Тимер (Туймазы районы)

Ауыл
Тимирово башҡ. Тимер
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Туймазы
Ауыл биләмәһе	Ғәфүр
Координаталар	54°31′12″ с. ш. 53°44′01″ в. д.
Башлыҡ	Мугин Ғимазетдинов (2015)
Нигеҙләнгән	[[1775]]
Халҡы	↗132 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452754
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	-
Код ОКАТО	80 251 817 003
Код ОКТМО	80 651 417 111
Тимирово

Тимер (рус. Тимирово) — Башҡортостан Республикаһының Туймазы районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына халыҡ һаны 125 кеше булған. Ғәфүр ауыл Cоветы составына инә. ОКАТО коды — 80251817003.

Тарихы

Ҡарамалы-Тамаҡ (Тимер) йәки Ҡарамалы-Тимер — аҫаба-башҡорттарҙан, шулай уҡ керҙәш-башҡорттарҙан торған тораҡ пункты. Һуңғылары 1775 һәм 1787 йылдарҙа ҡабул ителгән. Аҫабалар 4 ихатаны тәшкил итә: Тимер Масягутов, Ниғмәтулла Аҡсувашев, Ғәли Әхмәров һәм Шаһиәхмәт Ишмөхәмәтов.

Ауыл исеме гидронимдан (Ҡарамалы тамағы) һәм антропонимдан килеп сыҡҡан. Икенсе исеме туранан-тура поход старшинаһы булып хеҙмәт иткән зауряд-сотник Тимер Масягутов (1765—1831) менән бәйле була. Улдары Абдулла (уның улы Ҡурамша) һәм Ғөбәйҙулла исемлеләр.

Был ауылда 1816 йылда — 11, 1834 йылда — 23, 1850 йылда — 42, 1859 йылда — 50 башҡорт ир-ат йәшәгән. 1870 йылда 24 йорт менән 181 кеше теркәлгән, 1920 йылда 38 ихатала 497 башҡорт булған.

Малсылыҡ, игенселек, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. Мәсет, һыу тирмәне булған. 1843 йылда 40 башҡортҡа 352 бот ярауай иген сәселә һәм 16 бот картуф ултыртыла.

Ауыл яҙмышы тураһында аныҡ ҡына мәғлүмәт юҡ. Шуға ҡарамаҫтан, Туймазынан 13 км алыҫлыҡта урынлашҡан бөгөнгө Тимер ауылы һәм элеккеһе — Туймазы тимер юл вокзалынан 10 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡаны араһында бер-береһе менән генетик бәйләнеш бар, тип фаразлана.

Ауылда тарихы 1880 йылдан башланған мәсет бар. СССР йылдарында бинала иген склады, ҡошсолоҡ фермаһы, клуб урынлаша. 2000 йылда бинала ремонт-тергеҙеү эштәре алып барыла.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	497
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	322
1959 йыл 15 ғинуар	303
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	139
2002 йыл 9 октябрь	115
2010 йыл 14 октябрь	132

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса ауылда башҡорттар (100 %) йәшәй.

Географик урыны

Алыҫлығы:

• Район үҙәгенә тиклем (Туймазы): 13 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Дуҫлыҡ): 5 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Туймазы): 13 км.

Урамдары

Урам исеме:

• Үҙәк урамы (рус. улица Центральная)
• Клуб урамы (рус. улица Клубная)
• Дача тыҡрығы (рус. переулок Дачный)
• Үҙәк тыҡрығы (рус. переулок Центральный)
• Яңы урамы (рус. улица Новая)

Экология

• 2006 йылда ауыл янында Нижневартовск — Ҡурған — Куйбышев нефть үткәргесендә авария була, һөҙөмтәлә Бишенде йылғаһына 20 тонна самаһы нефть төшә.

Билдәле шәхестәре

• Харисов Фатих Харис улы (22.06.1915—1980), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, Кутузов исемендәге 170-се миномет полкы командиры. Александр Невский, I дәрәжә һәм ике II дәрәжә Ватан һуғышы, Ҡыҙыл Байраҡ һәм Ҡыҙыл Йондоҙ ордендары кавалеры.

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 25 февраль 2021)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 25 февраль 2021)

Һылтанмалар

• Башкирская энциклопедия — ТИМИРОВО, деревня в Туймазинском р-не (рус.) (Тикшерелеү көнө: 25 февраль 2021)
• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 254. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• Тимер (Туймазы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Из-за аварии на нефтепроводе экологическое равновесие в Туймазинском районе Башкирии под угрозой
• «Налог Белешмәһе» системаһында Тимер (Туймазы районы) ауылы