Баҡый (Белорет районы)
| Ауыл | |
| Баҡый Баҡый | |
| Ил | |
|---|---|
| Федерация субъекты | |
| Муниципаль район | |
| Координаталар | |
| Сәғәт бүлкәте | |
| Һанлы танытмалар | |
| Автомобиль коды |
02, 102 |
| ОКАТО коды | |
| ОКТМО коды | |
| ГКГН номеры | |
.svg)
Баҡый (рус. Бакеево) — Башҡортостандың Белорет районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 73 кеше[1]. Почта индексы — 453552, ОКАТО коды — 80211816006.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Баҡый ауылына 1711 йылда нигеҙ һалынған.[2]
Баҡый ауылы Стәрлетамаҡ өйәҙе Гәрәй-Ҡыпсаҡ улусына ингән булған. Ул һәм ошо уҡ улустан Норош, Өмөтбай һәм Хәйбулла хәҙер Белорет районына инә.
Улар араһында халыҡ һәм хужалыҡтар һаны буйынса Баҡый ауылы айырылып торған, унда 1795 йылда 30 йортта 100 кеше йәшәгән. Илле йылдан һуң Баҡыйҙа 358 кеше һәм 80 хужалыҡ иҫәпләнгән. Ауылдың икенсе исеме — Ирмәк.
Тәүге төпләнеүсе һәм уның балалары тураһында мәғлүмәттәр юҡ.
Халыҡтың төп шөғөлө малсылыҡ булған. Игенселек менән күп шөғөлләнмәгәндәр: 1843 йылда йәшәгән 358 кеше иҫәбенән 96 бот ужым игене сәселгән[3].
Алтмышынсы йылдарҙа Баҡый ауыл Советында 800-ҙән ашыу кеше иҫәпләнгән. Мәктәптә уҡыусылар һаны 120-гә еткән булған. Мәктәптең интернаты ла булған. Үкенескә күрә, Зөбәй Үтәғолов исемен йөрөткән мәктәп, балалар һаны кәмегәс, 2008 йылда ябылған. Мәктәптә урынлашҡан музей аҙмы-күпме һаҡланған.
Ауылда китапхана бар[2].
Халыҡ һаны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1959 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1970 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1979 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1989 йыл 12 ғинуар | |||||
| 2002 йыл 9 октябрь | |||||
| 2010 йыл 14 октябрь | 73 | 40 | 33 | 54,8 | 45,2 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Белорет районының тау-ташлы төпкөлөндә урынлашҡан ауылға барып етеүе еңел түгел - юлдар хөрт. Етмәһә, оҙаҡ йылдар күрше Ғафури районы яғынан ауылға бара торған юлда Еҙем йылғаһы аша ныҡлы күпер булманы. 2017 йылда, ниһайәт, күпер төҙөлөп бөтөп, файҙаланыуға тапшырылған. Хәҙер уның аша йөк машиналары ла үтеп йөрөй ала.
Ауылды бейк-бейек Йыуанташ, Бизмәнташ, Ҡалыу, Алабейә, Әсҡәт тауҙары уратып алған.[2]
Билдәле шәхестәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Сабир Шәрипов (20.03.1948—31.08.2018), башҡорт яҙыусыһы, журналист һәм тәржемәсе, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1997), Белорет районының Яныбай Хамматов исемендәге (2008) һәм Стәрлетамаҡ ҡалаһының Ғәли Ибраһимов исемендәге премиялар лауреаты.
- Үтәғолов Зөбәй Төхвәт улы (15.09.1913—15.01.1943), Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған яугир, уҡсы, гвардия рядовойы. Советтар Союзы Геройы (1943).
- Әбсәләмов Абдрахман Лут улы (30.05.1913-1973) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының 32-се танк полкы автоматсылар ротаһы командиры, 1945 йылдың мартынан дивизия штабы командованиеһының элемтә буйынса өлкән офицеры. Гвардия капитаны.
Фотогалерея
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]-
Белорет ҡалаһында Баҡый ауылы батыры Зөбәй Үтәғолов бюсы -
Баҡыйҙа Советтар Союзы Геройы Зөбәй Үтәғоловтың Хәтер кисәһе -
Баҡый ауылы "ҡапҡаһы" -
Баҡый ауылы янындағы ҡаялар
.jpg)
Видео
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- YouTube сайтында Видео Рабочая поездка Андрея Иванюты в с.Бакеево и д.Хайбуллино Зигазинского сельсовета
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Урал. 30.07.2020 Баҡый, Хәйбулла ауылдарына сәйәхәт
- ↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4. стр.112
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
- Асфандияров А.З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978–5–295–04683–4 (рус.)
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Әсфәндиәров Ә. З. Баҡый (Белорет районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
|
Портал «Башҡортостан ауылдары» |
|---|---|
|
Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала |
|
Баҡый (Белорет районы) Викимилектә |
|
Проект «Башҡортостан ауылдары» |
.png)
