Дүртөйлө (Дәүләкән районы)

Ауыл
Дүртөйлө башҡ. Дюртюли
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Дәүләкән районы
Ауыл биләмәһе	Көрмәнкәй ауыл Советы (Дәүләкән районы)
Координаталар	54°08′35″ с. ш. 55°04′05″ в. д.
Нигеҙләнгән	1695
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1795
Халҡы	↘317 кеше (2010)
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453402
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	-
Код ОКАТО	80 222 828 001
Код ОКТМО	80 622 428 101
Номер в ГКГН	0520210
Дүртөйлө

Дүртөйлө (рус. Дюртюли) — Башҡортостандың Дәүләкән районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 317 кеше. Почта индексы — 453402, ОКАТО коды — 80222828001.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	317	146	171	46,1	53,9

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Дәүләкән): 14 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Дәүләкән): 14 км

Тарихы

Район үҙәгенән һәм Дәүләкән тимер юл станцияһынан көньяҡҡа табан 14 саҡрым алыҫлыҡта Дим йылғаһы буйында урынлашҡан. 1865 йылға тиклем Яйыҡ-Ҫыбы-Мең, 1865—1926 йылдарҙа Әлшәй районы,1926-1930 йылдарҙа Дәүләкән улусында, 1930 йылдан Дәүләкән районында.1919-1923 Дүртөйлө ауыл Советы, 1926 йылдан Көрмәнкәй ауыл Советы составында.1870 йылда советник Александр Фёдорович Раёв Бәләбәй өйәҙе Дүртөйлө участкаһынан 1298 дисәтинә ер алғаны теркәлгән. Ауылға 1735 йылға тиклем Нуғай даруғаһы Яйыҡ‑Ҫыбы-Мең улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә керҙәшлек килешеүе буйынса Бөрйән улусы башҡорттары нигеҙ һала. Башҡа мәғлүмәттәр буйынса, 1695 йылдан документтарҙа күренә. 1795 йылда 15 йортта яһаҡлы татарҙар менән бергә 70 кеше йәшәгән, 1865 йылда 65 йортта — 343 кеше. Малсылыҡҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет, училище булған. 1906 йылда 4 һыу тирмәне, бакалея кибете теркәлгән. Совет осоронда ауыл халҡы «Башкурдистан», Салауат исемендәге колхозда эшләй. Халҡы: 1906 йылда — 369 кеше; 1920 йылда — 460 кеше; 1939 йылда — 387 кеше; 1959 йылда — 371 кеше; 1989 йылда — 323 кеше; 2002 йылда — 308 кеше; 2010 йылда — 317 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Дәүләкән гимназияһы № 3 филиалы), мәҙәниәт йорто, китапхана, мәсет бар.

Урамдары

Исемдәре:

Дим урамы (рус. Дёмская (улица))

Тыныслыҡ урамы (рус. Мира (улица))

Мәктәп урамы (рус. Школьная (улица))

Ярыштау урамы (рус. Ярыштау (улица))

Археологик ҡомартҡылар

Ауылдан 1,5 саҡрым алыҫлыҡта Бура мәҙәниәтенә ҡараған Дүртөйлө ҡурғандары урынлашҡан.

Сәхәбә ерләнгән тау.

Ауыл эргәһендәге тауҙа Мөхәммәт бәйғәмбәрҙең илсеһе, сәхәбә Усман Ярыштауҙа ерләнеүе тураһында халыҡ электән белгән. Был хаҡта Дәүләкәндең тарихты һәм туған яҡты өйрәнеү музейында ла мәғлүмәттәр һаҡлана. Бөйөк Ватан һуғышына тиклем сәхәбә ерләнгән урында кәшәнә лә торған, әммә совет власы нығын­ған һайын дини йолалар менән бергә ҡоролмалар ҙа юҡҡа сыға­рыл­ған. Оҙаҡ йылдар Ярыштау башында ҡәберҙең урыны ғына беленеп торған. 2014 йылда ҡәберлеге кәртәләп алына һәм таҡтаташ ҡуйыла.

Билдәле шәхестәр

• Мөхәрәмов Нурғәли Исмәғил улы (1924—2018) — педагогик хеҙмәт ветераны, йәмәғәт эшмәкәре.
• Хоҙайғолова Рәмилә Ниғмәтйән ҡыҙы (12.10.1942) — театр актёры, 1967 йылдан СССР Театр эшмәкәрҙәре союзы ағзаһы. Башҡорт АССР-ының халыҡ артисы (1989).

Һылтанмалар

• Дүртөйлө (Дәүләкән районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 21 апрель 2022)
• А. З. Асфандияров «История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий» 470-се б. 2022 йыл 11 апрель архивланған.
• А.Казанцев. «История населённых пунктов Давлекановского района». — Өфө: «Издательские решения. По лицензии Ridero», 2021 й. — С. 178—181 б.б..