Эстәлеккә күсергә

Көньяҡ федераль округ

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Көньяҡ федераль округ
ФО үҙәгеҠалып:Гербификация/Ростов-на-Дону
Майҙаны420876[lower-alpha 1]
Халҡы14 044 580[1] чел. (2016)
(Ҡалып:ПроцентНаселенияРегионы % от РФ)[lower-alpha 1]
Халыҡ тығыҙлығыҠалып:ПлотностьНаселенияРегионы чел/км²
Ҡала халҡы % .Ҡалып:ГородскоеПроцентРегионы
Субъекттар һаны8[lower-alpha 1]
Ҡалалар һаны98 (2017)[lower-alpha 1]
Йән башына төшкән табыш26302 руб. (2017)[2]
Тулайым региональ продукт (ТРП)4896 млрд руб. (2016)[3]
Йән башына ТРП298 586 руб./чел. (2016)[4]
Президенттың тулы хоҡуҡлы вәкилеУстинов, Владимир Васильевич
Рәсми сайтufo.gov.ru
Файл:Южный федеральный округ.png
Көньяҡ федераль округының географик урыны
Көньяҡ федераль округының физик-географик картаһы

Көньяҡ федераль округ (КФО, 2000 йылдың 13 майынан 21 июненә тиклем) — Төньяҡ-Кавказ федераль округы) — Рәсәй Федерацияһының европа өлөшөнөң көньяғында урынлашҡан федераль округ. Округ составына Рәсәй Федерацияһының һигеҙ субъекты, шул иҫәптән бәхәсле Ҡырым Республикаһы һәм СевастопольРәсәй/Украина[5]инә. Көньяҡ федераль округының халҡы 16 642 052 14 044 580[1] кеше (2023 йылдың ғинуарына ҡарата Рәсәй Федерацияһы халҡынан 11,36 % тәшкил итә), майҙаны — 447 821 км² (Рәсәй Федерацияһы территорияһы майҙанынан — 2,61 %).

КФО-ның административ үҙәге — Дондағы Ростов ҡалаһы.

Көнбайышта һәм төньяҡ-көнбайышта Ҡара һәм Азов диңгеҙҙәре акваторияһы, шулай уҡ ҡоро ерҙә, Украинала, көнсығышта — Ҡаҙағстан менән сиктәш. Көньяҡта — Абхазия һәм Төньяҡ Кавказ федераль округы, төньяҡта Үҙәк һәм Волга буйы федераль округтары менән сиктәш.

Көньяҡта Абхазия[lower-alpha 2] һәм Төньяҡ Кавказ федераль округы, төньяҡта — Үҙәк федераль округ һәм Волга буйы федераль округы менән сиктәш.

Көнсығышта федераль округ Каспий диңгеҙе, көнбайышта — Ҡара диңгеҙ һәм Азов диңгеҙе менән сикләнә.

Федераль округ Рәсәй президенты В. В. Путиндың 2000 йылдың 13 майындағы 849-сы указы менән Рәсәй Федерацияһының 13 субъекты - Адыгей Республикаһы, Дағстан, Ингушетия, Ҡабарҙы-Балҡар Республикаһы, Ҡалмыҡ Республикаһы, Ҡарасай-Черкес Республикаһы, Төньяҡ Осетия — Алания, Чечен Республикаһы, Краснодар һәм Ставрополь крайҙары, Әстерхан, Волгоград һәм Ростов өлкәләре составында ойошторола[6].

Тәүҙә округ Төньяҡ Кавказ федераль округы тип атала[6], әммә 2000 йылдың 21 июнендә, 1149-сы указ менән, Көньяҡ федераль округы тип үҙгәртелә[7]. Үҙгәртеп ҡороу географик (Ҡалмыҡ Республикаһы, Волгоград һәм Әстерхан өлкәләре Төньяҡ Кавказға индерелмәй, Ростов өлкәһе шартлы рәүештә иҫәпләнә) һәм имидж сәбәптәре менән дәлилләнә[8].

Рәсәй Президенты Д. А. Медведевтың 2010 йылдың 19 ғинуарындағы Указы менән үҙәге Пятигорск ҡалаһында булған Көньяҡ федераль округы составынан Төньяҡ Кавказ федераль округы бүленгән. Көньяҡ федераль округ составында Адыгея, Ҡалмыҡстан, Краснодар крайы һәм Әстерхан, Волгоград һәм Ростов өлкәләре ҡалған[9].

Рәсәй президенты В. В. Путиндың 2016 йылдың 28 июлендәге 375-се Указы менән Ҡырым федераль округы бөтөрөлә, ә уның составына ингән субъекттар — Ҡырым Республикаһы һәм федераль әһәмиәттәге Севастополь ҡалаһы — Көньяҡ федераль округы составына инә[10][11][12].

Президенттың 2022 йылдың 19 октябрендәге указы менән Ростов өлкәһендә, Краснодар крайында һәм Ҡырымда «тышҡы тәьҫиргә яуап биреүҙең (реагирование) уртаса кимәле» (хәрби положениеның 19 пунктынан 6-һы) режимы индерелгән, федераль округтың башҡа субъекттарында — «юғары әҙерлек кимәле» (19 пункттың 4-һе) режимы индерелгән[13][14].

Росстат мәғлүмәттәре буйынса, округта халыҡ һаны 16 642 052 кеше тәшкил итә (2023)Ҡалып:ПлотностьНаселенияРегионы. Халыҡтың тығыҙлығы — 37,16 кеше/км² (2023)(2016). Ҡала халҡы — 63,49 % (2022)Ҡалып:ГородскоеПроцентРегионы % (2015). Округта халыҡтың ғүмер оҙонлоғо ил буйынса уртаса ғүмер оҙонлоғонан бер аҙ юғарыраҡ: 2019 йылда округта көтөлгән ғүмер оҙайлығы 73,73 йәш тәшкил итте, ләкин 2021 йылға, дөйөм динамикаға ярашлы, 70,21 йәшкә тиклем кәмене[15][16]. Был статистика 2016 йылдың башына тиклем ЮФО составына индерелгән 2016 йылдың июль аҙағында Ҡырым федераль округы халҡын иҫәпкә алмаған.

Көньяҡ федераль округы субъекттарында тыуымдан көтөлгән ғүмер оҙайлығы, 1990—2021 йылдарҙа, көтөлгән, 1990—2021 йылдар[15][16]
Ҡала һәм ауыл биләмәләре буйынса КФО һәм ТКФО-ның этник картаһы, 2010 йылғы халыҡ иҫәбен алыу
Рәсәйҙең көньяғындағы ҡайһы бер төбәктәрҙең муниципаль берәмектәре халҡы структураһында урыҫтар, 2002

2010 йылғы Бөтә Рәсәй йәниҫәбенә ярашлы, милли составы[17]: Всего — 13 854 334 чел.

  1. Урыҫтар — 11 602 452 (83,75 %)
  2. Әрмәндәр — 442 505 (3,19 %)
  3. Украиндар — 212 674 (1,54 %)
  4. Ҡаҙаҡтар — 205 364 (1,48 %)
  5. Ҡалмыҡтар — 172 242 (1,24 %)
  6. Татарҙар — 127 455 (0,92 %)
  7. Адыгейҙар (адыги) — 121 391 (0,88 %)
  8. Әзербайжандар — 52 871 (0,38 %)
  9. Төрөктәр — 51 367 (0,37 %)
  10. Сиғандар — 46 067 (0,33 %)
  11. Белорустар — 44 723 (0,32 %)
  12. Чечендар — 34 593 (0,25 %)
  13. Грузиндар — 31 018 (0,22 %)
  14. Немецтар — 29 312 (0,21 %)
  15. Корейҙар — 27 640 (0,20 %)
  16. Гректар — 27 313 (0,20 %)
  17. Даргиндар — 24 815 (0,18 %)
  18. Үзбәктәр — 16 361 (0,12 %)
  19. Аварҙар — 16 061 (0,12 %)
  20. Молдавандар — 15 888 (0,11 %)
  21. Лезгиндар — 15 241 (0,11 %)
  22. Сыуаштар — 12 329 (0,09 %)
  23. Курдтар — 12 056 (0,09 %)
  24. Башҡорттар — 4 942 (0,06 %)
  25. Милләтен күрһәтмәгән кешеләр 240 609 кеше (1,74 %)
  26. Башҡа милләт вәкилдәре 729 572 кеше (5,26 %)

Этно-тел составы буйынса түбәндәге төркөмдәр һәм ғаиләләр күпселекте тәшкил итә:

  1. Һинд-европа телдәре — 12 486 012 кеше (90,12 %)
    1. Славян телдәре — 11 868 959 (85,67 %)
    2. Әрмән теле — 444 230 (3,21 %)
    3. Һинд-арий телдәре — 46 645 (0,34 %)
    4. Иран теле — 41 513 (0,30 %)
    5. Герман телдәре — 29 460 (0,21 %)
    6. Грек теле — 27 313 (0,20 %)
  2. Төрөк теле — 501 498 (3,62 %)
  3. Төньяҡ кавказ телдәре — 254 791 (1,84 %)
    1. Абхаз-адығ телдәре — 140 519 (1,01 %)
    2. Дағстан телдәре — 75 999 (0,55 %)
  4. Монгол телдәре — 172 786 (1,25 %)
  5. Картвел телдәре — 31 018 (0,22 %)
  6. Урал ғаиләһе телдәре — 30 133 (0,22 %)
  7. Корейҙар — 27 640 (0,20 %)
  8. Семит-хамит телдәре — 6 870 (0,05 %)

Этник картаһы (перелистываются)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
70 меңдән ашыу кеше йәшәгән тораҡ пункттар
Дондағы Ростов 1 114 806[18]
Краснодар 853 848[19]
Волгоград 1 017 451[18]
СевастопольРәсәй/Украина[5] 416 263[1]Ҡалып:Комм.
Әстерхан 532 699[18]
Сочи 401 291[19]
СимферопольРәсәй/Украина[5] Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Statistical/RUS-KRM' not found.
Волжский Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Statistical/RUS-VGG' not found.
Новороссийск 266 977[19]
Таганрог 251 050[20]
Шахты 236 749[20]
Армавир 191 007[19]
Волгодонск 170 558[20]
Новочеркасск 170 233[20]
КерчьРәсәй/Украина[5] Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Statistical/RUS-KRM' not found.
Майкоп 144 055[21]
Батайск 122 247[20]
Камышин Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Statistical/RUS-VGG' not found.
ЕвпаторияРәсәй/Украина[5] Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Statistical/RUS-KRM' not found.
Новошахтинск 109 020[20]
Элиста 104 387[18]
Каменск-Шахтинский 90 307[20]
Ейск 85 192[19]
Азов 81 862[20]
Анапа 73 410[19]
Геленджик 72 030[19]
Кропоткин 79 664[19]
ЯлтаРәсәй/Украина[5] Ошибка Lua в package.lua на строке 80: module 'Модуль:Statistical/RUS-KRM' not found.
  • Төньяҡ Кавказ иҡтисади районы
  • Волга буйы иҡтисади районы
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Включая Республику Крым и город федерального значения Севастополь, расположенные на территории, присоединение которой к России не получило международного признания.
  2. Контролируется частично признанной Республикой Абхазия. Грузия рассматривает регион как часть своей территории — Абхазскую Автономную Республику
  1. 1,0 1,1 1,2 Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.
  2. Социально-экономическое положение Южного федерального округа в январе-декабре 2017 года. — Росстат. Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Ростовской области, 2018. — С. 7. — 237 с. Архивная копия от 19 ноябрь 2018 на Wayback Machine
  3. Валовой региональный продукт по субъектам Российской Федерации в 1998-2016гг. (xls). Росстат. Дата обращения: 6 март 2018. Архивировано 7 март 2018 года.
  4. Валовый региональный продукт на душу населения по субъектам Российской Федерации в 1998-2016гг. Архивная копия от 13 май 2019 на Wayback Machine MS Excel документ
  5. 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 Был объект Ҡырым ярымутрауы территорияһында урынлашҡан. Ярымутрауҙың ҙур өлөшө был территорияны контролдә тотоусы Рәсәй Федерацияһы һәм Украина араһында территориаль ризаһыҙлыҡ объекты булып тора. Рәсәй Федерацияһының административ-территориаль ҡоролошона ярашлы ярымутрауҙа Рәсәй Федерацияһы субъекттарыҠырым Республикаһы Һәм Севастополь федераль әһәмиәтендәге ҡала урынлашҡан. Украинаның административ-территориаль ҡоролошона ярашлы ярымутрауында Ҡырым Автономиялы Республикаһы һәм айырым статуслы Севастополь ҡалаһы урынлашҡан.
  6. 6,0 6,1 Указ Президента Российской Федерации от 13.05.2000 № 849 «О полномочном представителе Президента Российской Федерации в федеральном округе» 2017 йыл 2 февраль архивланған. в первоначальной редакции
  7. Указ Президента Российской Федерации от 21.06.2000 № 1149 «Вопросы обеспечения деятельности аппаратов полномочных представителей Президента Российской Федерации в федеральных округах». Дата обращения: 31 ғинуар 2017. Архивировано 2 февраль 2017 года.
  8. Ъ-Газета — Казанцев совершил бросок на юг. Дата обращения: 31 ғинуар 2017. Архивировано 15 март 2017 года.
  9. Указ Президента Российской Федерации от 19.01.2010 № 82 «О внесении изменений в перечень федеральных округов, утверждённый Указом Президента Российской Федерации от 13 мая 2000 г. № 849, и в Указ Президента Российской Федерации от 12 мая 2008 г. № 724 „Вопросы системы и структуры федеральных органов исполнительной власти“». Дата обращения: 30 июль 2016. Архивировано 23 август 2016 года.
  10. Подписан Указ о Южном федеральном округе 2016 йыл 29 июль архивланған. Kremlin.ru
  11. Указ Президента Российской Федерации от 28.07.2016 № 375 «О Южном федеральном округе». Дата обращения: 30 июль 2016. Архивировано 7 август 2017 года.
  12. Крымский федеральный округ включён в состав Южного федерального округа. Интерфакс (28 июль 2016). Дата обращения: 16 сентябрь 2016. Архивировано 11 июль 2018 года.
  13. Указ «О мерах, осуществляемых в субъектах Российской Федерации в связи с Указом Президента Российской Федерации от 19 октября 2022 г. № 756». Президент России. Дата обращения: 19 октябрь 2022.
  14. Путин подписал указ о военном положении на аннексированных территориях Украины
  15. 15,0 15,1 Демографический ежегодник России. Федеральная служба государственной статистики (Росстат). — см. приложение к сборнику. Дата обращения: 28 июнь 2022.
  16. 16,0 16,1 Ожидаемая продолжительность жизни при рождении. Единая межведомственная информационно-статистическая система (ЕМИСС). Дата обращения: 28 июнь 2022.
  17. Всероссийская перепись населения 2010 года. Официальные итоги с расширенными перечнями по национальному составу населения и по регионам. 2020 йыл 13 май архивланған.: см. 2012 йыл 18 октябрь архивланған.
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.
  19. 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 19,5 19,6 19,7 Оценка численности населения на 1 января 2016 года по муниципальным образованиям Краснодарского края. Дата обращения: 31 март 2016. Архивировано 31 март 2016 года.
  20. 20,0 20,1 20,2 20,3 20,4 20,5 20,6 20,7 Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  21. Численность постоянного населения по МО и населённым пунктам Республики Адыгея по состоянию на 1 января 2016 года с учётом МТП. Дата обращения: 6 апрель 2016. Архивировано 6 апрель 2016 года.

Ҡалып:Федеральные округа России Ҡалып:Южный федеральный округ