Иҙәш

Идяш
	Ауыл
	Идяш; башҡ. Иҙәш
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башкортостан
Муниципаль район	Ейәнсура
Ауыл биләмәһе	Үтәғол ауыл Советы
Координаталар	51°44′24″ с. ш. 57°00′21″ в. д.HGЯO
Халҡы	↘613 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Телефон коды	+7 34785
Почта индексы	453394
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 226 840 003
ОКТМО коды	80 626 440 106
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Идяш

Иҙәш (рус. Идяш) — Башҡортостандың Ейәнсура районындағы ауыл. Үтәғол ауыл Советы составына инә. Почта индексы — 453394, ОКАТО коды — 80226840003.

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҙәш ауылы Ҡаҫмарт йылғаһы ҡушылдығы Иҙәш йылғаһы буйында урынлашҡан.

Район үҙәгенә тиклем (Иҫәнғол): 71 км
Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Үтәғол): 6 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Ҡыуандыҡ): 48 км^[2]

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ауылға Нуғай даруғаһы Үҫәргән улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һала, 1765 йылдан билдәле. Бикбирҙе, Иҙәш-Бикбирҙе исемдәре менән теркәлгән. 1795 йылдан Бикбирҙе (Сәмәт) булараҡ иҫәпкә алынған, 25 йортта — 138 кеше, 1866 йылда 92 йортта 656 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет булған. 1900 йылда шулай уҡ мәҙрәсә, һыу тирмәне, ярма ярғыс теркәлгән. XX быуаттың 30‑сы йылдарынан алып хәҙерге исемен йөрөтә^[3].

Хәҙерге осор[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҙәш ауылы Үтәғол ауыл Советына ҡарай. Дөйөм белем биреү урта мәктәбе, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто, китапхана, мәсет, магазиндар бар^[4].

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халҡы: 1900 йылда — 581 кеше, 1920 йылда 605 кеше, 1939 йылда — 412 кеше, 1959 йылда — 474 кеше, 1989 йылда — 549 кеше, 2002 йылда — 665 кеше, 2010 йылда 613 кеше йәшәгән. Башҡорттар йәшәй (2002)^[3]

Йыл	Халыҡ һаны
1939	412	^[5]
1959	481	^[6]

Йыл	Халыҡ һаны
1970	689	^[6]
1979	647	^[7]

Йыл	Халыҡ һаны
1989	549	^[7]
2002	665	^[8]

Йыл	Халыҡ һаны
2010	613	^[8]

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, бөтә халыҡтың милләте — башҡорттар (100 %)^[9].

Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Абдуллин Фәтих Саҙрый улы (24.08.1924—10.08.2007) — журналист. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1980). Журналистар Союзы ағзаһы (1959). Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
Ғиззəтуллина Гɵлсирə Мирза ҡыҙы (4.07.1957) — башҡорт яҙыусыһы, журналист, тəржемəсе. Башҡортостан Республикаһы Яҙыусылар союзы (1996) һәм СССР-ҙың Журналистар союзы ағзаһы. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре, Рәми Ғарипов исемендәге премия лауреаты, Мәхмүт Ҡашғари исемендәге халыҡ-ара конкурстың республика этабының еңеүсеһе һәм бәйгенең халыҡ-ара туры дипломанты
Ишкинин Ғилман Ғирфан улы (26.01.1965—5.02.2011) — башҡорт шағиры.
Ҡадиров Урал Ғаян улы (10.03.1929—19.06.2017) — ғалим-ветеринар, патологоанатом, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Ветеринария фәндәре докторы (1970), профессор (1972). Башҡорт АССР‑ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1988)^[10].

Урамдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күксә урамы (рус. улица Кукся)
Йәштәр урамы (рус. улица Молодёжная)
Сүкеш урамы (рус. улица Сукеш)
Т.Күскилдин урамы (рус. улица Т. Кускильдина)
Мәктәп урамы (рус. Школьная улица)^[11]

Ер-һыу атамалары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡаҫмарт йылғаһы
Иҙәш йылғаһы
Үрге Үткәрмә тауы
Түбәнге Үткәрмә тауы
Болантау
Болан шишмәһе
Яҡшылар йылғаһы
Өлкәр тауы
Һүжә йылғаһы
Яптыйылға йылғаһы
Ҡарат йылғаһы

Башҡорт халыҡ ижады информаторҙары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡәҙербаева Гөлйыһан Сәйфулла ҡыҙы үҙ ижады менән таныштыра^[12]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҙәш // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
↑ Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
↑ ^3,0 ^3,1 Иҙәш // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Иҙәш // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Населенные пункты Башкортостана в 4 т. Т.1 / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. // Өфө — Китап, 2018. — Т. 1.
↑ ^6,0 ^6,1 Населенные пункты Башкортостана в 4 т. Т.2 / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. // Өфө — Китап, 2018. — Т. 2.
↑ ^7,0 ^7,1 Населенные пункты Башкортостана в 4 т. Т.3 / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. (урыҫ) // Уфа — Китап, 2018. — Т. 3.
↑ ^8,0 ^8,1 Населенные пункты Башкортостана в 4 т. Т.4 / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. (урыҫ) // Уфа — Китап, 2018. — Т. 4.
↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
↑ [1](недоступная ссылка) (Тикшерелеү көнө: 8 март 2018)
↑ Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 25 по Республике Башкортостан
↑ Современное состояние фольклора в Зианчуринском районе Республики Башкортостан

	Портал «Башҡортостан ауылдары»
	Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала
	Проект «Башҡортостан ауылдары»

[2010F-1] Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан (билдәһеҙ). Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.

[ATU-2] Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.

[И-3] 3,0 ^3,1 Иҙәш // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[4] Иҙәш // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[_25e376306db8e4fa-5] Населенные пункты Башкортостана в 4 т. Т.1 / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. // Өфө — Китап, 2018. — Т. 1.

[_821b11b355e197c8-6] 6,0 ^6,1 Населенные пункты Башкортостана в 4 т. Т.2 / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. // Өфө — Китап, 2018. — Т. 2.

[_9c50970d51d83ea1-7] 7,0 ^7,1 Населенные пункты Башкортостана в 4 т. Т.3 / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. (урыҫ) // Уфа — Китап, 2018. — Т. 3.

[_438c656e89069309-8] 8,0 ^8,1 Населенные пункты Башкортостана в 4 т. Т.4 / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республике Башкортостан. (урыҫ) // Уфа — Китап, 2018. — Т. 4.

[справочник-9] Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)

[10] [1](недоступная ссылка) (Тикшерелеү көнө: 8 март 2018)

[11] Межрайонная инспекция Федеральной налоговой службы № 25 по Республике Башкортостан

[12] Современное состояние фольклора в Зианчуринском районе Республики Башкортостан

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]