Сураҡай (Әлшәй районы)
Ауыл | |
Сураҡай рус. Чуракаево | |
Ил | |
---|---|
Федерация субъекты | |
Муниципиаль | |
Ауыл биләмәһе | |
Координаталар | |
Нигеҙләнгән | |
Беренсе мәртәбә телгә алынған | |
Халҡы | |
Милли состав |
башҡорттар |
Сәғәт бүлкәте | |
Почта индексы |
452107 |
Һанлы танытмалар | |
Автомобиль коды |
02, 102 |
ОКАТО коды | |
ОКТМО коды | |
ГКГН номеры | |
Сураҡай (рус. Чуракаево) — Башҡортостандың Әлшәй районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 477 кеше[2]. Почта индексы — 452107, ОКАТО коды — 80202870005.
Халыҡ һаны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
1795 йыл | 85 | ||||
1865 йыл | 298 | ||||
1906 йыл | 533 | ||||
1917 йыл | 761 | ||||
1920 йыл 26 август | |||||
623 | |||||
1939 йыл 17 ғинуар | 442 | ||||
1959 йыл 15 ғинуар | 368 | ||||
1970 йыл 15 ғинуар | |||||
1979 йыл 17 ғинуар | |||||
1989 йыл 12 ғинуар | 507 | ||||
2002 йыл 9 октябрь | 561 | ||||
2010 йыл 14 октябрь | 477 | 226 | 251 | 47,4 | 52,6 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Географик урыны
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Урамдары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ауылға XVIII быуат уртаһында Нуғай даруғаһы Яйыҡ‑Ҫыбы‑Мең улусы Ташлы ауылы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала. 1745 йылда уның халҡы Сураҡай Төркәйев башҡа аҫабалар менән Аҫау йылғаһы буйындағы улустың аҫаба ерҙәренең бер өлөшөн Моҡшин улусы башҡорттарына бирә. 1770 йылда йөҙ башы Иҙрис Муашев Сураҡай кешеһе була. 1795 йылда уның 16 йорто була, унда 85 аҫаба башҡорт йәшәй. 1816 йылда — 132, 1834 йылда — 186, 1859 йылда — 250, 1870 йылда — 298 башҡорт, 1917 йылда — 707 башҡорт, 27 урыҫ, 13 типтәр, 8 сыуаш, 6 немец, 1920 йылда 623 башҡорт була.
1843 йылда 186 башҡортҡа 8 бот ужым һәм 528 бот яҙғы иген сәселгән. 1917 йылда 129 хужалыҡтың 514 дисәтинә һөрөнтө ере булған, шуларҙың 70-енең — 4-кә, 32-һенең — 10-ға, 10-ының — 15-кә, 3-өнөң 15-тән ашыу дисәтинәһе булған. 14 ике кешенең ғөмүмән сәсеүлеге булмаған. 27 урыҫтың ни бары 10 тиҫтә һөрөнтө ере, типтәрҙәре һәм сыуаштарының ни бары 1,5 тиҫтәләгәне булған. Немецтар игенселек менән шөғөлләнмәй.
1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашыусыларҙың береһе 1839 йылға тере була. Ул — Парижды штурмлаған 13-сө башҡорт полкы яугиры, зауряд-есаул Ҡоҙамыш Яҡшығолов. Уның ике көмөш миҙал менән бүләкләнә[4].
Сураҡай тоҡомдары[5]
Билдәле шәхестәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ҡоҙамыш Яҡшығолов (1788—?) — хәрби эшмәкәр. 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы. Зауряд-есаул булып хеҙмәт итә. Яйыҡ-Ҫыбы-Мең улусы (хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Әлшәй районы) Сураҡай ауылында йәшәгән.
- Муллабаев Сәһриәр Ғабдрахман улы (рус. Муллабаев Сагеряр Габдрахманович; 1899 йыл—1977 йыл) — Беренсе донъя һуғышында һәм Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашҡан, шағир-импровизатор.
Видеофильмдар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- 9 май Сураҡай ауылында 2020 йылдың 19 мартыYouTube сайтында Видео
- 16 сентябрҙә Сураҡай ауылында күпер асыла. 2020 йылYouTube сайтында Видео
Радиола
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Сураҡай һәм Ханжар ауылдарының юбилейҙары[6]
Билдәле шәхестәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ҡоҙамыш Яҡшығолов — 13-сө Башҡорт полкы составында 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм Рус армияһының сит илгә 1813—1814 йылдарҙағы походтарында ҡатнашыусы. «1814 йылдың 19 мартында Парижды алған өсөн» һәм «1812 йылғы Ватан һуғышы иҫтәлегенә» көмөш миҙалдары кавалеры.
- Муллабаев Сәһриәр Ғабдрахман улы (1899—1977) — шағир-импровизатор.
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан . Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 31 по Республике Башкортостан
- ↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 427. — ISBN 978-5-295-04683-4.
- ↑ Альшеевский район (история родного края)
- ↑ Сураҡай һәм Ханжар ауылдарының юбилейҙары
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Сураҡай (Әлшәй районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 20 апрель 2022)
- Совет муниципальных образований Республики Башкортостан
- Чуракаево на портале «Генеалогия и Архивы»
Портал «Башҡортостан ауылдары» | |
Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала | |
Проект «Башҡортостан ауылдары» |