Баргузин ҡурсаулығы

Баргузин дәүләт тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы
Баргузин ҡурсаулығы
Категория МСОП — Ia (Ҡәтғи тәбиғи резерват)
Төп мәғлүмәт
Майҙаны	374 322 га
Уртаса бейеклеге	1640 м
Нигеҙләнгән ваҡыты	11 ғинуар 1917 йыл
Идара итеүсе ойошма	«Заповедный Подлеморье» федераль дәүләт бюджет учреждениеһы
Урынлашыуы
54°30′00″ с. ш. 109°50′00″ в. д.
РФ субъекты	Бүрәт Республикаһы
Яҡындағы ҡала	Северобайкальск, Улан-Удэ
zapovednoe-podlemorye.ru
Баргузин дәүләт тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы
Баргузин ҡурсаулығы Викимилектә

Баргузин ҡурсаулығы (рус. Баргузи́нский госуда́рственный приро́дный биосфе́рный запове́дник) — Бүрәт Республикаһының Төньяҡ Байкал районы территорияһындағы ҡурсаулыҡ. Тарихи үҙәге — Давша; 2012 йылдан ҡурсаулыҡ идаралығы Усть-Баргузин ҡасабаһында урынлашҡан.

Ҡурсаулыҡ тарихы

Баргузин ҡурсаулығы — Рәсәйҙәге иң боронғо тәбиғәт ҡурсаулығы. Байкал аръяғы өлкәһенең Баргузин өйәҙе исеме менән аталған, уның территорияһында 1916 йылдың 29 декабрендә (1917 йылдың 11 ғинуары) кеш һанын һаҡлау һәм арттырыу өсөн Баргузин кеш ҡурсаулығы булараҡ ойошторола. Барлыҡҡа килгән мәлдә бары тик 20 — 30 кеш, хәҙер — 1 км²-ға 1 — 2 тура килә. Был илдә 1917 йылғы революцияға тиклем булдырылған берҙән-бер дәүләт ҡурсаулығы. 1930-сы йылдар уртаһынан, кеш буйынса маҡсатлы программа үтәлгәс, комплекслы ҡурсаулыҡтар рәтенә күсә.

1966 йылдың 2 декабрендә ҡурсаулыҡ РСФСР Министрҙар Советы ҡарамағындағы Һунарсылыҡ һәм ҡурсаулыҡ баш идаралығының Баргузин кешен тикшереүҙә, һаҡлауҙа һәм арттырыуҙа күрһәткән ҡаҙаныштары өсөн Почет грамотаһы менән бүләкләнә.

1986 йылдан алып ЮНЕСКО-ның биосфера резерваттары иҫәбенә инә. 1996 йылда ҡурсаулыҡ территорияһы тулыһынса ЮНЕСКО-ның «Байкал күле» Бөтә донъя тәбиғәт мираҫы объекты составына инә.

1997 йылдан Баргузин ҡурсаулығының барлыҡҡа килеү көнө Рәсәй Федерацияһында Ҡурсаулыҡтар һәм милли парктар көнө булараҡ билдәләнә.

2011 йылдың сентябрендә Рәсәй Федерацияһының Тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы тарафынан Баргузин ҡурсаулығы һәм Байкал аръяғы милли паркы базаһында «Баргузин ҡурсаулығы һәм Байкал аръяғы милли паркының берлектәге идаралығы» Федераль дәүләт бюджет учреждениеһын булдырыу тураһында бойороҡ сыға. Ул үҙ эсенә ошо ике һаҡланыусы тәбиғәт биләмәһен һәм Фролихин дәүләт заказнигын үҙ эсенә ала.

Филателия

1966 йылда Баргузин ҡурсаулығының 50 йыллығына СССР-ҙың почта маркалары сығарыла.

• Почта маркалары
• 
  Баргузин ҡурсаулығына 50 йыл
• 
  Баргузин ҡурсаулығына 50 йыл

Шәхестәре

• Забелин Константин Алексеевич (1885—1934)
• Сватош Зенон Францевич (1886—1949)
• Черникин Евгений Михайлович (1928—2009)

Әҙәбиәт

• Тарасов П. П. Баргузинский заповедник // Боец-охотник. — 1935. — № 8.
• О. Гусев, А. Насимович. Баргузинский заповедник и национальный парк // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 12, 1966. стр. 1-3
• Гусев О. К. От Баргузинского заповедника до Ушканьих островов: (Записки путешественника). (рус.). — Иркутск: Кн. изд-во, 1960. — 128 с.
• Е. Черникин. Волк в Баргузинском заповеднике // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 4, 1986. стр. 9
• Е. Черникин. Баргузинскому заповеднику — 70 лет // журнал «Охота и охотничье хозяйство», № 11, 1986. стр. 3-5
• Черникин Е. М. Баргузинский заповедник // Заповедники России. Заповедники Сибири (рус.). — М.: Логата, 1999. — Т. I. — С. 171—188.

Һылтанмалар

• Официальный сайт Баргузинского заповедника  (урыҫ). Архивировано из оригинала 14 ғинуар 2010 года.
• Баргузинский заповедник // «Банкетная кампания» 1904 — Большой Иргиз. — М. : Большая российская энциклопедия, 2005. — С. 39. — (Большая российская энциклопедия : [в 35 т.]; vol. 2004—2017, вып. 3). — ISBN 5-85270-331-1.
• Баргузинский биосферный резерват  (урыҫ). oopt.info. Дата обращения: 12 октябрь 2022.
• Баргузинский заповедник  (урыҫ). zapoved.ru. Дата обращения: 4 июль 2020. Архивировано 4 июль 2020 года.
• Баргузинский заповедник  (урыҫ). geosfera.info. Дата обращения: 12 октябрь 2022.