Үәхдәт әл-вүжүд

Үәхдәт әл-вүжүд

Үәхдәт әл-вүжүд Викимилектә

Үәхдәт әл-вүжүд (ғәр. وحدة الوجود‎ — йәшәйеш берҙәмлеге‎; рус. Ва́хдат аль-вуджу́д) — Ибн әл-Ғәрәби тәғлимәтен тасуирлаған философик категория. Ибн әл-Ғәрәби үҙе был терминды ҡулланмаған. Һүҙбәйләнеш үәхид («берҙәмлек») һәм вүжүд ("йәшәйеш ғәр. وجود‎) һүҙҙәренән тора.

Концепцияһы

Үәхдәт әл-вүжүд нигеҙен суфый метафизикаһы, неоплатон эманацион доктринаһы һәм гностицизм, шулай уҡ кәләм һәм фәлсәфә кеүек тәғлимәт элементтары ингән теософия тәшкил итә

Үәхдәт әл-вүжүд концепцияһына ярашлы, барлыҡҡа килтереү сәбәбе — Абсолюттың үҙ-үҙен күреүгә һәм үҙ-үҙен танып белеүгә ынтылышында. Абсолют ғаләмдең предметтарында һәм асылдарында ғәмәлгә аша, әммә илаһи камиллыҡтың атрибуттары унда айырыла. Улар тик кешелә генә бергә йыйыла, ә камил кешелә (әл-инсан әл-камил) Абсолют үҙ-үҙен тулыһынса танып белеүгә өлгәшә.

Үәхдәт әл-вүжүд тәғлимәте әйтеп бөтөлмәгәнлек һәм ике мәғәнәлелек менән характерлана. Үәхдәт әл-вүжүд тәғлимәтен комментаторҙар төрлөсә аңлата һәм ниндәйҙер кимәлдә тәғлимәттең асылын үҙгәртә. Быға урта быуат авторҙарының, шулай уҡ хәҙерге заман тикшеренеүселәренең хеҙмәттәрендә баһа төрлөлөгө сәбәпсе була.

Был тәғлимәт мосолман дин ғилеменә һәм «фәлсәфәүи» суфыйлыҡ үҫешенә ҙур йоғонто яһаған. Уны сөнни һәм шиғый аҡыл эйәләре ҡабул иткән һәм үҫтергән. Был инанысҡа ҡаршылар — Ибн Тәймиә, Ибн Хәлдүн, Ибн Хәжәр әл-Әсҡәләни, Сүриә, Мысыр һәм Мәғриб фаҡиһтары. Ғәлә әд-дәүләт Симнәни Ибн әл-Ғәрәби тәғлимәтенә альтернатива сифатында үәхдәт әш-шүһүд исемен алған доктринаны тәҡдим итә. Ошо ике доктрина яҡлылар бер-береһе менән һаман да тынысланып етмәгән әүҙем көрәш алып бара.

Күп кенә тикшеренеүселәр һәм тәнҡитселәр үәхдәт әш-шүһүд тәғлимәтен пантеизм төрө тип һанай.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Күбрауыйлыҡ
• Үәжд

Һылтанмалар

• Али-заде А. А. «Фәлсәфә, суфыйсылыҡ тарихы һәм терминологияһы (тасаввуф)» // «Топос»әҙәби-фәлсәфәүи журналы, 27.04.2004
• Кныш А. Д. Үәхдәт әл-вүжүд // Ислам: энциклопедик һүҙлек / Отв. мөхәррире. С. М. Прозоров. — М. : Фән, ГРВЛ, 1991. С. 48-49. — 315 с. — 50 000 дана. — ISBN 5-02-016941-2.
• Султанов Р. И. Вахдад аль-вуджуд // Философский энциклопедический словарь / Гл. редакция: Л. Ф. Ильичёв, П. Н. Федосеев, С. М. Ковалёв, В. Г. Панов. — М.: Советская энциклопедия, 1983. — С. 74—75. — 840 с. — 150 000 экз.
• Донъяны барлыҡҡа килтереүҙең мосолман концепцияһы // Философия тарихы: Көнбайыш Рәсәй Көнсығыш (беренсе китап. Боронғо һәм урта быуаттар философияһы). М.: Грек-латин кабинеты, 1995. 480 с.