренсе директоры була, 1955 йылға тиклем был вазифаны биләй. Инженер-адмирал (08.08.1955). 1957 йылдың майында ауыр инфаркт менән бәйле шәхси үтенесе буйынса оборона министры урынбаҫары вазифаһынан бушатыла. 1960 йылдың сентябрендә хәрби хеҙмәттән отставкаға ебәрелә.

1950 йылдан 1960 йылға тиклем Берг СССР Фәндәр академияһының Радиофизика һәм радиотехника буйынса Бөтә Союз ғилми советын етәкләй. Ул шулай уҡ СССР-ҙа кибернетика үҫешенә ҙур өлөш индерә. 1954 йылдың майында СССР Оборона министрлығында А.И. Китов тарафынан (А.И. Бергтың дуҫы һәм фекерҙәше) илдә тәүге иҫәпләү үҙәге ойошторола (СССР Мәғариф министрлығы 1-се иҫәпләү үҙәге, 27-се үҙәк ғилми-тикшеренеү институты, 01168-се бүлек), ул А.И. Берг ярҙамында ҡыҫҡа ваҡыт эсендә донъялағы иң ҙур ғилми-етештереү компьютер үҙәктәренең береһенә әүерелә.

1959 йылдың февралендә Берг милли иҡтисад менән идара итеү өсөн илдә Берҙәм дәүләт иҫәпләү үҙәктәре селтәрен булдырыу тураһында СССР етәкселегенә А.И. Китовтың тәҡдимдәрен ҡарау буйынса хөкүмәт комиссияһын етәкләй. Комиссия А.И. Китовтың тәҡдимдәрен хуплай.

1959 йылда Берг СССР Фәндәр академияһы Президиумы ҡарамағындағы «Кибернетика» комплекслы проблема буйынса ғилми совет рәйесе итеп һайлана (Совет СССР Фәндәр академияһының Бөтә Рәсәй ғилми үҙәге бинаһында урынлаша)[9]. Кибернетика буйынса тикшеренеүҙәр координацияһын етәкләй. СССР-ҙа бионика, техник кибернетика, структур лингвистика, яһалма интеллект үҫешенә ҙур өлөш индерә.

Үлеме

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Аксель Берг 1979 йылдың 9 июлендә Мәскәүҙә вафат була. Новодевичье зыяратында ерләнә.

Ғаиләһе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Бетлинг Элеонора Рудольфовна (1893—1942) — А.И.Бергтың беренсе ҡатыны, табип, статский советник Р. Бетлингтың ҡыҙы.
  • Берг Марианна Ивановна (Пензина, 1901—1981) — А.И.Бергтың икенсе ҡатыны, унтер-офицер ҡыҙы.
    • Марина Акселеевна Берг (?—1984) — икенсе никахтан ҡыҙы.
  • Берг Раиса Павловна (1929—2004) — өсөнсө ҡатыны.
    • Маргарита Акселеевна Берг (1961 йылғы) — өсөнсө никахтан булған ҡыҙы.

Бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Петроград— Ленинградта адрестары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • 1922—1931 — Глинка урамы, 3;
  • 1931—1937 — Профессор Попов урамы, 5.

Хәтер

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Академик А.И. Берг исеме бирелгән:

  • Жуков ҡалаһы урамына
  • Жуков ҡалаһының 2-се мәктәбенә
  • «Академик А. И. Берг исемендәге ФГУП ЦНИРТИ»
  • «Академик Берг» фәнни-эҙләнеү судноһы[12].

Мемориаль таҡтаташтар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Мемориаль таҡтаташ Ырымбурҙың Совет урамында А.И. Бергтың тыуған һәм бала сағы үткән 10-сы йортҡа ҡуйылған.
  • Мемориаль таҡтаташ Мәскәүҙә А.И.Берг йәшәгән Губкин урамындағы 4-се йортҡа ҡуйылған.
  • Мемориаль таҡтаташ 1993 йылда В.И. Ульянов-Ленин исемендәге Санкт-Петербург «ЛЭТИ» дәүләт электротехник университетының икенсе корпусында ҡуйыла (Профессор Попов урамы, 5)[13].

«Приключения Электроника» авторы Евгений Велтистов һүҙҙәренсә, нәҡ академик А.И. Берг Электроникты уйлап табыусы профессор Громовтың прототибы булып хеҙмәт иткән[14].

Библиография

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Катодные лампы. — Л.: Издание Военно-Инженерной Академии, 1925. — 147 с.
  • Общая теория радиотехники: Курс Электротехн. Отд. Военно-Морского Инжен. Училища. — Л., 1925. — 438 с.
  • Курс основ радиотехнических расчётов. 1929
    • 2-е изд.: Основы радиотехнических расчётов (усилители). — М.—Л.: Госиздат, 1930. — 216 с.
  • Теория и расчёт ламповых генераторов. 1932
    • 2-е изд.: Теория и расчёт ламповых генераторов: Учебник для электротехнических ВТУЗов. — Л.—М.: Госэнергоиздат, 1935. — Т. 1. Независимое возбуждение незатухающих колебаний. — 316 с.
  • А. С. Попов и изобретение радио. — Л.: ОГИЗ, 1935. — 99 с.
  • Совм. с В. И. Шамшуром. А. С. Попов и современная радиоэлектроника. — М.—Л.: Госэнергоиздат, 1959. — 88 с. — (Массовая радиобиблиотека).
  • Кибернетика и общественные науки // Наука и жизнь : журнал. — М., 1963. — № 2. — С. 12—16.
  • Избранные труды: В 2 томах. — М.—Л.: Энергия, 1964.
  • Берг А. И., Китов А. И., Ляпунов А. А. О возможностях автоматизации управления народным хозяйством // Проблемы кибернетики. Выпуск 6. М.: Физматгиз, 1961. С. 83-100.
  • Берг А. И., Китов А. И., Ляпунов А. А. Радиоэлектронику — на службу управления народным хозяйством // Коммунист. 1960. № 9. С. 21-28.
  • Герович В. А. Интер-Нет! Почему в Советском Союзе не была создана общенациональная компьютерная сеть. Неприкосновенный запас, № 1 (75). М., 2011

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ https://biografiasampo.fi/henkilo/p2012
  2. ↑ Kansallisbiografia (фин.) / под ред. M. Klinge — Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, Suomen Historiallinen Seura. — ISSN 1799-4349
  3. ↑ Deutsche Nationalbibliothek Record #104758112 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  4. ↑ Берг Аксель Иванович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ Катанович А. А. «На три четверти швед и на одну четверть итальянец по рождению, но целиком русский по духу…» : К 120-летию со дня рождения академика адмирал-инженера А. И. Берга // Военно-исторический журнал. — 2013. — № 11. — С. 72—74.
  6. ↑ Памятные даты из истории советского Военно-морского флота. Часть I. Из книги Аммона Георгия Алексеевича «Морские памятные даты»
  7. ↑ «Пантера» 31 августа 1919 года(недоступная ссылка).Дата обращения: 4 марта 2010.Архивировано 25 января 2010 года.
  8. ↑ Технологическая версия начала Второй мировой войны. Как гонка систем вооружений и военной мысли спровоцировала политические решения
  9. ↑ Энциклопедия кибернетики. — К., 1974. — Т. 2. — 30 000 экз.
  10. ↑ Звание присвоено Указом Президиума Верховного Совета СССР от 10 ноября 1963 года за выдающиеся заслуги в развитии радиотехники и в связи с 70-летием со дня рождения с вручением ордена Ленина и золотой медали «Серп и Молот».
  11. ↑ Информация о награждении в ОБД «Память народа».
  12. ↑ Научно-исследовательское судно НИС-6 «Академик Берг»
  13. ↑ Энциклопедия Санкт-Петербурга, мемориальная доска А. И. Бергу.
  14. ↑ Кукулин И. В. Четвёртый закон робототехники: фильм «Приключения Электроника» и формирование «поколения 1990-х» // Илья Кукулин, Марк Липовецкий, Мария Майофис Весёлые человечки: Культурные герои советского детства. — НЛО. — С. 458—506. — ISBN 978-5-86793-649-5.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Берг_Аксель_Иванович&oldid=1243057» битенән алынған