Үткәл

Үткәл
	Ауыл
	Үткәл; рус. Уткалево
	Үткәлдән Әрүәкрәз тауына күренеш
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башкортостан
Муниципаль район	Белорет
Ауыл советы	Шығай
Координаталар	53°46′24″ с. ш. 58°14′20″ в. д.HGЯO
Халҡы	↘396 кеше (2010)
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453535
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 211 855 003
ОКТМО коды	80 611 455 111
ГКГН номеры	0523101
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Үткәл Аудио, фото и видео Викимилектә

Үткәл (рус. Уткалево) — Башҡортостан Республикаһының Белорет районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 396 кеше^[2]. Почта индексы — 453535, ОКАТО коды — 80211855003.

Тарихы

Үткәл ауылы Тамьян-Ҡатай кантонының Ҡатай улусына ҡарай, ауылда ҡатай-тамъян ырыуы башҡорттары йәшәй . 1920 йылда ауылда 42 йортта 189 кеше йәшәгән^[3]. Ауылға XIX быуат аҙағында Троицк өйәҙендә нигеҙ һалына. 1920 йылда Үткәл (Уҡатан) булараҡ иҫәпкә алынған.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) 900 й. — 129 кеше; 1920 — 189; 1939 — 323; 1959 — 298; 1989 — 380; 2002 — 387;
1900 йыл	129
1920 йыл 26 август	189
1939 йыл 17 ғинуар	323
1959 йыл 15 ғинуар	298
1989 йыл 12 ғинуар	380
2002 йыл 9 октябрь	387
2010 йыл 14 октябрь	396	201	195	50,8	49,2

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт — башҡорттар (99 %)^[4].

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Инфраструктураһы

Төп мәктәп, фельдшер-акушерлыҡ пункты, Үткәл ауыл мәҙәниәт йорто, китапхана, мәсет бар.

Ауылда «Үткәл» башҡорт халыҡ фольклор ансамбле эшләп килә.

Транспорт

Ауыл 80Н-153 юлында урынлашҡан

Ауыл ваҡытлы матбуғатта

Самое замерзшее село: в Башкирии зарегистрирована температура -41 градус. Независимая Уральская газета. 5 февраль 2019 года^[5].

Видеояҙмаларҙа

YouTube сайтында Видео Здравствуйте, односельчане: Уткалево
YouTube сайтында Видео Фермер из Уткалево

Ер-һыу атамалары

Үткәл йылғаһы
Әреүәкрәз тауы
Ҡыҙыл таш тауы
Арҡырығыр тауы^[6]

Иҫкәрмәләр

↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 111. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
↑ Независимая Уральская газета. 5 февраль 2019 года(недоступная ссылка) (рус.) (Тикшерелеү көнө: 5 февраль 2019)
↑ Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге

Һылтанмалар

Үткәл // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 5 февраль 2019)
Совет муниципальных образований Республики Башкортостан.
Уткалево на портале «Генеалогия и Архивы»

	Портал «Башҡортостан ауылдары»
	Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала
	Үткәл Викимилектә
	Проект «Башҡортостан ауылдары»

[2010F-1] Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.

[2] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[3] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 111. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[справочник-4] Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)

[5] Независимая Уральская газета. 5 февраль 2019 года(недоступная ссылка) (рус.) (Тикшерелеү көнө: 5 февраль 2019)

[6] Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]