Әхмәт (Әбйәлил районы)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауыл
Әхмәт
Әхмәт
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Әбйәлил районы

Координаталар

53°13′45″ с. ш. 58°10′52″ в. д.HGЯO

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 201 825 002

ОКТМО коды

80 601 425 106

Картаны күрһәтергә/йәшерергә
Әхмәт (Рәсәй)
Әхмәт
Әхмәт
Әхмәт (Әбйәлил районы) (Башҡортостан Республикаһы)
Әхмәт

Әхмәт — Башҡортостандың Әбйәлил районындағы ауыл, Ҡырҙас ауыл советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 145 кеше[1]. Почта индексы — 453615, ОКАТО коды — 80201825002.


Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халыҡ иҫәбе
2002[2]2009[2]2010[3]
151166145
Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — башҡорттар (100 %)[4].

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь 145 73 72 50,3 49,7

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Район үҙәгенә тиклем (Асҡар): 34 км
  • Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ҡырҙас): 6 км
  • Яҡындағы тимер юл станцияһы (Магнитогорск): 100(+/-5) км

Урамдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Әхмәт Зәки Вәлиди урамы (рус. Ахмет Заки Валиди (улица))
  • Партизан урамы (рус. Партизанская (улица))
  • Һаҡмар урамы (рус. Сакмарская (улица))[5].

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әхмәт ауылы XIX быуат башынан билдәле. Беренсе күскенсе, йорт йөҙ башы Әхмәт Өмөтбаевҡа 1834 йылда 75 йәш була, улдары Хөсәйен, Ғәле, Этҡол һәм Ғайса. Ауылдың тағы бер атамаһы — Һаҡмарбаш — уның Һаҡмарҙың үрге ағымында урынлашыуын күрһәтә.

VIII ревизияла ауылда 54 йортта 309 кеше йәшәгән. Һуңынан халыҡ һәм ихаталар һаны кәмей. 1859 йылда унда 50 хужалыҡ була, унда 293 кеше йәшәй. Бер йыл элек бында Ишҡол ауылынан 5 ғаилә күсеп килгән. Был халыҡтың генетик бәйләнештәрен күрһәтә. 1920 йылда 46 ихатала 183 кеше йәшәгән.

1805—1807 йылдарҙа Польша һәм Пруссия биләмәләрендә Рәсәй союздаштары менән Францияға ҡаршы походта Баҙырғол Ейәнсурин башҡорт полктары составында ҡатнаша. Ике көмөш миҙал кавалеры Байғул Ҡәҙербәков Рәсәйҙе генә түгел, Европа илдәрен Наполеон ғәскәрҙәренән азат итеүҙә ҡатнаша. 1828—1829 йылдарҙа Мөхәмәткәрим Мулдашев һәм Ишембай Хөсәйенов рус-төрөк һуғышы йылдарында империяның көнбайыш сиктәрен һаҡлай[6].

Билдәле шәхестәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ауыл лаҡаптары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Урыҫса белгәненә тап бул — …Ауылдан бер ағай… урманда һуҡыр сысҡанға ҡапҡан һалып йөрөй икән. Ҡапҡан ҡороп ултырһа, артында берәү тамаҡ ҡырып ебәрә. Әйләнеп ҡараһа, ҙу-ур һоро айыу артҡы аяҡтарына баҫып тора, имеш. Был кеше айыуға табан әйләнеп ултырған да: «Әй, һин, тайыш табан, дауай миңә ни мишай. Күрмәйһеңме — мин занятий, әйҙә, йөрөгән урманыңда гуляй, пашол бынан», — тип әйткән, ти. Айыу артына ҡолап киткән дә, урманға инеп ҡасҡан. Был кеше ҡайтып, булған хәлде ауылдаштарына һөйләгән. Ул һөйләгәнен бот сабып, тел шартлатып тыңлайҙар. «Ярай әле урыҫса белгән айыуға тап булғанһың, белмәгәненә эләкһәң», — тип, шатлығын уртаҡлашҡандар. Хәҙер урманға барған кешегә: «Урыҫса белгәненә тап бул», — тип әйтәләр беҙҙә[7].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан. — Справочник. Уфа: ГУП РБ "Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с. :илл. ISBN 978-5-87691-038-7

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]