Мөлкәт

Ауыл
Мулькатово башҡ. Мөлкәт
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Дыуан районы
Ауыл биләмәһе	Арый ауыл Советы
Координаталар	55°36′09″ с. ш. 58°12′08″ в. д.
Халҡы	↘207 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452539
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 223 804 005
ОКТМО коды	80 623 404 121
Мулькатово

Мөлкәт (рус. Мулькатово) — Башҡортостан Республикаһының Дыуан районындағы ауыл. Арый ауыл Советы составына инә. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 207 кеше булған. ОКАТО коды — 80223804005.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Мәсәғүт): 16 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Арый): 2 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Һилейә): 87 км

Мөлкәт ауылы Әй йылғаһы бассейнына ҡараған Әнйәк йылғаһы буйында, район үҙәге Мәсәғүт ауылынан 16 километр төньяҡҡа табан һәм Һилейә (Силәбе өлкәһе) тимер юл станцияһынан төньяҡ-көнбайышҡа табан 87 километр алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарихы

Мөлкәт ауылына Троицк өйәҙе Һарт улусы башҡорттары XVIII быуат аҙағында үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған. Тәүге төпләнеүсенең исеме менән аталған. Уның улдары Әбдүш һәм Вәлит Мөлкәтовтар тураһында мәғлүмәт бар.

1795 йылда 19 йортта 108 кеше, 1816 йылда — 11 йортта 78, 1834 йылда — 24 йортта 122 еше йәшәгән.

XIX быуат башынан Мөлкәт ауылына йәнәшә Ғәбделжәлил ауылы барлыҡҡа килгән.

1816 йылда ауылда башлап төпләнеүсенең улдары: 52 йәшлек Әбдүш һәм уның улдары Ишҡужа, Ишбулды, 37 йәшлек Вәлит һәм 36 йәшлек Хәлит Мөлкәтов теркәлгән. Икенсе ауылға нигеҙ һалыусы Ғәбделжәлил тураһында мәғлүмәт билдәһеҙ. Уның улы Шәфей Ғәбделжәлилов (1749—1817), улының улы йәғни, ейәне — Һатымай, Һатымайҙың улы — Аҙналы булған.

1842 йылда Мөлкәттә 108 кешегә 50 сирек ужым, 243 сирек яҙғы бойҙай һәм 8 сирек картуф сәселгән. Ғәбделжәлил ауылында йәшәгән 72 кешегә 25 сирек ужым, 160 сирек яҙғы иген һәм 2 сирек бәрәңге сәселгән.

Биләмә берәмектәренә инеүе

Теркәү йылы	Улус, ауыл советы	Өйәҙ, кантон, район	Губерна, Республика	Дәүләт
1784	Һарт улусы	Троицк өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй Империяһы
1816	-се йорт	4-се Загорный Башҡорт кантоны	Троицк өйәҙе Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1834	-се йорт	-се Башҡорт кантоны	Троицк өйәҙе Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1847	-се йорт	-се Башҡорт кантоны	Өфө өйәҙе Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1859	-се йорт	-се Башҡорт кантоны	Өфө өйәҙе Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1895	Мырҙалар улусы	Златоуст өйәҙе	Өфө губернаһы	Рәсәй империяһы
1920	Үрге Ҡыйғы биләмәһе	Дыуан-Ҡошсо кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы (Бәләкәй Башҡортостан)	РСФСР
1926	улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	СССР
1935	Мәсәғүт ауыл Советы	Дыуан районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1941	Мәсәғүт ауыл Советы	Дыуан районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1990	Мәсәғүт ауыл Советы	Дыуан районы	Башҡортостан Республикаһы	Рәсәй Федерацияһы
2008	Мәсәғүт ауыл Советы	Дыуан районы	Башҡортостан Республикаһы	Рәсәй Федерацияһы

Ауылдың XIX быуаттың икенсе яртыһындағы үҫеше

1859 йылда Мөлкәттә — 10 йортта 128 кеше йәшәгән, ә Ғәбделжәлилдә шундай уҡ 10 йортта 49 кеше теркәлгән. Һәм XIX быуат аҙағында ике ауыл бергә ҡушыла.

1865 йылда 24 йортта 109 кеше, 1870 йылда ла — 24 йортта 109 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр.

Ауылдың XX быуаттағы һәм бөгөнгө үҫеше

1920 йылда Мөлкәт ауылындағы 43 йортта 196 кеше йәшәгән.

Халыҡ һаны

Мөлкәт ауылында башҡорттар йәшәй (2002).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	196
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	86
1959 йыл 15 ғинуар	163
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	209
2002 йыл 9 октябрь	212
2010 йыл 14 октябрь	207	100	107	48,3	51,7

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Билдәле кешеләре

• Нафиҡов Марат Абдрафиҡ улы (18.04.1928—18.07.1996), педагог-методист. 1985—1990 йылдарҙа Башҡорт АССР-ы Халыҡ мәғарифы министрлығы инспекторы, башҡорт мәктәптәренең I—IV синыфтары өсөн урыҫ теленән дәреслектәр һәм уҡытыу-методик әсбаптар авторы. БАССР мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1985), РСФСР‑ҙың халыҡ мәғарифы отличнигы (1975), Башҡортостандың мәғариф отличнигы (1994).

Урамдары

• Үҙәк урамы (рус.  Центральная (улица)

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар:

• Әнйәк

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Тарихи ҡомартҡылар:

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Һарт

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 26 февраль 2021)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001, 112—113 с. — 304 с. — ISBN 5—295—02843—7 (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 26 февраль 2021)

Һылтанмалар

• Мөлкәт // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• Карта д. Мулькатово. Улицы