Үәхдәт әл-вүжүд

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Үәхдәт әл-вүжүд
 Үәхдәт әл-вүжүд Викимилектә
Иман шарттары

Тәүхид
Фәрештәләр
Китаптар
Пәйғәмбәрҙәр
Яуап көнө
Тәҡдир

Исламдың биш нигеҙе

Шәһәҙәт
Намаҙ
Ураҙа
Зәкәт
Хаж

Шәхестәр

Мөхәммәт
Ислам пәйғәмбәрҙәре
Сәхәбәләр
Хәлифәләр

Үәхдәт әл-вүжүд (ғәр. وحدة الوجود‎ — йәшәйеш берҙәмлеге‎; рус. Ва́хдат аль-вуджу́д) — Ибн әл-Ғәрәби тәғлимәтен тасуирлаған философик категория. Ибн әл-Ғәрәби үҙе был терминды ҡулланмаған[1]. Һүҙбәйләнеш үәхид («берҙәмлек») һәм вүжүд ("йәшәйеш ғәр. وجود‎) һүҙҙәренән тора.

Концепцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Үәхдәт әл-вүжүд нигеҙен суфый метафизикаһы, неоплатон эманацион доктринаһы һәм гностицизм, шулай уҡ кәләм һәм фәлсәфә кеүек тәғлимәт элементтары ингән теософия тәшкил итә[1]

Үәхдәт әл-вүжүд концепцияһына ярашлы, барлыҡҡа килтереү сәбәбе — Абсолюттың үҙ-үҙен күреүгә һәм үҙ-үҙен танып белеүгә ынтылышында. Абсолют ғаләмдең предметтарында һәм асылдарында ғәмәлгә аша, әммә илаһи камиллыҡтың атрибуттары унда айырыла. Улар тик кешелә генә бергә йыйыла, ә камил кешелә (әл-инсан әл-камил) Абсолют үҙ-үҙен тулыһынса танып белеүгә өлгәшә[1].

Үәхдәт әл-вүжүд тәғлимәте әйтеп бөтөлмәгәнлек һәм ике мәғәнәлелек менән характерлана. Үәхдәт әл-вүжүд тәғлимәтен комментаторҙар төрлөсә аңлата һәм ниндәйҙер кимәлдә тәғлимәттең асылын үҙгәртә. Быға урта быуат авторҙарының, шулай уҡ хәҙерге заман тикшеренеүселәренең хеҙмәттәрендә баһа төрлөлөгө сәбәпсе була[1].

Был тәғлимәт мосолман дин ғилеменә һәм «фәлсәфәүи» суфыйлыҡ үҫешенә ҙур йоғонто яһаған. Уны сөнни һәм шиғый аҡыл эйәләре ҡабул иткән һәм үҫтергән. Был инанысҡа ҡаршылар — Ибн Тәймиә, Ибн Хәлдүн, Ибн Хәжәр әл-Әсҡәләни, Сүриә, Мысыр һәм Мәғриб фаҡиһтары. Ғәлә әд-дәүләт Симнәни Ибн әл-Ғәрәби тәғлимәтенә альтернатива сифатында үәхдәт әш-шүһүд исемен алған доктринаны тәҡдим итә. Ошо ике доктрина яҡлылар бер-береһе менән һаман да тынысланып етмәгән әүҙем көрәш алып бара[1].

Күп кенә тикшеренеүселәр һәм тәнҡитселәр үәхдәт әш-шүһүд тәғлимәтен пантеизм төрө тип һанай[1].

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]