Һарыбай (Ҡыуандыҡ районы)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Һарыбай
Дәүләт  Рәсәй
Административ-территориаль берәмек Ҡыуандыҡ районы[1]
Почта индексы 462225
Карта

Һарыбай (рус. Сарбаево) — Рәсәй, Ырымбур өлкәһе Ҡыуандыҡ ҡала округындағы ауыл.

Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һарыбай ауылы округ үҙәге Ҡыуандыҡ ҡалаһынан көньяҡ-көнсығышҡараҡ туранан яҡынса 10 километр алыҫлыҡта урынлашҡан. Һаҡмар йылғаһының ҡушылдығы Ҡороған йылғаһының һул ярында, Беренсе Май ауылынан 4 км алыҫлыҡта, тимер юлынан саҡ ҡына һулдараҡ ята[2][3].

Климаты[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Климаты уртаса-континенталь. Йыл миҙгелдәре аныҡ сикләшә. Район буйынса уртаса температура +4,0оС -тан +4,8оС-ҡа тиклем үҙгәрә. Иң һалҡын ай — ғинуар, уртаса айлыҡ температура яҡынса −20,5оС — 35 оС. Йыллыҡ атмосфера яуым-төшөмө 300-ҙән 450—550 миллиметрға тиклем етә, шул уҡ ваҡытта күпселек өлөшө яҙғы-йәйге осорға тура килә (яҡынса 70 %). Ярайһы уҡ тотороҡло ҡар ҡатламы, ул уртаса алғанда 150 көн дауамында ята[4].

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1871 йылдан ауыл Һарыбай исеме менән телгә алына. 2016 йылға тиклем Ҡыуандыҡ районы Беренсе Май ауыл Советына инә, муниципаль берәмектәрҙе үҙгәртеп ҡороуҙан һуң Ҡыуандыҡ ҡалаһы округы составында булып ҡала[5].

Халҡы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2002 йылдың халыҡ иҫәбе мәғлүмәттәре буйынса даими рәүештә 77 кеше (башҡорттар 95 %) йәшәгән 2010 йылға 45[6] кеше ҡалған.

Этимологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ырымбур өлкәһенең топонимикаһын өйрәнгән С. М. Стрельников «Кувандыкский край в географ ических названиях» тигән китабында тауҙың атамаһын Һарыбай тигән антропонимдан килеп сыҡҡан, тип яҙа[2] Ырымбур өлкәһендәге География институтының Социаль-иҡтисади география бүлегенең «Ырымбур өлкәһе тәбиғәте» фәнни-популяр порталында килтерелгән мәғлүмәт тә ошо фаразды раҫлай[7].

Әйткәндәй, Ырымбур өлкәһенең Ҡыуандыҡ ҡала округында йәнә бер Һарыбай ауылы бар, ул документтарҙа тәүге тапҡыр 1795 йылда телгә алына[8]. Риүәйәт буйынса, был Һарыбай ауылы Дим йылғаһы бассейнынан килгән башҡорттар тарафынан нигеҙләнгән һәм Сәскәкүл күле буйында урынлашҡан[2].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Стрельников С.М. Кувандыкский край в географических названиях. — Златоуст: Издательство С. М. Стрельникова, 1994.