Горчаки (Дәүләкән районы)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауыл
Горчаки (Гәршәк)
рус. Горчаки
Берҡаҙан — тәбиғәт ҡомартҡыһы
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Дәүләкән районы

Ауыл биләмәһе

Мәкәш ауыл Советы (Дәүләкән районы)

Координаталар

54°15′28″ с. ш. 54°43′54″ в. д.HGЯO

Нигеҙләнгән

1890

Беренсе мәртәбә телгә алынған

1917

Халҡы

120[1] кеше (2010)

Милли состав

башҡорттар

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Почта индексы

453418

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 222 831 003

ОКТМО коды

80 622 431 111

Горчаки (Гәршәк) (Рәсәй)
Горчаки (Гәршәк)
Горчаки (Гәршәк)
Горчаки (Дәүләкән районы) (Башҡортостан Республикаһы)
Горчаки (Гәршәк)

Горчаки (рус. Горчаки) — Башҡортостандың Дәүләкән районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 120 кеше[2]. Почта индексы — 453418, ОКАТО коды — 80222831003.

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь 120 56 64 46,7 53,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Район үҙәгенән һәм Дәүләкән тимер юл станцияһынан көнбайышҡа табан 25 км алыҫлыҡта Асылыкүл тәбиғи паркы территорияһында урынлашҡан. Ауылға 1890 йылда кенәз П. Д. Горчаков (1864—1906) Бәләбәй өйәҙенә ингән 1020 дисәтинә ер һатып алып нигеҙ һала. Кенәз Горчаков 1893 йылда ерен Е.Поршина һәм Р.Озеровҡа, ә улар немецтарға һата. 1896 йылда мәктәп асыла. Немецтар тарафынан имениеға уртаҡ исем «Горчаки» бирелеп, ул бер нисә утарға тарҡала. 1917 йылда Горчаковский утары булараҡ теркәлгән, 13 йортта 111 кеше (немецтар һәм украиндар) йәшәгән. 1930—1950 йылдарҙа 1-се Горчаки һәм 2-се Горчаки ауылдары иҫәпкә алынған. 50-се йылдар аҙағында улар ҡушылғандан һуң, хәҙерге исемен һәм статусын ала.Халыҡ телендә Гәршәк исеме менән йөрөтөлә[3]. XIX быуат аҙағынан — 1940 йылға тиклем халыҡтың күпселеген немецтар тәшкил итә. 1940—1960 йылдарҙа халыҡтың күпселе — урыҫтар, 1970 йылдан — башҡорттар. Ауыл халҡы совет осоронда «Колос» («Жданов») колхозында эшләй.

Халҡы: 1920 йылда— 206 кеше; 1939 йылда —267; 1959 йылда —153; 1989 йылда — 85; 2002 йылда —114; 2010 йылда —120 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Мәкәш урта мәктәбе филиалы) ? йылда ябыла, фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб бар[4][5][6].

Урамдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Исеме[7]:

  • Горчак (Гәршәк) урамы (рус. Горчаково (улица))

Билдәле кешеләре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Башҡорт халыҡ информаторҙары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • «Килен сәйе», «Килен ебе», «Һыу башлатыу», «Ҡыҙ оҙатыу» туй йолаларын Ғабрахманова Нурзизә Фәйзерахман ҡыҙынан (1906) Р.Солтангәрәева 1983 йылда яҙып алған. «Башҡорт халыҡ ижады. Йола фольклоры» 1-се томға № 128,№ 129, № 130,№ 131,№ 190 ингән[8].

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Район үҙәгенә тиклем (Дәүләкән): 25 км
  • Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Мәкәш): 7 км
  • Яҡындағы тимер юл станцияһы (Дәүләкән): 25 км

Ер-һыу атамалары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Исемдәре[3]:

  • Ахун быуаһы
  • Берҡаҙан һаҙлығы
  • Төйлән йылғаһы, Берҡаҙандан юл ала
  • Ҡара ҡойо
  • Асылыкүл
  • Дөндөк быуаһы
  • Айыу баҫыуы
  • Үрнә буйы

Видеояҙмаларҙа тәбиғәт ҡомартҡылары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  2. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
  3. 3,0 3,1 К.М.Хәмиҙуллина. «Башҡортостан Республикаһы Дәүләкән районы Мәкәш ауылының тарихы һәм тулы шәжәрәһе». — Өфө: «Мир печати», 2012 й. — С. 72.
  4. А.Казанцев. «История населённых пунктов Давлекановского района». — Өфө: «Издательские решения. По лицензии Ridero», 2021 й. — С. 55—57-се б.б..
  5. Башҡорт Википедияһы /Горчаки (Дәүләкән районы)
  6. Асфандияров А.З «История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий» стр.473 2022 йыл 11 апрель архивланған.
  7. «Налог Белешмәһе» статискаһында Горчак (Гәршәк) ауылы
  8. Әхмәт Сөләймәнов, Розалия Солтәнгәрәеева. «Башҡорт халыҡ ижады» Йола фольклоры I том. — Өфө: «Китап», 1995 й. — С. 416-417, 453-СӨ Б.Б..

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]