Урғалы

Ауыл
Урғалы рус. Ургалы
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Балаҡатай районы
Ауыл биләмәһе	Урғалы ауыл Советы (Балаҡатай районы)
Координаталар	55°32′48″ с. ш. 59°30′05″ в. д.
Элекке исеме	Урғалы станцияһы ауылы
Халҡы	↘1672 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 210 834 001
ОКТМО коды	80 610 434 101
ГКГН номеры	0221227
Урғалы

Урғалы (рус. Ургала) — Башҡортостандың Балаҡатай районындағы ауыл. Урғалы ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 1672 кеше. Почта индексы — 452570, ОКАТО коды — 80210834001.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Яңы Балаҡатай): 52 км
• Златоуст ҡалаһына тиклем: 64 км

Тимер юл станцияһы ауылы Урғалы Әй бассейнына ҡараған Оло Урғыла йылғаһы буйында, район үҙәге Яңы Балаҡатай ауылынан көньяҡ-көнсығышҡа табан 52 километр алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарихы

Урғалы ауылы 1911 йылда Златоуст өйәҙе территорияһында Көнбайыш Урал (хәҙер — Көньяҡ Урал) тимер юлының Бирҙәүеш-Дружинин участкаһын төҙөгәндә Урғалы станцияһы ҡасабаһы булараҡ барлыҡҡа килә. Сәнәғәт үҙәге Уралды ТрансСебер тимер юл магистрале менән тоташтырыу маҡсатында, Бирҙәүештән Наҙы-Петровск йүнәлешендә 1910—1919 йылдарҙа төҙөлә.

Биләмә берәмектәренә инеүе

Теркәү йылы	Улус, ауыл советы	Өйәҙ, кантон, район	Губерна, Республика	Дәүләт
1920	1-се Әйле улус Советы (1918 й.), Яҫауыл (Есаулово) ауыл Советы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	РСФСР
1926	Яҫауыл ауыл Советы (1923 йылдан)	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	СССР
1935	Яҫауыл ауыл Советы	Балаҡатай районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1941	Яҫауыл ауыл Советы	Балаҡатай районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1990	Урғалы ауыл советы	Балаҡатай районы	Башҡортостан Республикаһы	Рәсәй Федерацияһы

Ауылдың XX быуаттағы һәм хәҙерге үҫеше

1920 йылда Урғалы ҡасабаһындғы 35 йортта 154 кеше, ә Яҫауыл ауылындағы 109 йортта 566 кеше йәшәгән.

XX быуаттың 70-се йылдары башында 1837 йылда 6-сы Башҡорт кантоны башҡорттары нигеҙ һалған Яҫауыл ауылы Урғалыға ҡушыла. 2005 йылдан башлап хәҙерге статусына, ә 2007 йылдан — хәҙерге Урғалы атамаһына эйә.

Ауыл халҡы Урғалы магистраль газ торбаларының линия-етештереү идаралығында эшләй.

Әлеге ваҡытта Урғалы ауылында урта мәктәп, балалар баҡсаһы, балалар һәм үҫмерҙәр өсөн социаль приют, участка дауаханаһы, Мәҙәниәт йорто, китапхана, мәсет бар.

Халыҡ һаны

Урғалы ауылында башҡорттар, урыҫтар, татарҙар йәшәй (2002).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	154+566
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	321
1959 йыл 15 ғинуар	1024
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	1512	718	794	47,5 %	52,5 %
2002 йыл 9 октябрь	1736	843	893	48,6 %	51,4 %
2010 йыл 14 октябрь	1672	807	865	48,3 %	51,7 %

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Иҡтисады

Урғалы ауылында 1980—1990 йылдарҙа төҙөлгән «Газпром трансгаз Өфө» яуаплығы сикләнғән йәмғиәткә ҡараған юл етештереү идаралығы (ЛПУ (рус.)) урынлашҡан. Идаралыҡ Төмән өлкәһенә барған нефть һәм газ үткәргес торбаларҙы хеҙмәтләндерә.

Хәтер

Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында Яҫауылдан, Урғалынан һәм башҡа тирә-яҡтағы ауылдарҙан 418 кеше фронтҡа китә, 271 кеше һәләк була. Яҡташ яугирҙарға һәйкәл 1991 йылда ҡуйылған.

Урамдары

• Яр урамы (рус.  Береговая (улица)
• Газсылар урамы (рус.  Газовиков (улица)
• Киров урамы (рус.  Кирова (улица)
• Х. Ғайсин урамы (рус.  Х. Гайсина (улица)
• Тыныслыҡ урамы (рус.  Мира (улица)
• Рәсәй урамы (рус.  Российская (улица)
• Уҡытыусылар урамы (рус.  Учителей (улица)
• Туғай урамы (рус.  Луговая (улица)
• Виктор Тиунов урамы (рус.  Виктора Тиунова (улица)
• Мәжит Ғафури урамы (рус.  Мажита Гафури (улица)
• Ишморатов исемендәге урамы (рус.  имени Ишмуратова (улица)
• Ленин урамы (рус.  Ленина (улица)
• С. Юлаев урамы (рус.  С. Юлаева (улица)
• Ҡояшлы урамы (рус.  Солнечная (улица)
• Еңеү урамы (рус.  (улица)
• Гагарин урамы (рус.  Гагарина (улица)

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

• Аҡҡашҡа тауы

Йылғалар:

• Оло Урғыла

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Башҡа урын-ер атамалары:

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Яҫауыл

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.

Һылтанмалар

• Урғалы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 568. — ISBN 978-5-295-04683-4. 568 б.
• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001, 120—121 с. — 304 с. — ISBN 5—295—02843—7 (рус.)
• Село Ургала 2021 йыл 6 март архивланған.