Шәүәлеш (күл)
| Шәүәлеш | |
 | |
| Дәүләт |
 Рәсәй[1] |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Кәҫле районы |
| Оҙонлоҡ | 8,2 km |
| Киңлек | 4,6 km |
| Майҙаны | 32 км² |
 | |
 Шәүәлеш Викимилектә | |
Шәүәлеш (рус. Шаблиш) — Рәсәй Федерацияһы Силәбе өлкәһенең Кәҫле районындағы күл.
Этимологияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Күлдең атамаһы килеп сығышын Силәбе өлкәһенең топонимикаһын, башҡорт халҡының фольклорын өйрәнгән географ, топонимист Шувалов Николай Иванович үҙенең "От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь" тигән һүҙлегендә былай тип яҙа: "Вероятнее всего, от башкирского мужского имени Шаблиш, с основой шабл или шабле, и имяобразующим аффиксом -ш, -ыш, -ищ". Йәғни, атаманың был аңлатмаһы Шәүәли (рус. Шавали) тигән башҡорт ир-ат исеменә иң яҡыны [2][3].
Географияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Шәүәлеш күле Кәҫле районының көнсығыш өлөшөндә Свердловск өлкәһе сигендә урынлашҡан. Йыраҡ түгел Бәғерәк һәм Исток йылғалары аға. Бәғерәк һәм Шәүәлеш ауылдарына яҡын.
Күл эргәһендә урынлашҡан ваҡ күлдәр күп: Травяное, Ҡуяныш, Юлаш, Червяное, Тығыш, Оло Һуңкүл һәм Оло Ҡояш теҙелеп киткән[4].
Тасуирламаһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Һыу көҙгөһө майҙаны - 30,3 км². Яр һыҙаты оҙонлоғо - 24 км. Уртаса тәрәнлеге - 2 м. Иң тәрән урыны - 5 м.
Һыуы ағып тора. Исток йылғаһы унан баш ала.
Төбө башлыса ҡомло-ҡырсынташлы. Һыуы сөсө[5].
Экологияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Күлдең көнбайыш яр буйы Көнсығыш-Урал радиоактив эҙе биләмәһе менән сиктәш. Был эҙ 1957 йылда «Маяҡ» химкомбинатында (Озёрск ҡалаһы) ҡалдыҡтар атмосфераға сыҡҡандан һуң ҡалған. Рәсми мәғлүмәт буйынса — радиация фоны хәҙерге ваҡытта норманан артмай. Ләкин ХХ быуаттың икенсе яртыһында күл буйында булыу һәм балыҡ тотоу тыйылған булған [5].
Галерея[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Шулай уҡ ҡара[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ Шувалов Н.И. Шаблиш// От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанное и дополненное. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160 с. — ISBN ISBN 5-7688-0157-7
- ↑ От Парижа до Берлина по карте Челябинской области
- ↑ Обзорно-географический Атлас России. — Картография, АСТ, Астрель, 2010. — С. 60—61.
- ↑ 5,0 5,1 ОЗЕРО ШАБЛИШ
Сығанаҡтар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Шувалов Н. И. Шаблиш // От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанное и дополненное. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160 с. — ISBN ISBN 5-7688-0157-7
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Рәсәй Федерацияһы тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы 2015 йылдың 26 май көнөндә архивланған.
- От Парижа до Берлина по карте Челябинской области [1]</ref>
- ОЗЕРО ШАБЛИШ [2]Өлкәнең майҙаны 10 км²-ҙан ҙурыраҡ күлдәре һәм һыуһаҡлағыстары
Күлдәр - Әйҙекүл
- Аҡакүл
- Аткүл
- Белеккүл
- Берҙәнеш
- Иткүл
- Оло Кәҫле
- Оло Мейәс
- Оло Киҫегәс
- Оло Ҡояш
- Оло Һарыкүл
- Оло Сәлиткүл
- Буташ
- Второе
- Дыуанкүл
- Йөрәккүл
- Ирташ
- Эткүл
- Ҡалды
- Ҡарағайкүл
- Каратибис
- Ҡартабыҙ
- Күсәрге
- Ҡораҡлы-Маян
- Ҡорғо
- Ҡурлауҙы
- Ҡояш
- Ҡыҙылташ
- Кесе Һарыкүл
- Кесе Мейәс
- Маян
- Миркәй
- Мышыкүл
- Оҡонкүл
- Первое
- Һеләүһен
- Илашты
- Синара
- Смолино
- Һыуығаяҡ
- Һуңкүл
- Һағындыҡ
- Тоҙ-Аҡкүл
- Терекүл
- Тишке
- Треустан
- Түрғәяҡ
- Өйәлге
- Уйылға
- Олағас
- Себәкүл
- Сыбаркүл
- Шәүәлеш
- Тыуғанъяҡ күле
Һыуһаҡлағыстар
