Байыш (Ейәнсура районы)
| Ауыл | |
| Байыш рус. Баишево | |
| Ил | |
|---|---|
| Федерация субъекты | |
| Муниципаль район | |
| Ауыл Советы | |
| Координаталар | |
| Халҡы | |
| Сәғәт бүлкәте | |
| Почта индексы |
453392 |
| Һанлы танытмалар | |
| Автомобиль коды |
02, 102 |
| ОКАТО коды | |
| ОКТМО коды | |
.svg)
Байыш (рус. Баишево; боронғо атамалары Назар, Ураҙ) — Башҡортостан Республикаһының Ейәнсура районындағы ауыл. Почта индексы — 453392, ОКАТО коды — 80226806001.
Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Ауылға Нуғай даруғаһы Үҫәргән улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала, 1760 йылдан билдәле. Тәүге төпләнеүсенең исеме менән аталған, уның улдары Аллабирҙе, Назарбай һәм Ураҙбай Байышевтар билдәле. Ауыл шулай уҡ Назар, Ураҙ булараҡ теркәлгән. 1866 йылда 60 йортта 339 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет булған. 1900 йылда шулай уҡ мәҙрәсә теркәлгән[2]
Хәҙерге осор[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Байыш ауылы — административ үҙәк. Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто, китапхана, мәсет, магазиндар бар.
Географик урыны[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Байыш ауылы Ҡасҡынсы йылғаһы (Ҡаҫмарт ҡушылдығы) буйында урынлашҡан[2].
Район үҙәгенә (Иҫәнғол) тиклем алыҫлыҡ: 97 км.
Яҡындағы тимер юл станцияһына (Ҡыуандыҡ) тиклем алыҫлыҡ: 66 км[3]
Халыҡ һаны[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
| Халыҡ иҫәбе | ||
|---|---|---|
| 2002[4] | 2009[4] | 2010[1] |
| 518 | ↗526 | ↘431 |
Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек башҡорттар (99 %) йәшәй[5].
Урамдары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Һыуһыҙ урам (рус. Безводная улица)
- Комсомол урамы (рус. Комсомольская улица)
- Урман урамы (рус. Лесная улица)
- Йәштәр урамы (рус. Молодежная улица)
- Мөхәмәтйәнов урамы (рус. улица Мухамедъянова)
- Яр буйы урамы (рус. Набережная улица)
- Дала урамы (рус. Степная улица)
- Мәктәп урамы (рус. Школьная улица)
- Үҙәк урам (рус. Центральная улица)[6]
Тирә-яҡ мөхит[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Тауҙар
- Аҙаҡҡол тауы
- Аҡтау тауы
- Һәнәр үҙәге йырыны
Йылғалар
- Ҡасҡынсы йылғаһы
- Марай йылғаһы
- Ҡойолойорт йылғаһы[7]
Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Аҡманов Алмас Ғайса улы (27.03.1939—12.01.2023), ғалим-физик, юғары мәктәп һәм дәүләт хеҙмәткәре. 1969 йылдан Башҡорт дәүләт университеты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1974—1977 йылдарҙа физика факультетының декан урынбаҫары, 1983—1989 йылдарҙа — деканы; 1995—1999 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһының Фән, юғары һәм урта һөнәри белем биреү буйынса дәүләт комитетының рәйес урынбаҫары. Физика-математика фәндәре кандидаты (1968), профессор. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған халыҡ мәғарифы хеҙмәткәре (1999), Рәсәйҙең почётлы юғары һөнәри белем биреү хеҙмәткәре (2002)[8].
- Арыҫланова Минзилә Фәсхи ҡыҙы (6.09.1948) — Баймаҡ районының 1-се Этҡол ауылындағы Башҡорт республика компьютер лицей-интернатының ветеран-педагогы, Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы[9].
- Назаров Айрат Әхмәт улы (1.10.1959) — ғалим-физик, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Физика‑математика фәндәре докторы (1999)[10].
- Әхмәт Зыя Өсҡайнаҡ (Зыя Ураҙов; 1904—1967) — Төркиә уҡытыусыһы, профессор.
- Садиҡова Фәриҙә Вәли ҡыҙы (11.07.1956) — ғалим-селекционер. Биология фәндәре кандидаты (1997). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған урман белгесе (2003), Рәсәй Федерацияһының почётлы урман хеҙмәткәре (2007).
Башҡорт халыҡ ижады информаторҙары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Хазина. 1966 йылда Ейәнсура р-ны Байыш ауылы Зәйнәп Исхаҡованан (1902 йылғы) И. Бүләков менән Ғ. Әйүпов яҙып алган. Башҡорт халыҡ ижады. ΙΙ том. — БЛ, 134-се б.; БХИ, РЛ, № 23; БНТ, ПЛ, № 422[11].
- Аҡтау хазинаһы. 1966 йылда Ғйәнсура р-ны Байыш ауылы Зәйнәп Исхаҡованан (1902 йылғы) И. Бүләков менән Ғ. Әйүпов яҙып алған. — БЛ, 134- ее б.; БХИ, РЛ. № 20; БПЛ, № 250; БНТ, ПЛ, № 417.
Видеояҙмаларҙа[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ 1,0 1,1 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
- ↑ 2,0 2,1 Байыш
- ↑ Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
- ↑ 4,0 4,1 Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
- ↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
- ↑ Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 25 по Республике Башкортостан
- ↑ Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге
- ↑ В Уфе скончался физик, профессор БашГУ Алмас Акманов. ИА «Башинформ», 12 января 2023 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 14 ғинуар 2023)
- ↑ Слово об учителе… Газета «Баймакский вестник», 2007, 30 мая (рус.) (Тикшерелеү көнө: 30 август 2018)
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Назаров Айрат Әхмәт улы 2016 йылдың 21 апрель көнөндә архивланған. (Тикшерелеү көнө: 18 сентябрь 2019)
- ↑ Юашҡорт халыҡ ижады. ΙΙ том
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4. (рус.)
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Байыш (Ейәнсура районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 14 ғинуар 2023)
|
Портал «Башҡортостан ауылдары» |
|---|---|
|
Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала |
|
Проект «Башҡортостан ауылдары» |
.png)
