 Һайланған мәҡәлә
|
«Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары» (ингл. Alice’s Adventures in Wonderland, урыҫса йышыраҡ «Алиса в Стране чудес» тип атайҙар) — 1865 йылда Льюис Кэрролл псевдонимы менән яҙған атаҡлы инглиз яҙыусыһы һәм Оксфорд университеты Крайст Чёрч колледжының математика профессоры Чарлз Латвидж Додсон тарафынан яҙылған әкиәт. Кэрролл Әлисә исемле ҡыҙыҡайҙың йорт ҡуяны өңөнә осоп төшөүе һәм уның сәйер илдә шаҡ ҡатырғыс мажараларға тарыуы тарихын һөйләй. Элис был әкиәтте Кэрроллдың үҙенә яҙып биреүен үтенә, бер аҙҙан ҡулъяҙма әҙер ҙә була. Һуңғараҡ уға төҙәтмәләр индерелә һәм тулыландырыла, һәм 1865 йылда китап баҫылып сыға. Шунан бирле «Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары» әкиәтенең төрлө версиялары донъя йөҙөндәге башҡа телдәрҙә сығып тора.
Льюис Кэрроллдың Элис тураһындағы донъяның төрлө телдәренә тәржемә ителгән әкиәттәр араһында башҡорт телендә лә бар. Беренсе тәржемә урыҫ телендә ғәҙәти ҡулланылған «Алиса в Стране чудес» тигән атамаға тулыһынса ярашлы «Алиса мөғжизәләр илендә» тип аталып сыҡҡан.
2017 йылда әкиәт инглиз теленә ярашлы «Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары» (инглизсә Alice’s Adventures in Wonderland) тигән исем менән Ирландияла баҫылып сыға. Уны яҙыусы Гүзәл Ситдиҡова консультант-мөхәррир Виктор Фет етәкселегендә башҡорт теленә тәржемә иткән.
Тәржемәсе былай тип аңлата: " Китапта мөғжизәләр юҡ, унда төштәргә хас булғанса сәйер һәм ғәжәп хәлдәр килеп сығып тора. Кэрроллда ил исеме бер һүҙ менән генә бирелгән—Wonderland, ә wonder тигән инглиз һүҙе мөғжизә —miracle тигәндән айырмалы, " ғәжәпләнеү « тигән ҡылым булараҡ та ҡулланыла. Инглизсә тулы атамала Adventures—мажаралар тигән һүҙ ҙә бар. Ҡыҙ баланың исеме инглизсә „Элис“ тип йомшағыраҡ яңғырай — шуға күрә уны башҡорт теленә яҡын итеп—Әлисә тип алырға булдым. Шул рәүешле „Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары“ тигән атама килеп тыуҙы, ул форма яғынан да, эстәлеге буйынса ла инглизсәгә ярашлы булып сыҡты».
↪ дауамы…
Исемлек (111) | Үҙгәртеү
|
 Яҡшы мәҡәлә
|
Мортазин Муса Лот улы (20 декабрь 1891 йыл — 27 сентябрь 1937 йыл) — башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәте эшмәкәре, дәүләт һәм хәрби эшмәкәр. Башҡортостан Үҙәк башҡарма комитеты рәйесе (1921—1922), Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы командиры (1919—1920). Комбриг (1935). Сәйәси золом ҡорбаны.
Муса Лот (Лотфулла) улы Мортазин 1891 йылдың 20 февралендә Ырымбур губернаһы Верхнеурал өйәҙе Күбәләк-Тиләү улусы Көсөк ауылында (хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Учалы районы Көсөк-Маяҡ ауылы) тыуған. Милләте буйынса башҡорт.
Әсәһе — Орҡоя Собханғол ҡыҙы. Шәжәрәһе: Мортаза → Көсөк → Моратшаһ → Лот → Муса. Моратшаһ Көсөков (1796—?) Башҡорт ғәскәрендә зауряд-есаул булып хеҙмәт итә. Көсөк Мортазин 1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнаша һәм Пугачёв есаулы була, уның исеме буйынса Көсөк ауылы атала.
1911 йылға ҡәҙәр Байрамғол ауылы мәктәбендә уҡый, артабан ошо мәктәптә мөғәллим булып эшләй. 1912 йылдың ноябрендә хәрби хеҙмәткә алына, Владивостокта Алыҫ Көнсығыштағы 9-сы Себер артиллерия бригадаһында хеҙмәт итә. 1913 йылда уҡыу командаһын тамамлай, бомбардир-наводчик (артиллерияла ефрейтор) званиеһын ала, шул уҡ йылдан Русский утрауында хеҙмәт итә башлай.
Беренсе донъя һуғышы башланғас, 1914 йылдың сентябрендә 9-сы Себер артиллерия бригадаһының 1-се батарея составында Варшава тирәһенә Көнбайыш фронтҡа ебәрелә. 1914 йылдың сентябрендә вице-фейерверкер (кесе унтер-офицер) званиеһын ала. 1915 йылдан Румыния фронтында һуғыша. 1916 йылдың 15 авгусында башы яралана. Һуғышта күрһәткән батырлыҡтары өсөн 1916 йылда уға фейерверкер (унтер-офицер) званиеһы бирелә.
1917 йылдың майында, мосолман һалдаттарынан делегат булараҡ, Мәскәүҙә үткән I Бөтә Рәсәй мосолмандары съезында ҡатнаша.
↪ д а у а м ы…
Исемлек (104) | Үҙгәртеү
|
|
|
| 20 июль юбилярҙары *
|
- Ованесов Гурген Павлович (20.07.1909— 9.10.1993), ғалим-инженер‑геолог, хужалыҡ эшмәкәре. 1952—1963 йылдарҙа «Башнефть» берекмәһенең баш геологы. Геология-минералогия фәндәре докторы (1961). РСФСР‑ҙың атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1959), Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған (1979), СССР‑ҙың почётлы нефтсеһе (1969). Сталин премияһы лауреаты (1950). Ике Ленин (1955, 1959), Октябрь Революцияһы (1971), Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ (1948) һәм «Почёт Билдәһе» (1943) ордендары кавалеры. Сығышы менән хәҙерге Әзербайжан Республикаһынан.
- Безценный Виктор Николаевич (20.07.1924—2.12.1976), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, уҡсылар полкының взвод командиры, өлкән лейтенант (1944). Советтар Союзы Геройы (1943).
- Солтанов Хәтмулла Аҫылгәрәй улы (20.07.1924—4.03.1994), Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан яугир, уҡсы, гвардия өлкән сержанты. Нефтсе. СССР-ҙың 9-сы, 10-сы һәм 11-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты, КПСС-тың XXIV, XXV һәм XXVI съездары делегаты. Дан орденының тулы кавалеры. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971). Нефть сығарыу сәнәғәте отличнигы (1969).
- Садиҡов Рим Хәсән улы (20.07.1934—4.08.1999), ғалим-химик‑технолог. Техник фәндәр кандидаты (1973). Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән һәм техника эшмәкәре (1981), Рәсәй Федерацияһы Яғыулыҡ һәм энергетика министрлығының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1996). Сығышы менән Өфө ҡалаһынан.
- Ишкилдин Люцир Мирзаян улы (20.07.1939), хеҙмәт ветераны. 1962—1983 йылдарҙа Учалы тау-байыҡтырыу комбинатының ауыр йөк ташыусы автомобилдәр йөрөтөүсеһе, артабан 1997 йылғаса — үҙбушатҡыс машина йөрөтөүселәр бригадиры. Хеҙмәт Даны орденының тулы кавалеры. СССР-ҙың почётлы таусыһы (1979).
- Турунтаева Галина Абдулловна (20.07.1939), педагогик хеҙмәт ветераны. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы.
- Сәлихов Азат Әҡсән улы (20.07.1949), ғалим-йылылыҡ энергетикаһы инженеры, хужалыҡ эшмәкәре. 1998-2001 йылдарҙа «Башкирэнерго» йәмғиәтенең генераль директоры. Техник фәндәр кандидаты (1999). Рәсәй Федерацияһы Берҙәм энергетика системаһының атҡаҙанған хеҙмәткәре (1999), Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған энергетигы (1995) һәм Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (1999). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Туймазы районы Төпкилде ауылынан.
- Сафиуллин Динус Нуриман улы (20.07.1949—9.02.2007), ғалим-юрист, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Юридик фәндәр докторы (1990). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Краснокама районы Сауыҙ ауылынан.
- Усманов Радик Рәғиб улы (20.07.1959), алдынғы механизатор, Балтас районының Куйбышев исемендәге хужалыҡ тракторсыһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған ауыл хужалығы хеҙмәткәре (2010).
♦ Кисәге: 19 июль ♦ Иртәгә: 21 июль ♦ Барлыҡ көндәр ♦
* Башҡортостан Республикаһының милли архивы мәғлүмәте буйынса
|
|
