Чэнду

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Чэнду
Нигеҙләү датаһы б. э. т. 311
Рәсем
Исем 成都市 һәм 成都市[1]
Рәсми атамаһы 成都市
ХФА-лағы транскрицияһы ʈʂʰə̌ŋ.tú һәм tsʰən˨˩tu˥
Этнохороним Chengduane[2] һәм Chengduan[2]
Дәүләт  Ҡытай
Административ үҙәге Сычуань[d]
Административ үҙәк Ухоу[d]
Административ-территориаль берәмек Сычуань[d]
Сәғәт бүлкәте UTC+8:00[d]
Закондар сығарыу органы Chengdu Municipal People's Congress[d][3]
Ойошма ағзаһы Creative Cities Network[d] һәм Всемирная федерация туристических городов[d][4]
Халыҡ һаны 20 937 757 кеше (2020)[5]
Административ рәүештә бүленә Цзиньцзян[d], Цинъян[d], Цзиньню[d], Ухоу[d], Чэнхуа[d], Лунцюаньи[d], Цинбайцзян[d], Синьду[d], Вэньцзян[d], Цзиньтан[d], Шуанлю[d], Пиду[d], Даи[d], Пуцзян[d], Синьцзинь[d], Дуцзянъянь[d], Пэнчжоу[d], Цюнлай[d], Чунчжоу[d] һәм Цзяньян[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 500 метр
Туғандаш ҡала Линц[6][7], Монпелье[d][8], Волгоград[9][10], Палермо[11][12], Кофу[d][13], Любляна[14], Санкт-Петербург[15], Виннипег[d][16], Кобленц, Медан[d][17], Финикс[d][18], Мехелен[d][19], Ноксвилл[d], Лодзь[d][20], Львов[21], Сапопан[d][22], Шеффилд[d][23], Ресифи[d][24], Перт (Австралия)[25][26], Мапуту[d][27], Маастрихт[28], Луангпхабанг[d][29], Лахор[30], Ла-Плата[d][31], Катманду[32], Хорсенс[d][33], Гонолулу[d][34][35], Гамильтон[d][36], Хайфа[37], Гомель[d][38], Кимчхон[d][39], Фламандский Брабант[d][40], Фәс (ҡала)[41][42], Фингал[d][43], Даларна[d][44], Тэгу[d][45][46], Чиангмай[d][47], Бонн[48], Бангалор[49], Измир[50], Валенсия[d][51] һәм Перт[d][26]
Майҙан 14 378 км²
Почта индексы 610000
Официальный символ G. biloba[d] һәм H. mutabilis[d]
Урынлашыу картаһы
Вид в ночное время
Коллаж
Һештег Chengdu
Вид с воздуха
Максимальная температура 40,1 °C[52] һәм 37,3 °C[52]
Рәсми сайт chengdu.gov.cn
Элементтың күренеше өсөн категория Category:Views of Chengdu[d]
Урындағы телефон коды 028
Номер тамғаһы коды 川A һәм 川G
Карта
 Чэнду Викимилектә

Чэнду (ҡыт. упр. 成都, пиньинь: Chéngdū 成都, пиньинь: Chéngdū) — Ҡытайҙың көньяҡ-көнбайышында, Миньцзян йылғаһы үҙәнендә урынлашҡан субпровинциаль әһәмиәттәге ҡала, Сычуань провинцияһы властары йәшәгән урын.

Ҡаланың эмблемаһы — 2001 йылда ҡала эсендә Цзиньши мәҙәниәте эҙҙәре булған урында ҡаҙылма эштәре алып барғанда табылған «Алтын Ҡояш Ҡошо» боронғо алтын дискыһы.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Чэндуға беҙҙең эраға тиклем IV быуатта нигеҙ һалына. Шу батшалығына нигеҙ һалыу өсөн килгән кешеләргә шундай һүҙҙәр әйтелә: «тәүге йылда — тораҡ пункты, икенсеһендә — ҡала булһын, өсөнсө йылда баш ҡалаға әйләнһен» (一年成聚,二年成邑,三年成都); «баш ҡалаға әйләнһен» һүҙбәйләнешенән (成都) «Чэнду» атамаһы килеп сыға. Боронғо Шу батшалығында Чэнду, Синьду һәм Гуанду (хәҙерге Шуанлю), бергә «өс Ду» тип аталған (三都) бик билдәле була, әммә тап Чэнду өҫтөнлөк ала, ә Синьду менән Гуанду хәҙерге ваҡытта уның состав өлөшө булып китә.

Беҙҙең эраның башында Чэнду барса (парча) етештереү менән дан тота, һәм Цзиньчэн («барса ҡалаһы») тип атала. Беҙҙең эраға тиклем 316 йылда Шу батшалығының баш ҡалаһы була, Өс батшалыҡ дәүерендә, 221 йылдан 263 йылға тиклем, — Шу-Хань батшалығының баш ҡалаһы, IV быуаттың беренсе яртыһында — Чэн дәүләтенең, V быуат башында — Көнбайыш Шу дәүләтенең, ә биш династия осоронда — Тәүге Шу һәм Һуңғы Шу дәүләттәренең баш ҡалаһы була. 994 йылда Чэнду бер ни тиклем ваҡыт баш күтәргән Ли Шу дәүләтенең баш ҡалаһы булып ала.

1644-46 йылдарҙа Чэндула Чжан Сяньчжундың баш күтәреүселәр армияһы урынлаша, һәм ҡала Бөйөк Көнбайыш Дәүләтенең баш ҡалаһына әүерелә. Бөйөк крәҫтиәндәр һуғышы, Ҡытайҙы маньчжурҙың баҫып алыуы һәм өс кенәз ҡағанлығы һуғышы йылдарында ҡалаға ныҡ зыян килтерелә һәм, ғәмәлдә, ул кешеләрһеҙ ҡала тиерлек. Цин империяһы урынлашҡандан һуң хөкүмәткә бушап ҡалған Сычуань провинцияһына кешеләрҙе кире ҡайтарыу буйынса махсус саралар күрергә тура килә, һәм ҡала әкренләп тергеҙелә. Сычуань провинцияһы айырым хәрби наместниклыҡҡа бүленә, һәм 1731 йылда Чэнду Сычуань наместнигының резиденцияһына әйләнә.

XX быуатҡа тиклем Чэнду үҙенең идара итеү органдары булмаған өйәҙ ҡалаһы була. 1928 йылда Чэнду һәм Хуаян өйәҙҙәре рәсми рәүештә үҙенең власть органдары булған Чэнду ҡалаһы итеп берләштерелә.

1949 йылдың 27 декабрендә Чэнду ҡалаһына Ҡытай халыҡ-азатлыҡ армияһы инә, һәм Чэнду ҠХР составына инә. 1952 йылда Сычуань провинцияһы тергеҙелә, һәм Ченду провинциаль буйһоноуҙағы ҡалаға әйләнә, провинция хөкүмәте лә ошонда урынлаша.

Географияһы һәм климаты[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Цзиньцзян йылғаһы, Аншунь күпере һәм Чэндуның яңы төҙөлөштәре

Ҡала Сычуан соҡороноң көнбайыш осонда, Чэнду тигеҙлегендә урынлашҡан. Ҡала округы көнбайыштан көнсығышҡа табан 192 километрға һәм төньяҡтан көньяҡҡа табан 166 километрға һуҙылған, майҙаны — 12 390 км². Дэян, Цзыян, Мэйшань һәм Яань ҡала округтары, шулай уҡ Нгава-Тибетско-Цянским автономиялы округы менән сикләшә. Ҡала территорияһы диңгеҙ кимәленән яҡынса 500 метр бейеклектә ята. Чэнду ҡала округының иң түбән нөктәһе 378 метрҙа, зҡаланан ситтә рельеф төрлө-төрлө.

Чэндуның климаты — дымлы субтропик. Йәшәү өсөн дә, шулай уҡ ауыл хужалығы тармағы буйынса эштәр башҡарыу өсөн дә бик ҡулай. Циньлин тауҙары ҡаланы Себерҙән төньяҡ һауа массаларының үтеп инеүенән ҡаплап тора, шуға ла Чэндула, Янцзының түбән өлөшөндәгегә ҡарағанда, ҡыш йомшаҡ була. Ғинуарҙыа уртаса температура — 5°С; ҡар бик һирәк яуа, ләкин ҡыҫҡа ваҡытлы ҡырауҙарҙың булыуы ихтимал. Йәй — дымлы һәм ярайһы уҡ эҫе. Июль һәм августа уртаса температура — яҡынса 25 °С, көндөҙ температураның 37 °С градустан юғарыраҡ күтәрелеүе лә ихтимал. Ямғыр, нигеҙҙә июндән сентябргәсә яуа.

Ҡала климаты
Күрһәткес Ғин Фев Мар Апр Май Июн Июл Авг Сен Окт Ноя Дек Йыл
Абсолют максимум, °C 20 22 28 32 33 40 40 37 32 28 27 25 40
Уртаса максимум, °C 9,5 11,1 16,2 21,6 26,0 27,8 29,6 29,7 25,1 20,6 15,6 10,8 20,3
Уртаса температура, °C 5,5 7,2 11,6 16,5 21,0 23,5 25,2 24,9 21,0 16,9 11,8 7,1 16,6
Уртаса минимум, °C 2,4 4,2 8,1 12,7 17,2 20,2 22,0 21,6 18,4 14,5 9,2 4,2 12,9
Абсолют минимум, °C −3 −2 −1 2 9 12 13 12 10 2 0 −6 −6
Яуым-төшөм нормаһы, мм 7,3 10,2 20,5 46,6 87,1 102,8 230,5 223,7 131,5 39,4 16,5 5,0 921,1
Сығанаҡ: Weatherbase, [1]

Административ-территориаль бүленеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

субпровинциаль әһәмиәттәге Чэнду ҡалаһы 11 район, 5 ҡала өйәҙе, 4 өйәҙгә бүленә:

Карта
Статус Название Иероглифы Пиньинь Население

(2010)
Площадь (км²) Плотность

населения

(/км²)
Район Цинъян 青羊区 Qīngyáng qū 828 140 66 12 548
Район Цзиньцзян 锦江区 Jǐnjiāng qū 690 422 61 11 318
Район Цзиньню 金牛区 Jīnniú qū 1 200 776 108 11 118
Район Ухоу 武侯区 Wǔhóu qū 1 083 806 77 14 075
Район Чэнхуа 成华区 Chénghuá qū 938 785 109 8613
Район Лунцюаньи 龙泉驿区 Lóngquányì qū 767 203 558 1375
Район Цинбайцзян 青白江区 Qīngbáijiāng qū 381 792 392 974
Район Синьду 新都区 Xīndū qū 775 703 481 1613
Район Вэньцзян 温江区 Wēnjiāng qū 457 070 277 1650
Городской уезд Цзяньян 简阳市 Jiǎnyáng shì 1 420 000 641 2215
Район Шуанлю 双流区 Shuāngliú qū 1 158 516 1067 1086
Район Пиду 郫都区 Pídū qū 756 047 438 1726
Городской уезд Дуцзянъянь 都江堰市 Dūjiāngyàn shì 657 996 1208 545
Городской уезд Пэнчжоу 彭州市 Péngzhōu shì 762 887 1420 537
Городской уезд Цюнлай 邛崃市 Qiónglái shì 612 753 1384 443
Городской уезд Чунчжоу 崇州市 Chóngzhōu shì 661 120 1090 607
Уезд Цзиньтан 金堂县 Jīntáng xiàn 717 225 1156 620
Уезд Даи 大邑县 Dàyì xiàn 502 198 1327 378
Уезд Пуцзян 蒲江县 Pújiāng xiàn 239 562 583 411
Уезд Синьцзинь 新津县 Xīnjīn xiàn 302 199 330 916

Иҡтисады[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Агропром баҫыуҙары һәмЧэнду заводтары торбалары
Чунсилу — ҡаланың эре сауҙа урамдарының береһео
Ҡала үҙәгендәге хәрәкәт һәм реконструкция

Чэнду — эре иҡтисад, финанстар, фән һәм техника, шулай уҡ мөһим транспорт һәм элемтә үҙәге. Бөтә донъя Банкыһының 2007 йылдағы глобаль инвестиция климаты тураһындағы доклады мәғлүмәттәре буйынса Чэнду Ҡытайҙа инвестиция климаты эталоны тип иғлан ителә

Транспорт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Чэнду метрополитены станцияларының береһе
Шуанлю аэропортының яңы терминалы
Көнсығыш вокзал

Чэндула метрополитен рәсми рәүештә 2010 йылдың 1 октябрендә асыла. 2017 йыл аҙағына ул, ҡулса линияһын да индереп, 6 линиянан тора. Ҡалала һәм агломерацияла яҡынса 400 автобус маршруты бар.

Шуанлю халыҡ-ара аэропорты халыҡ-ара аэропорты ҡала үҙәгенән яҡынса 16 километрҙа урынлашҡан. Ул кеше һәм йөк ташыу күләме буйынса Ҡытайҙа 2-се урында тора; 2015 йылға трафигы 4,000 млн пассажир тәшкил итә[53]. Илдең бик күп эре ҡалаларына, шулай уҡ Гонконг, Осака, Сеул, Сингапур, Тайбэй, Токио, Куала-Лумпур, Пхукет, Бангкок кеүек һәм башҡа ҡалаларға халыҡ-ара рейстарҙы үтәй[54].

В Чэнду пересекаются множество национальных автотрасс идущих из провинций Шэньси, Юньнань провинцияларынан һәм Тибет автономиялы районынан килгән бик күп милли автотрассалар Чэндула киҫешә. Чэнду—Чунцин автотрассаһы илдәге һәм уның көнбайыш өлөшөндәге тәүге автобан була.

Чэндулағы ғибәҙәтхана
Дуцзянъянға табан һалынған автотрасса һәм тимер юл магистрале
Цзиньли урамының тарихи районы
Ҙур пандаларҙы өйрәнеү һәм үҫтереү үҙәге
Чэндуның спорт үҙәге

Иҫтәлекле урындары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • комплекс храма Ухоуцы (XVI—XVIII века)
  • Храм Зелёной Козы — даосский храм
  • монастырь Баогуансы
  • дом-музей поэта Ду Фу
  • музей провинции Сычуань
  • Китайский естественный природный заповедник больших панд
  • площадь Тяньфу
  • телебашня Западная жемчужина — имея высоту 339 метров, является самым высоким сооружением Западного Китая[en], 16-м по высоте сооружением всего Китая, а также занимает 18-ю строчку в списке самых высоких телевизионных башен мира.
  • более 20 высотных зданий в 30-45 этажей ([[|en]] (List of tallest buildings in Chengdu)); по числу таких зданий Чэнду уступает в западном Китае только Чунцину,
  • Спортивный центр Чэнду
  • Глобальный центр «Новый век» — cамое большое в мире здание по размеру площадей — 1,7 миллиона квадратных метров, что соответствует площади трех зданий Пентагона или 20 зданий Сиднейской оперы

Туғанлашҡан ҡалалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шулай уҡ ҡара[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Сычуаньская парча

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. チョンツー【〈成都(せいと)〉】 // https://kids.gakken.co.jp/jiten/dictionary04200506/
  2. 2,0 2,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
  3. (unspecified title) — 2021.
  4. https://cn.wtcf.org.cn/citys/3383-2.html
  5. Седьмая национальная перепись населения КНР
  6. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/linz-austria--a402.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  7. https://www.linz.at/politik/6390.php
  8. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/montpelier-france--a394.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  9. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/volgograd-russia--a425.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  10. http://www.volgadmin.ru/d/about/TwinCities
  11. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/palermo-italy--a411.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  12. https://www.comune.palermo.it/js/server/uploads/_20032019122906.pdf
  13. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/kofu-japan--a432.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  14. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/ljubljana-slovenia--a395.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  15. https://saint-petersburg.ru/m/spb/old/221286/
  16. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/winnipeg-canada--a440.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  17. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/medan-indonesia--a434.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  18. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/phoenix-usa--a438.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  19. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/mechelen-belgium--a408.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  20. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/lodz-poland--a1504.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  21. https://www.lvivrada.gov.ua/component/k2/item/6607-chendu-kyt-chengdu-,-kytaysyka-narodna-respublika
  22. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/zapopan-mexico-a6792.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  23. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/sheffield-britain--a423.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  24. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/recife-a2869.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  25. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/perth-australia--a441.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  26. 26,0 26,1 https://perth.wa.gov.au/council/partnerships/sister-cities
  27. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/maputo-mozambique-a8400.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  28. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/maastricht-netherlands--a429.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  29. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/luang-prabang-laos--a4645.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  30. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/lahore-a1109.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  31. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/la-plata-argentina-a8399.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  32. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/kathmandu-a2888.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  33. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/horsens-denmark--a430.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  34. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/honolulu-usa--a439.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  35. https://www4.honolulu.gov/docushare/dsweb/Get/Document-110271/RES11-072,%20CD1.pdf
  36. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/hamilton-new-zealand--a735.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  37. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/haifa-israel--a437.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  38. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/gomel-belarus-a8401.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  39. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/gimcheon-south-korea--a433.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  40. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/province-of-flemish-brabant-belgium--a410.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  41. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/the-city-of-fez-a2378.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  42. https://www.fescity.com/investissements-fes-interesse-chinois/
  43. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/county-of-fingal-ireland--a431.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  44. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/dalarna-sweden--a417.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  45. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/daegu-south-korea--a1879.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  46. https://www.daegu.go.kr/english/index.do?menu_id=00000762
  47. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/chiang-mai-thailand--a436.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  48. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/bonn-germany--a418.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  49. https://www.gochengdu.cn/news/our-sister-cities/sister-cities-of-chengdu/bangalore-india--a435.html?xcSID=04j06l2e0bo8q3o2mh7ud63pm2
  50. https://www.izmir.bel.tr/tr/Haberler/turkiye-cin-iliskilerinde-izmir-donemi/40850/156
  51. https://www.levante-emv.com/valencia/2017/05/10/valencia-firma-hermanamiento-ciudad-china/1564966.html
  52. 52,0 52,1 http://www.mherrera.org/temp.htm
  53. Ҡалып:Zh icon2012年全国机场吞吐量排名. Civil Aviation Administration of China (25 март 2013). Дата обращения: 27 март 2013. Архивировано 14 ноябрь 2013 года.
  54. Chengdu airport. Sina (26 май 2009). Дата обращения: 6 март 2012. Архивировано 27 сентябрь 2011 года.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Чэнду — информация о территории, населении и истории изменений административно-территориального деления на сайте 行政区划网 (кит.)