Үтәгән (Әбйәлил районы)

Ауыл
Үтәгән Үтәгән
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Әбйәлил районы
Координаталар	53°23′39″ с. ш. 58°19′08″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 201 807 005
ОКТМО коды	80 601 407 121
Үтәгән

Үтәгән (рус. Утяганово) — Башҡортостандың Әбйәлил районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 447 кеше. Почта индексы — 453625, ОКАТО коды — 80201807005.

Халыҡ һаны

Халыҡ иҫәбе
2002	2009	2010
428	↗491	↘447

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса башҡорттар (99 %).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	447	231	216	51,7	48,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Асҡар): 30 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Амангилде): 5 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Магнитогорск): 82 км

Урамдары

• Әбделхәй Фәйезов урамы (рус. Абдулхая Фаизова (улица))
• Көнсығыш урам (рус. Восточная (улица))
• Ҡыҙыл урамы (рус. Кизил (улица))
• Ленин урамы (рус. Ленина (улица))
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))
• Салауат Юлаев урамы (рус. Салавата Юлаева (улица))
• Хәбрахман Фәхрисламов урамы (рус. Хабрахмана Фахрисламова (улица))
• Үҙәк урам (рус. Центральная (улица))
• Шишмә урамы (рус. Чишма (улица))

Тарихы

1834 йылда Рауилдан 26 ғаилә Үтәгән ауылына нигеҙ һала. Уға нигеҙ һалыусы — үрядник Үтәгән Ибраһимов, уның улы Ҡурамша. Бында уның атаһы Ибраһим Юлъяҡшин да күсеп килгән. Фамилияларҙы башлап ебәргән бер-ике кеше була. Был — 1795 йылғы Ғайса Мөхәмәтйәров,; уның балалары Хәлиулла, Нәбиулла, Фазулла. Ғайса Усмановтың 1811 йылғы ҡустыһы Аллабирҙе Мырҙағол улы Бирҙеғолов,, уның туғандары Хоҙайбирҙе, Шаһимөхәмәт.

X ревизия мәғлүмәттәре буйынса Үтәгән ауылында 35 ихатала 260 кеше, шул иҫәптән 50 типтәр йәшәгән. 1920 йылда 98 йортта 500 кеше була.

Рядовой Зәйнәғәбдин Абзанов 1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнаша, ике көмөш миҙал ала.

Ауыл халҡы май уртаһынан алып август аҙағына тиклем Күлдәш, Ермәкүлгән, Йыһан Айғыр йылғалары буйҙарында күсеп йөрөгән (23 ихатанан 18 ылау). 116 кешегә 176 ат, 150 һыйыр, 150 һарыҡ, 25 кәзә тура килгән. 1842 йылда 8 бот ужым һәм 280 бот яҙғы иген генә сәселә.

Матбуғатта

• Әбйәлил районы Үтәгән ауылында «Һаумыһығыҙ, ауылдаштар!» байрамы үтте.
• Республика Президенты Әбйәлил районының Үтәгән һәм Рысҡужа ауылдарында булды

Видеояҙмалар

• Әбйәлил районы Үтәгән ауылы Хәнифә Әбүбәкировна сәсән хаҡында. Беренсе бүлеге
• Әбйәлил районы Үтәгән ауылы Хәнифә Әбүбәкировна сәсән хаҡында. Икенсе бүлеге.
• Абзелиловский район, д. Утяган. Народный башкирский фольклорный ансамбль «Суҡмуйыл».
• Утяганово Абзелиловский район

Һылтанмалар

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)
• Еләк кеүек ете ҡыҙ 2017 йыл 14 декабрь архивланған.