Ярмунса

Ауыл
Ярмунса
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Туймазы районы
Координаталар	54°38′47″ с. ш. 54°14′25″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 251 805 004
ОКТМО коды	80 651 405 111
ГКГН номеры	0519887
Ярмунса

Ярмунса (рус. Ермунчино) — Башҡортостандың Туймазы районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 349 кеше. Бишҡурай ауыл Советы составына инә. Почта индексы — 452793, ОКАТО коды — 80251805004.

Исеме

Ауылдың исеме Ярмунса йылғаһыны исеменән алынған.

Тарихы

Ярмунса ауылына ошо уҡ исемле йылға буйында типтәрҙәр ҡатламына күскән яһаҡлы татарҙар нигеҙ һала. Был хәл 1738 йылдың 8 февралендә һәм 1745 йылда Ҡаңлы улусы башҡорттары менән керҙәшлек килешеүе буйынса була. 1795 йылда 26 йортта 184 кеше йәшәгән, 1865 йылда 74 йортта — 514 кеше. Игенселек, малсылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет булған.

XVIII быуаттың икенсе яртыһында ауылдан алыҫ түгел Ерекле-Ҡаран йылғаһы буйында Ярмунса баҡыр рудниктары үҙләштерелә.

Хәҙерге осор

Ауылда башҡорттар йәшәй (2002). Балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ пункты бар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	1010
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	892
1959 йыл 15 ғинуар	703
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	304
2002 йыл 9 октябрь	325
2010 йыл 14 октябрь	340

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Милли состав

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса күпселек милләт — башҡорттар (78 %).

Географик урыны

Алыҫлығы:

• Район үҙәгенә тиклем (Туймазы): 50 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Бишҡурай): 5 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Ҡандра): 25 км.

Урамдары

Урам исеме:

• Ҡабыҡ Күпер урамы (рус. улица Кабык Купер)
• Гагарин урамы (рус. улица Гагарина)
• Тау башы урамы (рус. улица Нагорная)
• Тау башы тыҡрығы (рус. переулок Нагорный)
• Түбәнге урам (рус. улица Нижняя)
• Мал зыяраты биләмәһе (рус. территория Скотомогильник)
• Үҙәк урам (рус. улица Центральная)

Билдәле шәхестәре

• Латыпова Земфира Үзбәк ҡыҙы (26.02.1955—24.11.2021), хоҡуҡ белгесе, беренсе класлы судья. 1988 йылдан Башҡортостан Республикаһы Юғары суды судьяһы, 2009 йылдан — Юғары суд рәйесе урынбаҫары, 2018 йылдан — Юғары суд рәйесе вазифаһын башҡарыусы, 2019 йылдан — Башҡортостан Республикаһы Юғары суды рәйесе. Судьяларҙың 9-сы Бөтә Рәсәй съезы делегаты (2016). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған юрисы. II дәрәжә «Ватан алдындағы хеҙмәттәре өсөн» орденының миҙалы кавалеры.
• Шафиҡов Бәхтегәрәй Сәлимгәрәй улы (15.12.1932) — Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған төҙөүсеһе, Күмертау ҡалаһының почётлы гражданы, Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры (1971).

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А.З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)

Һылтанмалар

• Ярмунса // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 27 ноябрь 2021)
• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан 2020 йыл 25 ноябрь архивланған.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 265. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• «Налог Белешмәһе» системаһында Ярмунса ауылы