Рафидиҙәр

Рафидиҙәр (күпл. ғәр. رافضة, روافض‎, берл. رافض‎ — кире ҡағыусы; рус. Рафидиты) — шиғыйҙарҙың сөнниҙәр тарафынан бирелгән киң таралған ҡушаматтарының береһе.

Ҡушаматтың барлыҡҡа килеүе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шиғыйҙар тарафынан ҡайһы бер хәлифләрҙең законлылығын ҡабул итмәүе арҡаһында барлыҡҡа килгән. Әлеге ваҡытта Өмәүиҙәр һәм Ғәббәсиҙәр династияһының законлы булыуын танымаған имамдарҙы «рафидиҙәр» тип йөрөтәләр^[1]. Шиғыйҙар үҙҙәре, рафидиҙәр «яуызлыҡты кире ҡаҡҡан берҙән-бер диндарҙар» тип раҫлап, ҡушаматҡа ыңғай мәғәнә бирә^[2].

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Мөртәтлек белгесе Ибн Таһир әл-Бағдади (980—1037) Ғабдуллаһ ибн Сәбә эйәрсендәре — сәбәғиҙәрҙе беренсе рафидиҙәр тип иҫәпләй ^[3]. Икенсе риүәйәт буйынса, был терминды беренсе булып «артыҡ сикке» шиғый әл-Мөғирә ибн Сәйет ҡуллана, ул алтынсы имам Жәғәфәр әс-Садиҡ яҡлыларҙы шулай тип атай, сөнки улар Мәҙинәлә ихтилал күтәргән Мөхәммәт ибн Ғабдуллаһтың имамлығын таныуҙан баш тарта ^[3].

Һуңғы осор Өмәүиҙәр һәм тәүге Ғәббәсиҙәр заманының ислам тарихсыһы Әбү Михнәф власть өсөн өмәүиҙәргә ҡаршы көрәштә Зәйед ибн Ғәлиҙе яңғыҙ ҡалдырған шиғыйҙарҙы рафидиҙәр тип атай^[3]. Зәйди йүнәлеше барлыҡҡа килгәндән һуң, күбеһенсә тәүге ике хәлифәнең, шулай уҡ Өмәүиҙәр һәм Ғәббәсиҙәрҙең идараһын танымаған имамиҙарҙы рафиди тип атай башлағандар^[4].

Рафидиҙәр йәмәғәтте эҙәрлекләүҙәрҙән һаҡлау өсөн таҡиә (үҙ динен йәшереү) практикаһын рөхсәт итә. Улар шиғыйҙар ағымына, бигерәк тә шиғый-ун икеселәргә (иҫнәғәшәриҙәргә) ҙур йоғонто яһай.

Сөнниҙәрҙә «рафидиҙәр» атамаһы кире мәғәнәгә эйә, әммә шиғыйҙар был ҡушаматты маҡтаулы итеп күрә: улар үҙҙәрен яуызлыҡты «кире ҡаҡҡан» берҙән-бер кешеләр тип атай.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Гизбулаев М.А. Источниковедческий анализ дагестанского правового источника XVIII в. «Фетва Ибн Салмана ал-Кудали» (билдәһеҙ). Российская академия естествознания (20 август 2013). Дата обращения: 4 февраль 2014. Архивировано 21 февраль 2014 года.
↑ Исламские секты (билдәһеҙ). relig.info. Дата обращения: 4 февраль 2014. Архивировано 22 февраль 2014 года.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Ан-Наубахти, 1973
↑ Прозоров, 1991

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

ал-Хасан ибн Муса ан-Наубахти. Шиитские секты / Пер. с араб., исслед. и комм. С. М. Прозорова. — М.: Наука, 1973. — С. 209.
Гогиберидзе Г. М. Исламский толковый словарь. — Ростов н/Д: Феникс, 2009. — 266 с. — (Словари). — 3000 экз. — ISBN 978-5-222-15934-7.
Прозоров С. М. Рафида // Ислам: энциклопедический словарь / Отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, ГРВЛ, 1991. — С. 198. — 315 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-016941-2.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рафидиты (билдәһеҙ). Культура веры. Путеводитель сомневающихся. Дата обращения: 4 апрель 2013. Архивировано 10 апрель 2013 года.

	Был ислам тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ.

[1] Гизбулаев М.А. Источниковедческий анализ дагестанского правового источника XVIII в. «Фетва Ибн Салмана ал-Кудали» (билдәһеҙ). Российская академия естествознания (20 август 2013). Дата обращения: 4 февраль 2014. Архивировано 21 февраль 2014 года.

[2] Исламские секты (билдәһеҙ). relig.info. Дата обращения: 4 февраль 2014. Архивировано 22 февраль 2014 года.

[Ан-Наубахти—1973——-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Ан-Наубахти, 1973

[Прозоров—1991——-4] Прозоров, 1991

[1]

[2]

[3]

[4]