Эстәлеккә күсергә

Олимпия уйындарында еңел атлетика

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Олимпия уйындарында еңел атлетика
Рәсем
Спорт төрө Еңел атлетика
Ойоштороусы Халыҡ-ара олимпия комитеты
Рәсми сайт olympic.org/athletics
Тасуирлау биттәре sports-reference.com/oly…
 Олимпия уйындарында еңел атлетика Викимилектә

Еңел атлетика буйынса ярыштар тәүге тапҡыр 1896 й. Афинала үткән йәйге Олимпия уйындарында үткәрелә һәм шунан алып артабанғы һәр уйындарҙың программаһына индерелә. Башта ир-егеттәр генә ярыша, әммә 1928 йылда Амстердамда үткән йәйге Олимпия уйындарына ҡатын-ҡыҙҙар дисциплинаһы индерелә. Был спорт төрөндә ярышсылар өсөн 47 миҙал тупланмаһы әҙерләнгән.

1956 йылғы Олимпия уйындарынан башлап 20 километрға спорт йөрөшө (спортивная ходьба) ярышы өҫтәлә, артабанғы олимпия уйындарында ир-егеттәр өсөн еңел атлетика программаһына үҙгәрештәр индерелмәй. Берҙән-бер иҫкәрмә булып 1976 йылғы Олимпия уйындары сиктәрендә 50 километрға ярыштың үткәрелмәүе тора. Халыҡ-ара еңел атлетика федерациялары ассоциацияһы 1976 йылдың сентябрендә еңел атлетика буйынса донъя чемпионаты үткәрә, ә 50 километрға спорт йөрөшө 1980 йылғы Олимпия уйындарында программаға кире индерелә.

Ир-егеттәр араһында миҙалдар еңел атлетика программаһының 52 төрөндә уйнатыла.

Ғәмәлдәге программа
Ярыштар 96 00 04 08 12 20 24 28 32 36 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 96 00 04 08 12 16 20 Йылдар
100 метр 29
200 метр 28
400 метров 29
800 метр 29
1500 метр 29
5000 метр 25
10 000 метр 25
110 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 29
400 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 27
3000 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 24
4×100 метрға эстафета 25
4×400 метрға эстафета 25
Марафон 29
20 километрға спорт йөрөшө 17
50 километрға спорт йөрөшө 20
Бейеклеккә һикереү 29
Өсләтә һикереү 29
Бейеклеккә һикереү 29
Ҡолға менән һикереү 29
Йәҙрә ырғытыу 29
Диск ырғытыу 29
Һөңгө ырғытыу 26
Сүкеш ырғытыу 28
Унбәйге 25
Программанан алынған төрҙәр
Ярыштар 96 00 04 08 12 20 24 28 32 36 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 96 00 04 08 12 16 20 Йылдар
60 метрға йүгереү 2
200 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 2
2500 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 1
2590 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 1
3200 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 1
4000 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 1
Ҡатнаш эстафета 1
3000 метрға командалар араһында 3
3000 метрға командалар араһында 1
3 милгә командалар араһында 1
4 мили среди команд 1
5 миль 1
3000 метрға спорт йөрөшө 1
3500 метрға спорт йөрөшө 1
10 километрға метрға спорт йөрөшө 5
10 милгә метрға спорт йөрөшө 1
Оҙонлоҡҡа урындан һикереү 4
Урындан өсләтә һикереү 2
Урындан бейеклккә һикереү 4
56 фунтлыҡ ауырлыҡ ташлау 2
Ике ҡул менән йәҙрә этәреү 1
Грек стиле менән диск ырғытыу 1
Ике ҡул менән диск ырғытыу 1
Ирекле стиль менән һөңгө ырғытыу 1
Ике ҡул менән һөңгө ырғытыу 1
Шәхси кросс 3
Команда кросы 3
Күпбәйге 1
Өсбәйге 1
Биш бәйге 3
Бөтәһе 12 23 25 26 30 29 27 22 23 23 24 24 24 24 24 24 24 23 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24 24

Ҡатын-ҡыҙҙар араһында ярыштар тәүге тапҡыр 1928 йылғы Олимпия уйындары программаһына өҫтәлә.

Ғәмәлдәге программа
Ярыштар 28 32 36 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 96 00 04 08 12 16 20 Йылдар
100 метрға йүгереү 22
200 метрға йүгереү 19
400 метрға йүгереү 15
800 метрға йүгереү 17
1500 метрға йүгереү 13
5000 метрға йүгереү 7
10 000 метрға йүгереү 9
100 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 13
400 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 10
3000 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 4
4×100 метрға эстафета 22
4×400 метрға эстафета 13
Марафон 10
20 километрға спорт йөрөшө 6
Оҙонлоҡҡа һикереү 19
Өсләтә һикереү 7
Бейеклеккә һикереү 22
Ҡолға менән һикереү 6
Йәҙрә ырғытыу 19
Диск ырғытыу 22
Һөңгө ырғытыу 21
Сүкеш ырғытыу 6
Етебәйге 10
Программанан сығарылған төрҙәр
Ярыштар 28 32 36 48 52 56 60 64 68 72 76 80 84 88 92 96 00 04 08 12 16 20 Йылдар
80 метрға ҡаршылыҡтар аша йүгереү 8
3000 метрға йүгереү 3
10 километрға спорт йөрөшө 2
Бишбәйге 5
Бөтәһе 5 6 6 9 9 9 10 12 12 14 14 14 17 18 19 20 22 22 23 23 23 23

Еңел атлетика буйынса олимпия рекордтары — Олимпия уйындарында спортсы күрһәткән иң юғары һөҙөмтәләр. Хәҙерге Йәйге Олимпия уйындары 1896 йылдағы беренсе Уйындарҙан алып дүрт йылға бер тапҡыр үткәрелә, Олимпия рекордтары Халыҡ-ара олимпия комитеты тарафынан раҫлана. Әлеге ваҡытта Олимпия уйындарында ҡатын-ҡыҙҙар — 23[1], ә ир-егеттәр 24 дисциплинала ярыша, уларҙан 21 дисциплина ике енес өсөн дә уртаҡ. Айырмаларҙан: ир-егеттәр генә 50 саҡрымға йөрөүҙә ярыша. Ҡатын-ҡыҙҙар етебәйгелә көс һынаша, ә ир-егеттәр — унбәйгелә; ҡатын-ҡыҙҙар ҡаршылыҡтар менән 100 метр, ә ир-егеттәр ҡаршылыҡтар менән 110 метр арауыҡты йүгерә[2].

Еңел атлетикала иң элеккеке олимпия рекорды — Боб Бимондың оҙонлоҡҡа һикереүҙәге рекорды, ул уны 1968 йылда йәйге Олимпия уйындарында ҡуйған[3]. Уйындарҙа 8,90 метрға һикерә, олимпия һәм донъя рекорды ҡуя, ағымдағы рекордты 54 см-ға яҡшырта. Артабан оҙонлоҡҡа һикереү буйынса донъя рекордын Майк Пауэлл 1991 йылда донъя чемпионатында яҡшырта[3].

Миҙалдар иҫәбе (2016 йылғы Олимпиаданан һуң)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Дөйөм миҙалдар иҫәбе
Урын Ил Алтын Көмөш Бронза Бөтәһе
1 АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 333 261 205 799
2 СССР Олимпия уйындарында СССР 64 55 74 193
3 Flag of the United Kingdom.svg Олимпия уйындарында Flag of the United Kingdom.svg 55 80 66 201
4 Финляндия Олимпия уйындарында Финляндия 48 35 31 114
5 ГДР Олимпия уйындарында ГДР 38 36 35 109
6 Кения Олимпия уйындарында Кения 30 37 25 92
7 Рәсәй Олимпия уйындарында Рәсәй 24 25 25 74
8 Польша Олимпия уйындарында Польша 24 19 14 57
9 Ямайка Олимпия уйындарында Ямайка 23 32 22 77
10 Эфиопия Олимпия уйындарында Эфиопия 22 9 22 53
11 Австралия Олимпия уйындарында Австралия 20 27 26 73
12 Швеция Олимпия уйындарында Швеция 19 21 41 81
13 Италия Олимпия уйындарында Италия 19 15 26 60
14 Германия Олимпия уйындарында Германия 18 24 38 80
15 Франция Олимпия уйындарында Франция 14 25 28 67
16 Канада Олимпия уйындарында Канада 14 15 30 59
17 ФРГ Олимпия уйындарында ФРГ 12 14 17 43
18 Румыния Олимпия уйындарында Румыния 11 14 10 35
19 Чехословакия Олимпия уйындарында Чехословакия 11 8 5 24
20 Куба Олимпия уйындарында Куба 10 14 16 40
21 Венгрия Олимпия уйындарында Венгрия 10 13 18 41
22 Яңы Зеландия Олимпия уйындарында Яңы Зеландия 10 3 11 24
23 КАР Олимпия уйындарында КАР 8 14 6 28
24 Ҡытай Олимпия уйындарында Ҡытай 8 5 14 27
25 Греция Олимпия уйындарында Греция 7 12 11 30
26 Берләшкән команда Олимпия уйындарында Берләшкән команда 7 11 3 21
27 Япония Олимпия уйындарында Япония 7 8 11 26
28 Норвегия Олимпия уйындарында Норвегия 7 5 8 20
29 Марокко Олимпия уйындарында Марокко 6 5 8 19
30 Нидерланд Олимпия уйындарында Нидерланд 6 4 6 16
31 Болгария Олимпия уйындарында Болгария 5 8 6 19
32 Бразилия Олимпия уйындарында Бразилия 5 3 7 15
33 Багам Утрауҙары Олимпия уйындарында Багам Утрауҙары 5 2 4 11
34 Чехия Олимпия уйындарында Чехия 5 1 5 11
35 Ҡалып:EUAshort 4 18 8 30
36 Беларусь Олимпия уйындарында Беларусь 4 6 8 18
37 Бельгия Олимпия уйындарында Бельгия 4 6 2 12
38 Алжир Олимпия уйындарында Алжир 4 3 2 9
39 Португалия Олимпия уйындарында Португалия 4 2 4 10
40 Ирландия Олимпия уйындарында Ирландия 4 2 0 6
41 Мексика Олимпия уйындарында Мексика 3 6 2 11
42 Испания Олимпия уйындарында Испания 3 5 5 13
43 Украина Олимпия уйындарында Украина 3 3 13 19
44-45 Литва Олимпия уйындарында Литва 3 1 1 5
Хорватия Олимпия уйындарында Хорватия 3 1 1 5
46 Тринидад һәм Тобаго Олимпия уйындарында Тринидад һәм Тобаго 2 4 9 15
47 Аргентина Олимпия уйындарында Аргентина 2 3 0 5
48 Эстония Олимпия уйындарында Эстония 2 1 3 6
49 Доминикан Республикаһы Олимпия уйындарында Доминикан Республикаһы 2 1 0 3
50 Ҡаҙағстан Олимпия уйындарында Ҡаҙағстан 2 0 2 4
51 Уганда Олимпия уйындарында Уганда 2 0 1 3
52 Камерун Олимпия уйындарында Камерун 2 0 0 2
53 Нигерия Олимпия уйындарында Нигерия 1 4 8 13
54 Төркиә Олимпия уйындарында Төркиә 1 3 3 7
55 Тунис Олимпия уйындарында Тунис 1 3 1 5
56 Австрия Олимпия уйындарында Австрия 1 2 4 7
57 Словения Олимпия уйындарында Словения 1 2 1 3
58-59 Колумбия Олимпия уйындарында Колумбия 1 1 1 3
Бахрейн Бахрейн 1 1 1 3
60-64 Ҡатнаш команда Олимпия уйындарында Ҡатнаш команда 1 1 0 2
Эквадор Олимпия уйындарында Эквадор 1 1 0 2
Корея Республикаһы Олимпия уйындарында Корея Республикаһы 1 1 0 2
Бурунди Олимпия уйындарында Бурунди 1 1 0 2
Гренада Олимпия уйындарында Гренада 1 1 0 2
65 Панама Олимпия уйындарында Панама 1 0 2 3
66 Мозамбик Олимпия уйындарында Мозамбик 1 0 1 2
67-70 Люксембург Олимпия уйындарында Люксембург 1 0 0 1
Сүриә Олимпия уйындарында Сүриә 1 0 0 1
Словакия Олимпия уйындарында Словакия 1 0 0 1
Тажикстан Олимпия уйындарында Тажикстан 1 0 0 1
71 Швейцария Олимпия уйындарында Швейцария 0 6 2 8
72 Латвия Олимпия уйындарында Латвия 0 4 1 5
73 Намибия Олимпия уйындарында Намибия 0 4 0 4
74 Дания Олимпия уйындарында Дания 0 3 4 7
75-79 Һиндостан Олимпия уйындарында Һиндостан 0 2 0 2
Танзания Олимпия уйындарында Танзания 0 2 0 2
Чили Олимпия уйындарында Чили 0 2 0 2
Шри-Ланка Олимпия уйындарында Шри-Ланка 0 2 0 2
Югославия Олимпия уйындарында Югославия 0 2 0 2
80 Катар Олимпия уйындарында Катар 0 1 2 3
81-83 Исландия Олимпия уйындарында Исландия 0 1 1 2
Тайвань Олимпия уйындарында Тайвань 0 1 1 2
Венесуэла Олимпия уйындарында Венесуэла 0 1 1 2
84-93 Богемия Олимпия уйындарында Богемия 0 1 0 1
Ботсвана Олимпия уйындарында Ботсвана 0 1 0 1
Гаити Олимпия уйындарында Гаити 0 1 0 1
Гватемала Олимпия уйындарында Гватемала 0 1 0 1
Замбия Олимпия уйындарында Замбия 0 1 0 1
Иран Олимпия уйындарында Иран 0 1 0 1
Кот-д’Ивуар Олимпия уйындарында Кот-д’Ивуар 0 1 0 1
Сәғүд Ғәрәбстаны Олимпия уйындарында Сәғүд Ғәрәбстаны 0 1 0 1
Сенегал Олимпия уйындарында Сенегал 0 1 0 1
Судан Олимпия уйындарында Судан 0 1 0 1
94-95 Вест Һиндостан Федерацияһы Олимпия уйындарында Вест Һиндостан Федерацияһы 0 0 2 2
Филиппин Олимпия уйындарында Филиппин 0 0 2 2
96-101 Австралазия Олимпия уйындарында Австралазия 0 0 1 1
Барбадос Олимпия уйындарында Барбадос 0 0 1 1
Джибути Олимпия уйындарында Джибути 0 0 1 1
Пуэрто-Рико Олимпия уйындарында Пуэрто-Рико 0 0 1 1
Эритрея Олимпия уйындарында Эритрея 0 0 1 1
Сербия Олимпия уйындарында Сербия 0 0 1 1

Алтын миҙалдар һәм Олимпия уйындарында сығыш яһау буйынса лидерҙар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

4 алтын миҙал һәм унан күберәк

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Спортсы МОК Уйындар 1 2 1 Бөтәһе
1 Пааво Нурми Финляндия Олимпия уйындарында Финляндия 1920—1928 9 3 0 12
2 Карл Льюис АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1984—1996 9 1 0 10
3 Рэй Юри АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1900—1908 8 0 0 8
Усэйн Болт Ямайка Олимпия уйындарында Ямайка 2008—2016 8 0 0 8
5 Эллисон Феликс АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 2004—2016 7 3 1 11
6 Вилле Ритола Финляндия Олимпия уйындарында Финляндия 1924—1928 5 3 0 8
7 Элейн Томпсон-Хера Ямайка Олимпия уйындарында Ямайка 2016—2020 5 1 0 6
8 Эмиль Затопек Чехословакия Олимпия уйындарында Чехословакия 1948—1952 4 1 0 5
Ханнес Колехмайнен Финляндия Олимпия уйындарында Финляндия 1912, 1920 4 1 0 5
Мелвин Шеппард АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1908—1912 4 1 0 5
Эвелин Эшфорд АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1984—1992 4 1 0 5
12 Саня Ричардс-Росс АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 2004—2012 4 0 1 5
13 Фанни Бланкерс-Кун Нидерланд Олимпия уйындарында Нидерланд 1948 4 0 0 4
Бербель Вёккель ГДР Олимпия уйындарында ГДР 1976—1980 4 0 0 4
Лассе Вирен Финляндия Олимпия уйындарында Финляндия 1972—1976 4 0 0 4
Майкл Джонсон АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1992—2000 4 0 0 4
Харрисон Диллард АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1948—1952 4 0 0 4
Бетти Катберт Австралия Олимпия уйындарында Австралия 1956—1964 4 0 0 4
Роберт Корженёвский Польша Олимпия уйындарында Польша 1996—2004 4 0 0 4
Элвин Крэнцлайн АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1900 4 0 0 4
Эл Ортер АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1956—1968 4 0 0 4
Джесси Оуэнс АҠШ Олимпия уйындарында АҠШ 1936 4 0 0 4
Мо Фара Flag of the United Kingdom.svg Олимпия уйындарында Flag of the United Kingdom.svg 2012—2016 4 0 0 4

6 һәм унан күберәк Олимпия уйындарында

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Спортсы МОК Йәшәгән йылдары Уйындар Иҫәп Осор Алтын Көмөш Бронза Бөтәһе
Хесус Анхель Гарсия Брагадо Испания Олимпия уйындарында Испания 1969— 1992—2020 8 29 0 0 0 0
Мерлин Отти Ямайка Олимпия уйындарында Ямайка (6)
Словения Олимпия уйындарында Словения (1)
1960 1980—2004 7 24 0 3 6 9
Лиа Манолиу Румыния Олимпия уйындарында Румыния 1932—1998 1952—1972 6 20 1 0 2 3
Тереза Сэндерсон Flag of the United Kingdom.svg Олимпия уйындарында Flag of the United Kingdom.svg 1956— 1976—1996 6 20 1 0 0 1
Мария Мутола Мозамбик Олимпия уйындарында Мозамбик 1972 1988—2008 6 20 1 0 1 2
Жуан Н’Тьямба Ангола Олимпия уйындарында Ангола 1968— 1988—2008 6 20 0 0 0 0
Драгутин Топич Олимпияла үҙаллы ҡатнашыусылар 1992 Олимпия уйындарында Олимпияла үҙаллы ҡатнашыусылар (1)
Сербия һәм Черногория Олимпия уйындарында Сербия һәм Черногория (3)
Сербия Олимпия уйындарында Сербия (2)
1971— 1992—2012 6 20 0 0 0 0
Мелина Робер-Мишон Франция Олимпия уйындарында Франция 1979— 2000—2020 6 21 0 1 0 1

Һәр графалағы һан ҡатнашҡан еңел атлеттар һанын аңлата.

Страна 1896 1900 1904 1908 1912 1920 1924 1928 1932 1936 1948 1952 1956 1960 1964 1968 1972 1976 1980 1984 1988 1992 1996 2000 2004 2008 2012 Бөтәһе
Австралазия Олимпия уйындарында Австралазия 9 5 2
Австралия Олимпия уйындарында Австралия 1 1 2 4 9 7 4 5 18 17 76 28 35 24 22 27 21 30 28 35 60 84 42 40 50 25
Австрия Олимпия уйындарында Австрия 1 2 12 7 4 2 29 15 15 3 9 8 12 15 6 11 6 10 16 11 12 6 3 7 24
Әзербайжан Олимпия уйындарында Әзербайжан 4 4 4 2 3 5
Албания Олимпия уйындарында Албания 1 2 2 2 2 1 6
Алжир Олимпия уйындарында Алжир 4 9 9 12 9 8 21 20 12 6 10
Американың Виргин Утрауҙары Олимпия уйындарында Американың Виргин Утрауҙары 2 1 3 4 7 10 7 3 2 2 4 11
Америка Самоаһы Олимпия уйындарында Америка Самоаһы 1 2 2 2 1 1 6
Ангола Олимпия уйындарында Ангола 3 6 5 2 2 1 1 2 7
Андорра Олимпия уйындарында Андорра 1 1 1 2 2 2 2 7
Антигуа һәм Барбуда Олимпия уйындарында Антигуа һәм Барбуда 8 10 10 5 8 2 3 4 3 9
Аргентина Олимпия уйындарында Аргентина 10 7 11 8 24 16 2 4 6 6 9 2 7 2 4 8 11 8 11 9 20
Әрмәнстан Олимпия уйындарында Әрмәнстан 2 3 2 2 4 5
Аруба Олимпия уйындарында Аруба 2 2 1 2 1 5
Афғанстан Олимпия уйындарында Афғанстан 2 5 2 2 2 2 6
Багам Утрауҙары Олимпия уйындарында Багам Утрауҙары 1 2 3 8 8 8 14 11 8 20 19 16 18 20 14
Бангладеш Олимпия уйындарында Бангладеш 1 4 4 2 2 1 2 1 8
Барбадос Олимпия уйындарында Барбадос 2 7 9 9 6 8 4 11 3 3 4 11
Бахрейн Олимпия уйындарында Бахрейн 1 3 6 1 2 6 11 9 8
Белиз Олимпия уйындарында Белиз 2 2 4 5 5 4 2 2 3 2 10
Беларусь Олимпия уйындарында Беларусь 34 31 41 47 44 5
Бельгия Олимпия уйындарында Бельгия 6 2 42 17 32 13 18 21 6 12 10 15 15 25 19 15 13 7 12 9 9 17 14 23
Бенин Олимпия уйындарында Бенин 1 9 6 4 5 2 2 2 2 9
Бермуд утрауҙары Олимпия уйындарында Бермуд утрауҙары 6 2 2 8 4 5 4 3 1 1 2 2 12
Богемия Олимпия уйындарында