Лоҡман (дәғүәтсе)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Лоҡман
ғәр. لقمان‎
Рәсем
Зат ир-ат
Тыуған көнө 1698[1]
Вафат булған көнө 1769[1]
Һөнәр төрө баснописец, табип
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы Luqman
 Лоҡман Викимилектә

Лоҡман, Лүҡмәән[2] (ғәр. لقمان‎; беҙҙең эраға тиклем XI быуат[3]), — исламда хаҡ тәҡүә тип хөрмәт ителгән боронғо аҡыл эйәһе («хәким»). Ҡөрьәндең 34 аяттан торған 31-се сүрәһе Лоҡман исеме менән аталған һәм Мәккәлә «Саффат» сүрәһенән һуң иңгән. Ҡөрьән буйынса, Лоҡман бер Аллалыҡты төшөнгән аҡыл эйәһе булған.

Тормош юлы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Лоҡмандың сығышы тураһында ышаныслы мәғлүмәттәр юҡ. Бер риүәйәттәр буйынса, ул үҙенең хужаһынан Исраил кешеһе азат иткән эфиоп ҡоло булған. Башҡаларҙың әйтеүенсә, ул Суданда (Омдурман) балта оҫтаһы һәм тегенсе булған[4].

Ҡөрьәндә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡөрьәндең 31-се сүрәһендә Аллаһ Лоҡманға тәрән аҡыл бүләк итте, тиелә. Улына өгөт-нәсихәттәрендә ул ҡөҙрәтле Аллаһҡа ышанырға һәм Уға ширк тотмаҫҡа, доға ҡылырға, гонаһтан ситтә торорға, яҙмыш һынауҙарына түҙергә, тәкәббер һәм маҡтансыҡ булмаҫҡа васыят итә[5]. Лоҡман улына атлағанда ла, телмәрҙә лә баҫалҡы булырға васыят итә, сөнки «иң йәмһеҙ тауыш — әлбиттә, ишәк тауышы»[6].

Ҡөрьән тәфсирселәре йыш ҡына Лоҡманды Библиялағы Валаам тип таный. Ҡайһы берәүҙәр уны пәйғәмбәрҙәргә индерә, әммә күпселеге уны хаҡ тәҡүә (сәлих) тип һанай[4]. Ислам әҙәбиәтендә Лоҡман исеменә бәйле күп аҡыллы һүҙҙәр һәм әйтемдәр билдәле. Һуңғы урта быуаттарҙа Лоҡманды Эзоп менән тиңләйҙәр, мәҫәлдәр авторы тип иҫәпләп, уны йәмһеҙ ҡара ҡол тип һүрәтләйҙәр[5].

Бик күп ғәрәп йолаларының килеп сығыуы уға бәйле һанала[7].

Версияларҙың береһе буйынса, Лоҡман Дауыт пәйғәмбәр заманында йәшәгән, уның менән осрашҡан, унда уҡыған. Диндең төрлө аспекттарын ул шул тиклем яҡшы белгән, шуға күрә Дауыт уны хатта судья итеп тәғәйенләгән[4].

Мәҙәниәттә[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Лоҡман образына (Луқмон) Алишер Навои ҙа мөрәжәғәт итә. Уныңса был аҡыл эйәһе, фани донъя данын ҡалдырып, харабаларҙа төпләнә һәм әҙ генә менән ҡәнәғәт булып йәшәй[8]. Аҡыл эйәһе Лоҡман образы төрлө халыҡ риүәйәттәрендә, атап әйткәндә, афған риүәйәттәрендә лә осрай[9].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 1,0 1,1 Luqmān // https://www.bartleby.com/library/bios/3911.html
  2. ↑ Локман // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  3. ↑ «По Масуди, он был нубийский невольник, живший во времена Давида» / Локман // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Али-заде, 2007
  5. ↑ 5,0 5,1 Ислам: ЭС, 1991
  6. ↑ Луҡман https://ru.quranacademy.org/quran/31:12-19/kul
  7. ↑ Ислам: ЭС, 1991, с. 147
  8. ↑ Стена Искандара, LXXVIII
  9. ↑ Афганские сказки и легенды. — М., 1972. — С. 272—273.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Пиотровский М. Б. Лукман // Ислам: энциклопедический словарь / Отв. ред. С. М. Прозоров. — М. : Наука, ГРВЛ, 1991. — С. 147—148. — 315 с. — 50 000 экз. — ISBN 5-02-016941-2.
  • Али-заде, А. А. Лукман // Исламский энциклопедический словарь. — М. : Ансар, 2007. — 400 с. — (Золотой фонд исламской мысли). — 3000 экз. — ISBN 5-98443-025-8  (рус.).

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Лоҡман_(дәғүәтсе)&oldid=1194444» битенән алынған