Иҙрис (Әлшәй районы)

Ауыл
Иҙрис
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Әлшәй районы
Координаталар	54°01′09″ с. ш. 54°51′39″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 202 870 006
ОКТМО коды	80 602 470 111
Иҙрис

Иҙрис (рус. Идрисово) — Башҡортостандың Әлшәй районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 389 кеше. Почта индексы — 452120, ОКАТО коды — 80202870006.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1906 йыл	492
1920 йыл 26 август	612
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	583
1959 йыл 15 ғинуар	613
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	462
2002 йыл 9 октябрь	445
2010 йыл 14 октябрь	389	196	193	50,4	49,6

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Раевка): 7 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Сураҡай): 8 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Шафран): 7 км

Урамдары

• Ҡарға урамы (рус. Грача (улица))
• Торна урамы (рус. Журавлиная (улица))
• Туғай урамы (рус. Луговая (улица))
• МТФ урамы (рус. МТФ (улица))
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))
• Йәйғорло урам (рус. Радужная (улица))
• Сыйырсыҡ урамы (рус. Скворечная (улица))
• Һандуғас урамы (рус. Соловьиная (улица))
• Һайыҫҡан урамы (рус. Сороки (улица))
• Үҙәк урам (рус. Центральная (улица))
• Мәктәп урамы (рус. Школьная (улица))

Тарихы

Иҙрис ауылы — Яйыҡ-ҫыбы-мең улусы аҫабалары торамаһы. Тәүге төпләнеүсе — улус йөҙ башы Иҙрис Моашев, ул 1760 йылдың 14 мартында төҙөлгән килешеү буйынса старшина Мәҡсүт Мырҙаҡаев етәкселегендә башҡа аҫаба халыҡтар менән берлектәге ерҙәргә татарҙарҙы индерә. Ул саҡта Иҙрис Сураҡай ауылында ла йәшәй. 1770 йылда йөҙ башы Иҙрис Муашев шул уҡ ауылда йәшәй. Яңы ауыл XVIII быуаттың 70-се йылдарында барлыҡҡа килгән. 1795 йылда Иҙрис ауылы — 68 кеше йәшәгән 11 ихаталы ауыл. 1834 йылда 23 йортта 183 кеше иҫәпләнә, 1859 йылда 46 йортта — 276, 1870 йылда 45 йортта — 268, 1817 йылда 128 йортта — 717, 1920 йылда 125 йортта — 612 аҫаба башҡорт.

1843 йылда 183 кешегә 32 бот ужым, 768 бот яҙғы иген сәселгән. 1917 йылда 128 йорт хужаһының 494 дисәтинә һөрөнтө ере була, шул иҫәптән 77 — 4 дисәтинәгә тиклем, 33 — 10 дисәтинәгә тиклем, 4 — 15-кә тиклем, тағы 4 — 15-тән ашыу дисәтинә. 10 кеше игенселек менән шөғөлләнмәгән. 3 йортта йәшәгән 33 рус кешеһенең 75 тиҫтә һөрөнтө ере булған.

Матбуғатта

• Башҡортостан ҡыҙы. 11 сентябрь 2019, «Бер-беребеҙҙең ҡәҙерен беләйек!..»
• Әлшәй хәбәрҙәре. 22 май 2020, Ир-егеттең йәшен һанамайҙар, ә күрһәткән эшен һынайҙар…

Видеофильмдар

• Идрис 28 июль 2017йылYouTube сайтында Видео

Бәйләнештә төркөмөндә

«Бәйләнештә» социаль селәтерендә "Ҡурай даны - 2020." Ҡул оҫтаһы - Светлана Сәйетова, Әлшәй районы, Иҙрис ауылы. Иҙрис (Әлшәй районы)

Инфраструктура

Ауылда медпункт, китапханаһы менән мәҙәниәт йорто, балалар баҡсаһы һәм мәсет бар. Мәктәп ябылған.