Егетәк

Ауыл
Егетәк
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Туймазы районы
Координаталар	54°34′56″ с. ш. 53°47′59″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 251 861 002
ОКТМО коды	80 651 461 106
ГКГН номеры	0522582
Егетәк

Егетәк (рус. Зигитяк) — Башҡортостандың Туймазы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 279 кеше. Собханғол ауыл Советы составына инә. Почта индексы — 452774, ОКАТО коды — 80251861002.

Тарихы

XIX быуат башында Собханғол ауылынан Зигәяҡ (Зиштәк, Собханғол) тип аталған бүлендек тораҡ пункты барлыҡҡа килгән. 1816 йылда ул өс йорттан ғына тора, унда 6 ир-ат типтәр һәм татар йәшәй. 1834 йылда унда татарҙарҙан 4 кеше, 1859 йылда — 352 керҙәш, 1917 йылда — 451 типтәр, 1920 йылда — 456 типтәр йәшәгән.

Халыҡтың иҫәп алыу йылдары буйынса тигеҙ бүленмәүе күҙәтелә, быны типтәрҙәр барыһы ла Собханғол ауылында иҫәпкә алыныуы менән аңлатырға мөмкин, әммә төп өлөшө Егетәк ауылында йәшәгән. Мәҫәлән, 1816 йылда төп ауылда 272 типтәрҙең 84-е генә, ә 1834 йылда 380 типтәрҙән 164-е генә йәшәгән. Ҡалғандары Егетәктә йәшәгән.

Ике тораҡ пунктында йәшәүселәрҙең генетик бәйләнеше уларҙың ике төрлө атамаһына килтерә: Собханғолдо икенсе төрлө «шулай уҡ Егетәк» тип атағандар.

1912—1914 йылдарҙа ауыл мәсете төҙөлә.

2008 йылға тиклем ауыл Нөркәй ауыл Советы составына ингән була.

Халыҡ һаны

Ауыл мәсете

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	279	140	139	50,2	49,8

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Милли состав

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек башҡорттар (81 %) йәшәй.

Географик урыны

Алыҫлығы:

• Район үҙәгенә тиклем (Туймазы): 9 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Нөркәй): 2 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Туймазы): 9 км.

Урамдары

Урам исеме:

• Зөфәр Миназов урамы (рус. улица Зуфара Миназова)
• Муса Гәрәев урамы (рус. улица Мусы Гареева)
• Яр буйы урамы (рус. улица Набережная)
• Нөгөш урамы (рус. улица Нугушевская)
• Шишмә урамы (рус. улица Родниковая)
• Тын урам (рус. улица Тихая)

Билдәле кешеләре

• Шәңгәрәев Миңзаһит Мозаһит улы (рус. Шангареев Минзагит Музагитович) — 17 ноябрь 1946 йыл) — ауыл хужалығы һәм муниципаль хеҙмәт ветераны, ғалим-иҡтисадсы. 1990 йылдың 11 октябрендә БАССР-ҙың ун икенсе саҡырылыш Юғары Советының өсөнсө сессияһында республиканың дәүләт суверенитеты тураһында Декларация ҡабул иткән Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы депутаты. Иҡтисад фәндәре кандидаты (2001).
• Ғарифуллин Ҡәҙим Мөғәллим улы (1932), ғалим-иҡтисадсы. 1986 йылдан хәҙерге Ҡазан (Волга буйы) федераль университетының Иҡтисад һәм финанс институты уҡытыусыһы, шул иҫәптән 1995—2000 йылдарҙа — фәнни эштәр буйынса проректор. Иҡтисад фәндәре докторы (1989), профессор (1991). Рәсәй Федерацияһының (2002) һәм Татарстан Республикаһының (1994) атҡаҙанған иҡтисадсыһы. Сығышы менән хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Туймазы районы Егетәк ауылынан.

Иҫтәлекле урындары

Егетәк ауылы мәсете — ағас мәсет, Башҡортостандың архитектура ҡомартҡыһы. 1912—1914 йылдарҙа мәхәллә кешеләре аҡсаһына төҙөлгән. Үҙенең йөҙ йыл йәшәү дәүерендә мәсеттең манараһы һәм эске йыһаздары һәйбәт һаҡланып ҡалған. Ғибәҙәттәр бында 1936 йылға тиклем башҡарылған. Ун йыл ярым ғына бында рухи тормош гөрләгән. Ҡалған ваҡытта уның төп маҡсаты кешеләрҙе ислам мәҙәниәте һәм ғөрөф-ғәҙәттәренә йәлеп итеү була. Һуңынан бында ебәк иләү цехы, иген һаҡлағыс, Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында лазарет, ә һуғыштан һуңғы йылдарҙа пионер лагеры урынлаша.

Замандаштарҙың иҫтәлектәре буйынса, изге урын үҙ аураһын "аллаһыҙ" йылдарҙа ла һаҡлап ҡалған - яралы һалдаттар аяҡҡа тиҙ баҫҡан, ә балалар өйҙәренә сәламәт һәм киң күңелле булып ҡайтҡандар.

Динде эҙәрлекләү осоронда манараны бер нисә тапҡыр емерергә маташалар, ләкин ауыл халҡы изге урынды һаҡлап ҡала алған. Беҙҙең көнләргә тиклем мәсеттең эске йыһаздары һаҡланып ҡалған. Үткән быуаттың 50-се йылдарынан алып бында ҡабаттан намаҙҙар үтә башлай. 2012 йылда мәсеттә капиталь ремонт үткәрелә.

Хәҙерге ваҡытта Егетәк мәсете Башҡортостан Республикаһының архитектура ҡомартҡыһы тип иғлан ителгән.

Һылтанмалар

• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 262. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• «Налог Белешмәһе» системаһында Егетәк ауылы
• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан
• Зигитяк на портале «Генеалогия и Архивы»