Арғаяш (күл, Арғаяш районы)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Арғаяш
Дәүләт  Рәсәй[1]
Административ-территориаль берәмек Силәбе өлкәһе
Карта

Арғаяш — (рус. Аргая́ш) - Рәсәй Федерацияһы Силәбе өлкәһенең Арғаяш районындағы күл

Тасуирламаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күл Силәбе өлкәһенең Арғаяш районына һәм үҙенең ярындағы ҡасабаға атама биргән, райондың үҙәк өлөшөндә урынлашҡан.

  • Майҙаны — 700 (икенсе мәҡлүмәттәр буйынса 676) га.
  • Уртаса тәрәнлеге — 5-6 метр, иң тәрән ере — 7.
  • Һыу көҙгөһө — 243,4 м.
  • Минераллылығы — 862 мг/л
  • Һыу күләме — 33,1 млн. куб. м.
  • Һыуйыйғыс майҙаны — 23,4 км².

Күл төбөнә ҡалын ләм ҡатламы түшәлгән, органик матдәләргә бай, микроорганизмдарға йәшәү өсөн уңайлы шарттар бар. Ҡеүәтле ләм ҡатламы 0,5 – 0,7 м тәшкил итә, күләме 2 млн. куб метрҙан ашыу. Яр һыҙаттары һөҙәк, башлыса муртыҡ ултырмаларҙан тора.

Һыуы сөсө, минераллылығы 800 - 1000 мг/л. Өҫтөнлөклө иондары буйынса һыуы гидрокарбонатлы-магнийлы типҡа ҡарай.

Күл менән Ҡыштым балыҡсылыҡ хужалығы файҙалана.

Тәбиғәт ҡомартҡыһы тип иғлан ителгән[2].

Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күл Урал тауҙарының Көнбайыш Себер уйһыулыҡтарына күсә барған Урал аръяғы тигеҙлегендә урынлашҡан. Боронғо тектоник ҡуҙғалыш һәм экзоген процестар арҡаһында барлыҡҡа килгән сөмкәлә хасил булған [3].

Күлдең көнбайыш ярында Арғаяш районы үҙәге Арғаяш ауылы урынлашҡан. Көньяғында — Бәжекәй, төньяғында — Арғаяштан ҡайын урманы менән айырылған Норкино ауылдары тора.

Көньяҡ-көнбайыш яры буйлап автомобиль юлдары үтә күл СиләбеҠыштымЕкатеринбург тимер юлы һәм шул уҡ йүнәлештә автомобиль юлы үтә.

Этимологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Күл атамаһының барлыҡҡа килеүе тураһында Силәбе өлкәһе географы, топонимист Шувалов Николай Иванович үҙенең "От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь" тигән һүҙлегендә былай тип яҙа:

На ландкарте Исетской провинции 1742 г. — Агаяш. В записях ХIХ в. встречается в форме Яргояш. Обычно воспроизводится от башкирских слов: яр — «берег», кояш — «солнце» и переводится «солнечный берег». Соответствует и древнему тюркскому личному мужскому имени Агайяш или Аргайяш, Ергаяш. Любопытно отметить, что название другого озера Аргаяш, что на территории города Миасса, в источниках ХVIII в. записано Ергаяш.[4][5].

Флораһы һәм фаунаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Урман-дала үҫемлектәре үҫә, тупрағы - һелтеле ҡара тупраҡ һәм һоро урман төрөнә ҡарай.

Күлдә табан балыҡ, алабуға, сабаҡ, шырт балыҡ, суртан, карп тереклек итә.

Балыҡсылыҡ хужалығы алабалыҡ, рипус, карпом, суртан селбәрәләре ебәреп тора башлаған[6].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. GEOnet Names Server — 2018.
  2. Озеро Аргаяш(недоступная ссылка)
  3. Озеро Аргаяш(недоступная ссылка)
  4. Шувалов Аргаяш// От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанное и дополненное. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160 с. — ISBN ISBN 5-7688-0157-7
  5. От Парижа до Берлина по карте Челябинской области. [1]
  6. Озеро Аргаяш 2019 йыл 10 май архивланған.

Сығанаҡтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Шувалов Н. И. Яу-Балык // От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанное и дополненное. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160 с. — ISBN ISBN 5-7688-0157-7
  • Озеро Аргаяш 2019 йыл 10 май архивланған.
  • Озеро Аргаяш(недоступная ссылка)

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]