Туйөмбәт

Туйөмбәт
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Мәҡсүт ауыл Советы (Күгәрсен районы)
Почта индексы	453346

Туйөмбәт, икенсе атамаһы Байауыл (рус. Туембетово) — Башҡортостан Республикаһының Күгәрсен районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 140 кеше булған. Почта индексы — 453346, ОКАТО коды — 80238845014.

Халыҡ һаны

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) буйынса, өҫтөнлөк иткән милләт — башҡорттар 97 % тәшкил итә.

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1900 йыл	238
1920 йыл 26 август	275
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	182
1959 йыл 15 ғинуар	187
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	116
2002 йыл 9 октябрь	150
2010 йыл 14 октябрь	140	74	66	52,9	47,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Мораҡ): 49 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Мәҡсүт): 6 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Түлгән): 44 км

Урамдары

• Юл (урамы) (рус. Дорожная (улица))
• З. Биишева (урамы) (рус. З.Биишевой (улица))
• Мәктәп (урамы) (рус. Школьная (улица))

Тарихы

Туйөмбәт (Ҡарайыр) Байыулы түбәһенә ингән. Ауылға нигеҙ һалыусы асыҡланмаған, әммә уның 1747 йылғы улы Ҡаҙбулат Туйөмбәтов һәм ейәндәре билдәле: Тимербулат, Әлмөхәмәт, Ҡотлубулат Ҡаҙбулатовтар.

1795 йылда 21 йорт хужалығында 5,7 кеше, 1859 йылда — 107 ихатаның һәр береһендә 6,3 кеше йәшәгән.

1842 йылда 499 кешегә яҙғы иген 251 сирек, йәғни һәр береһенә 4-әр бот сәселгән булған.

Топонимикаһы

Бай (Туйөмбәт) ауылының ер-һыу атамалары.

Матбуғатта

• Мораҙым. 10 ғинуар 2019, Зәйнәб Биишеваның йорт-музейына — 20 йыл
• Башҡортостан. 17 сентябрь 2019, Ул телебеҙҙең үлемһеҙлеген иҫбатланы

Видеофильмдар

• «Орнамент» Байыулы-Туйөмбәт
• Зәйнәб Биишева. Туйөмбәт ауылы тураһында хәтере 2008 йыл
• Буктрейлер. Зәйнәп Биишева

Билдәле шәхестәре

• Азаматов Фәтих Хәсән улы (26.04.1926—6.07.2014), журналист, партия органдары хеҙмәткәре, тыуған яҡты өйрәнеүсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. СССР Журналистар союзы ағзаһы. 1958—1967 йылдарҙа Күгәрсен һәм Хәйбулла район гәзиттәре мөхәррире, артабан КПСС-тың Өфө район комитеты инструкторы. Күгәрсен районының Шәһит Хоҙайбирҙин исемендәге (2001) һәм Зәйнәб Биишева исемендәге (2000) премиялар лауреаты.
• Зәйнәб Биишева (2.01.1908—24.08.1996), башҡорт прозаигы, шағир, драматург һәм тәржемәсе. 1949 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы. Башҡортостандың халыҡ яҙыусыһы (1990), Салауат Юлаев исемендәге премия лауреаты (1968), өс «Почёт Билдәһе» ордены (1960, 1968, 1976) кавалеры.
• Ҡорбанаева Хәлимә Абдулла ҡыҙы (27.12.1900—2.04.1972), педагог. СССР-ҙың 3‑сө саҡырылыш Юғары Советы депутаты. ВКП(б) ағзаһы. РСФСР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1949). Ленин ордены кавалеры (1949).

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с. — ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 23 апрель 2021)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 23 апрель 2021)

Һылтанмалар

• Туйөмбәт // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 23 апрель 2021)
• Туембетово (Караер) на портале «Генеалогия и Архивы»
• Сайт «Путешествие по Башкирии» > Дом-музей Зайнаб Биишевой