Дәүләт (Әбйәлил районы)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауыл
Давлетово
башҡ. Дәүләт
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Әбйәлил

Ауыл биләмәһе

Дәүләт ауыл Советы

Координаталар

53°20′58″ с. ш. 58°40′10″ в. д.HGЯO

Ауыл с

2005

Халҡы

941[1] кеше (2010)

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Телефон коды

+7 34772

Почта индексы

453624

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 201 822 001

ОКТМО коды

80 601 422 101

ГКГН номеры

0523840

Давлетово (Рәсәй)
Давлетово
Давлетово
Дәүләт (Әбйәлил районы) (Башҡортостан Республикаһы)
Давлетово

Дәүләт (рус. Давлетово) — Башҡортостандың Әбйәлил районындағы ауыл. Дәүләт ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 941 кеше[2]. Почта индексы — 453624, ОКАТО коды — 80201822001.

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Дәүләт ауылы Сыбаркүл күле буйында, район үҙәге Асҡар ауылынан көнсығышҡа табан 12 километр һәм Магнитогорск тимер юл станцияһынан көньяҡ-көнбайышҡа табан 35 километр алыҫлыҡта урынлашҡан[3].

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Дәүләт ауылына Нуғай даруғаһы Тамъян улусы Тупаҡ ауылы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған. Ауыл 1740 йылдан билдәле. Тупаҡ халҡының бер өлөшө айырым утар булып бүленеп сыҡҡан. 1810 йылда уның урынына 30 йортло үҙ аллы Дәүләт ауылы теркәлгән. Һуңынан 12 ғаилә Күсәр ауылына күсеп киткән. Ауыл тәүге төпләнеүсенең исеме менән аталған. Уның улдары — өлкәне Амангилде 1759 йылғы. Икенсеһе Кинйәғол (1769—1817), өсөнсөһө Күсәмеш (1772—1829), дүртенсеһе Исәмеш (1776—1819). Күсәмештең улы Хөсәйен, Әхмәтйәндең ейәне. Ауылдың икенсе исеме тәүге төпләнеүсенең улы Күсәмеш Дәүләтов исеменән алынған. Ауылда 3 типтәр — Солтанбай, Дәүләтбай, Шәфи Ғәликәевтар ғаиләһе булған.

X ревизия Дәүләттә 130 кеше йәшәгән 19 йортто күрһәткән. Бында 1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашыусылар, Парижды алған 14-се башҡорт полкы яугирҙары Абдулла Мөхәмәтғәлин, Сәйфулла Күсәмешев йәшәгән.

Халыҡ малсылыҡ менән шөғөлләнгән. 27 йорттан торған 22 ылау Маяғашлы, Соҡорйылға, Ҡоторло йылғалары буйлап күсеп йөрөгән. 166 кешегә, шул иҫәптән 17 типтәргә, 200 ат, 100 һыйыр, 60 һарыҡ, 30 кәзә тура килгән. Бөтә 27 хужалыҡта ла 432 бот яҙғы иген сәселгән. Мөхәмәт Ҡажанбирҙин бер үҙе 145 бот сәскән[4].

1866 йылда ауылдағы 24 йортта 143 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр. 1900 йылда 2 һыу тирмәне теркәлгән.

1920 йылда 108 хужалыҡта 378 кеше донъя көткән[5].

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халыҡ иҫәбе
2002[6]2009[6]2010[1]
8191035941
Милли составы

Дәүләт ауылында башҡорттар йәшәй (2002).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар) 154
1920 йыл 26 август 378
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар 382
1959 йыл 15 ғинуар 350
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар 795
2002 йыл 9 октябрь 819
2010 йыл 14 октябрь 941 477 464 50,7 49,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Әлеге ваҡытта Дәүләт ауылында урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункты, Мәҙәниәт йорто, китапхана бар, халыҡ театры эшләй[7].

Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Уҡытыусы Г.Мағазов Дәүләт ауылында «Ҡамыр батыр» әкиәтен яҙып алған.

Был ҡыҙыҡлы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

М.Лось «Вестник Оренбургского учебного округа» баҫмаһында 1912 йылда ( №5, 173-176 биттәр) хәҙерге Әбйәлил районы (элекке Верхнеурал өйәҙе) Дәүләт ауылында уҡытыусы Г.Мағазов яҙып алған «Ҡамыр батыр» башҡорт халыҡ әкиәтен урыҫ телендә баҫтыра.

Урамдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Туғай урамы (рус.  Луговая (улица)
  • Көньяҡ урамы (рус.  Южная (улица)
  • Мәктәп урамы (рус.  Школьная (улица)
  • Көнбайыш урамы (рус.  Западная (улица)
  • Анна Харрасова урамы (рус.  Анны Харрасовой (улица)
  • Күсмәмеш урамы (рус.  Кусямышево (улица)
  • Яр буйы урамы (рус.  Набережная (улица)
  • Балыҡсылыҡ урамы (рус.  Рыбацкая (улица)
  • Күл урамы (рус.  Озёрная (улица)
  • Салауат Юлаев урамы (рус.  Салавата Юлаева (улица)
  • Йәштәр урамы (рус.  Молодёжная (улица)
  • Тыныслыҡ урамы (рус.  Мира (улица)
  • Дүҫлыҡ урамы (рус.  Дружбы (улица)
  • Сыбаркүл урамы (рус.  Чебаркуль (улица)
  • Сәнәғәт урамы (рус.  Производственная (улица)
  • Дала урамы (рус.  Степная (улица)
  • Эдуард Хәйеров урамы (рус.  Эдуарда Хаирова (улица)[8]

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978-5-295-04683-4 (рус.)

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. 1,0 1,1 Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  2. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
  3. Дәүләт (Әбйәлил районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  4. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 36. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  5. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 36. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  6. 6,0 6,1 Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
  7. Дәүләт (Әбйәлил районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  8. Улицы