Һайланған мәҡәлә
|
Рун — боронғо германдарҙың яҙмаһы. I—II быуаттарҙан алып XII быуаттар араһында — хәҙерге Дания, Швеция һәм Норвегияла, X—XIII быуаттарҙа — Исландия һәм Гренландияла, ә швед провинцияһы Даларнала XIX быуат башынаса ҡулланылған. Рундар (символдар) ташта, металда, ағаста, һөйәктә ырып, уйып яҙылған, уның үҙенсәлекле ҡырлы формаһы ырып яҙыуға көйләнгән.
Европа илдәрендә христиан дине ҡабул ителгәс, латин яҙмаһы рун яҙмаһын ҡыҫырыҡлап сығарған. «Рун» термины боронғо герман телендәге run («сер») тамырына бәйләп аңлатыла. Донъяла рун хәрефтәренән торған бөтәһе 5 000-ләп яҙыу табылған, шуларҙың иң ҙур өлөшө — Швецияла. Бынан тыш, Урта быуаттарҙағы Европала рун календарҙары булған.
Боронғо төркиҙәрҙең ҡырлап, мөйөшләп яҙылған алфавитын да рун тип йөрөтәләр.
↪ дауамы…:
Исемлек (121) | Үҙгәртеү
|
Яҡшы мәҡәлә
|
Ҡулаев Мөхәмәтхан Сәхипгәрәй улы (7 февраль 1873 йыл — 1959 йыл) — Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре, телсе, табип. Башҡорт Хөкүмәте Рәйесе (26.01.1919—03.1919). Беренсе донъя һәм граждандар һуғыштарында ҡатнашыусы. СССР-ҙың һаулыҡ һаҡлау отличнигы (1943).
Мөхәмәтхан Сәхипгәрәй улы (Мстислав Александрович) Ҡулаев 1873 йылдың 7 февралендә Ырымбур губернаһы Орск өйәҙе Үҫәргән улусының (хәҙерге Ырымбур өлкәһе Ҡыуандыҡ районы) Ейәнсура ауылында тыуған. Әсәһе Йәнифә Садыҡ ҡыҙы һәм атаһы Сәхипгәрәй Муса улы урта хәлле крәҫтиәндәре булғандар. Ҡартатаһы — Муса Торһонбай улы башҡорттарҙың үҙ ирке өсөн көрәштә ҡатнашып, ситтә йөрөп вафат була. Сығышы менән үҫәргән ырыуы башҡорттарынан.
Башта ауылдарындағы мәсет янындағы мәҙрәсәлә һәм рус-башҡорт мәктәбендә уҡый. Артабан 1886—1896 йылдарҙа Ырымбур гимназияһында белем ала һәм уны алтын миҙал менән тамамлай. 1896—1902 йылдарҙа Ҡазан Император университетының медицина факультетында «Башҡорт стипендияһы»на уҡый. Шул уҡ ваҡытта 1899—1900 йылдарҙа Ҡазан университеты эргәһендәге Археология, тарих һәм этнография йәмғиәтенең Өфө губернаһы Стәрлетамаҡ өйәҙенә, Ырымбур губернаһы Верхнеурал һәм Орск өйәҙҙәренә экспедицияларында ҡатнаша, башҡорт һәм татар йырҙарын, мәҡәлдәрен, әйтемдәрен, йомаҡтарын һәм әкиәттәрен йыя. Университетҡа тик христиандар ғына алынғас динен алмаштырырға мәжбүр була, һәм христиан динен алып Мстислав Александрович тип исемен үҙгәртергә ризалыҡ бирә. Башҡа мәғлүмәт буйынса, уҡыған осорҙа хәлле генә бер рус ҡыҙына өйләнер өсөн исемен һәм динен алыштыра, уларҙың өс ҡыҙы тыуа.
1902 йылда Ҡазан губернаһы Тәтеш өйәҙенең Кесе Ялсыҡай ауылының земство дауаханаһына табип итеп тәғәйенләнә. 1903—1913 йылдарҙа Ҡазандың Александровск ҡала дауаханаһында һәм башҡа һаулыҡ һаҡлау учреждениеларында эшләй.
1910 йылда медицина докторы дәрәжәһенә имтихандар тапшыра, әммә хеҙмәтен ваҡытында тамамлап өлгөрә алмай. 1913 йылда Варшава ҡалаһына эшкә күсерелә. 1914—1917 йылдарҙа Беренсе донъя һуғышында ҡатнаша, Көньяҡ-Көнбайыш фронтының 275-се запас ялан госпиталенең баш табибы булып хеҙмәт итә. 1917 йылда Ҡазанға ҡайтып Шамовск ҡала дауаханаһының терапевт бүлегендә өлкән ординатор булып эшләй.
Юныс Бикбов саҡырыуы буйынса Ырымбурға килә. 1918 йылдың авгусынан алып Башҡорт Хөкүмәтендә эшләй һәм башҡорт милли хәрәкәтенә ҡушылып китә. 1919 йылдың 26 ғинуарында хөкүмәт рәйесе һәм Башҡортостан хәрби-революцион комитеты ағзаһы итеп һайлана.
↪ дауамы…
Исемлек (111) | Үҙгәртеү
|
|
|
Бөгөн: 15 июнь ♦ Кисәге: 14 июнь ♦ Иртәгә: 16 июнь ♦ Барлыҡ көндәр ♦
|
- Ер: Ел көнө.
- Оло йәштәгеләргә ҡарата баш-баштаҡлыҡ күрһәтеү тураһында мәғлүмәт таратыу көнө.
- Иғәнә (хәйер-саҙаҡа) биреү көнө.
- Йәйәү йөрөү көнө.
- Һөнәри байрамдар
|
15 июнь юбилярҙары
|
- Әсфәғәнов Минислам Ислам улы (1889—1965), ғалим-биолог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Биология фәндәре кандидаты (1940). Башҡорт дәүләт медицина институты профессоры. Беренсе донъя һәм граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Мәсетле районы Яңы Мөслим ауылынан.
- Миңләхмәтов Нурлы Миңләхмәт улы (1914—9.09.1989), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, уҡсылар дивизияһы айырым сапер батальонының отделение командиры, гвардия сержанты. Советтар Союзы Геройы (1944).
- Ҡурсаев Хәмзә Ибраһим улы (1929—14.04.2009), актёр. 1944—2004 йылдарҙа (өҙөклөктәр менән) Арыҫлан Мөбәрәков исемендәге Сибай башҡорт дәүләт драма театры актёры. 1954 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. РСФСР-ҙың атҡаҙанған (1986), Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1979).
- Мәмлиев Тәлғәт Абдулхәйер улы (1934—2016), педагог, 1962—2001 йылдарҙа Кушнаренко ауыл хужалығы техникумы уҡытыусыһы, директор урынбаҫары һәм 1989 йылдан — директоры. Башҡорт АССР-ы мәктәбенең атҡаҙанған уҡытыусыһы (1981).
- Тыуалбаев Хәмзә Сәлимйән улы (1939), тау мастеры, хужалыҡ эшмәкәре. 1960—1996 йылдарҙа Бүребай тау-байыҡтырыу комбинатының бүлек етәксеһе һәм баш инженеры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған шахтёры (1996).
- Вәлиев Айтуған Минзаһир улы (15.06.1954), хоҡуҡ һаҡлау органдары хеҙмәткәре. 1980 йылдан Хәйбулла районы прокуратураһы тәфтишсеһе; 1990 йылдан район суды судьяһы, рәйесе; 1997—2009 йылдарҙа Өфө ҡалаһы Киров район суды рәйесе. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы (2004). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Мәсетле районы Дыуан-Мәсетле ауылынан.
- Шәймиев Вадим Әүхәт улы (1954), ғалим-тел белгесе, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 2007 йылдан Өфө дәүләт нефть техник университетының урыҫ теле һәм әҙәбиәте кафедраһы мөдире. Филология фәндәре докторы (2000). Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ҡариҙел районы Байҡыбаш ауылынан.
|
|