Ғафаров Хатмулла Абдулла улы
| Ғафаров Хатмулла Абдулла улы | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Тыуған көнө | 29 ноябрь 1925 |
| Тыуған урыны | Салауат районы |
| Вафат булған көнө | 2014 |
| Вафат булған урыны | Салауат районы, Башҡортостан Республикаhы, Рәсәй |
| Һөнәр төрө | журналист |
| Хәрби звание | Капитан |
| Һуғыш/алыш | Бөйөк Ватан һуғышы |
| Ғәскәр төрө | пехота[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре | |
Ғафаров Хатмулла Абдулла улы (рус. Гафаров Хатмулла Абдуллович (29 ноябрь 1925 йыл — 2014 йыл) — журналист һәм йәмәғәт эшмәкәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. РСФСР-ҙың (1986) һәм Башҡорт АССР-ының (1977) атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Малаяҙҙағы Салауат Юлаев музейының беренсе директоры[1].
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Хатмулла Абдулла улы Ғафаров' 1925 йылдың 29 ноябрендә Башҡорт Илсекәйе ауылында тыуған. Башланғыс белемде тыуған ауылында алған, Лаҡлы ете йыллыҡ мәктәбендә уҡыған, Иҫке Ҡаратаулы урта мәктәбендә 9 класты тамамлауына, Бөйөк Ватан һуғышы башлана.
Атаһы, Ғафаров Абдулла Әмерғәзе улы (1904—1943 йй.) һуғышҡа тиклем Ҡалмаҡол ауыл советы рәйесе, өлкән ревизор, өлкән инспектор булып эшләй. «Башташ» колхоз рәйесе булараҡ бронь менән ҡалдырылыуына ҡарамаҫтан, 1941 йылда үҙе теләп фронтҡа китә. Разведчиктары менән заданиенан ҡайтып килгән саҡта ян-яҡтан алып барылған артиллерия утына эләгеп, 1943 йылдың 9 ғинуарында батырҙарса һәләк була, Дондағы Ростовта ерләнгән. Ғаиләлә 6 бала етем ҡала. Иң өлкәне, Хатмулла, колхозда эшләй.
Хәрби хеҙмәте
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1943 йылдың ноябрендә Ҡыҙыл Армия сафына саҡырыла. 1944 йылдың апреленән авгусына саҡлы ҡыҙылармеец Хатмулла Ғафаров Бөйөк Ватан һуғышы фронттарында — II Белоруссия фронтының 3-сө бригадаһы 32-се уҡсылар полкы составында һуғыша.
1944 йылдың авгусынан 1946 йылдың мартына саҡлы Ворошиловград хәрби училищеһында уҡый. Запастағы капитан дәрәжәһендә демобилизациялана[2].
Һуғыштан һуң
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Һуғыштан ҡайтыу менән Малаяҙ урмансылығына эшкә килә. Ситтән тороп Воронеж урман техникумында уҡый. 1955 йылда Максим Горький исемендәге Свердловск институттың тарих факультетына уҡырға инә. Аспирантурала уҡый, әммә тамамларға тура килмәй. Уҡытыусы булып эшләй. 60-сы йылдарҙа журналистикаға килә. 1971 йылда Салауат районының «Ленинское знамя» («Ленин байрағы») гәзитенең яуаплы сәркәтибе итеп тәғәйенләнә, артабан 16 йыл дауамында «Ленин байрағы» («На земле Салавата») гәзитенең редакторы була.
1987 йылда милли батырыбыҙ Салауат Юлаев музейы төҙөлөшөн етәкләй. 1991—1993 йылдарҙа Салауат Юлаев музейы директоры була. 1988 йылда Нәсибаш ауылы крайҙы өйрәнеүсеһе Б. Һ. Әхмәҙиев, тарих фәндәре канидаты Б. Ғ. Ғибаҙуллин менән авторлыҡта рус телендә «Легендар Салауат ерендә» тигән тарихи-документаль китап баҫтырып сығара.
Төп эшенән башҡа Хатмулла Абдулла улы ҙур йәмәғәт эше алып бара. 29 йәшенән сәләмәт тормош алып бара. 1948—1952 йылдарҙа милли көрәш буйынса бер нисә тапҡыр Салауат районының батыры исеменә лайыҡ була. 1952 йылда урта ауырлыҡта көрәш буйынса БАССР чемпионы була. 1971 йылдан алып 1991 йылға саҡлы көрәш буйынса бөтөн ярыштарҙың да судьяһы булған. Уның икенсе хоббийы-шахмат уйыны, быға ул күп кешене ылыҡтыра, республика ярыштарында Салауат районы шахматсылар командаһын етәкләй.
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы (1945)
- II дәрәжә Ватан һуғышы ордены (1985)
- БАССР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1977)
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1986)
Хәтер
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ғафаров Хатмулла Абдулла улының исеме Башҡортостанда нәшер ителгән баҫмаларҙа[3] һәм БР-ҙың Салауат районының Малаяҙ һәм Башҡорт Илсекәйе ауылдарында Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусылар хөрмәтенә ҡуйылған һәйкәлдәге исемлеккә индерелгән.
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ахмадиев Б. Х., Гафаров Х. А., Гибадуллин В. Г. На земле легендарного Салавата. — Уфа, 1988.
- Фассахов А. Ф., Абдуллина М. Ф. Воины-односельчане (к 70-летию Победы), «Дизайн», 2015
- Земля салаватская, земля батыра./ Автор-составитель: Сабирьянова С. Г. — Уфа: АН РБ, Гилем, 2010. — 400 с. (рус.)
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Память народа. Гафаров Хатмулла Абдуллич
- Одноклассники. Группа «Башҡорт Илсекәйе»
- Салауат Юлаев музейы (рус.)
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Салауат Юлаев музейы (рус.)
- ↑ Фассахов А. Ф., Абдуллина М. Ф. Воины-односельчане (к 70-летию Победы), «Дизайн», 2015, 28 с.; Земля салаватская, земля батыра./ Автор-составитель: Сабирьянова С. Г. — Уфа: АН РБ, Гилем, 2010. — 400 с. (рус.), 272 с.
- ↑ РГБ: Они вернулись с победой. Салаватский район, т. 9, 2004 ISBN 5-295-03394-5
- 29 ноябрҙә тыуғандар
- 1925 йылда тыуғандар
- Салауат районында тыуғандар
- 2014 йылда вафат булғандар
- Салауат районында вафат булғандар
- «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы менән бүләкләнеүселәр
- 2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалерҙары
- Башҡортостандың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре
- Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәрҙәре
- Башҡортостан көрәшселәре