Халонен Тарья

Халонен Тарья
фин. Tarja Kaarina Halonen
Зат	ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ	Финляндия
Тыуған ваҡыттағы исеме	фин. Tarja Kaarina Halonen
Тыуған көнө	24 декабрь 1943({{padleft:1943|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:24|2|0}})[…] (80 йәш)
Тыуған урыны	Хельсинки, Финляндия
Хәләл ефете	Пентти Араярви[d]
Внебрачный партнёр	Kari Pekkonen[d]
Балалары	Элина Халонен[d]
Туған тел	Фин теле
Һөнәр төрө	сәйәсмән, адвокат
Биләгән вазифаһы	президент Финляндии[d], министр иностранных дел Финляндии[d], министр юстиции Финляндии[d], депутат эдускунты[d], представитель в Парламентской ассамблее Совета Европы[d], рәйес һәм рәйес
Уҡыу йорто	Хельсинкский университет[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Социал-демократическая партия Финляндии[d]
Участвовал в выборах	Президентские выборы в Финляндии[d] һәм Президентские выборы в Финляндии (2000)[d]
Ҡатнашыусы	Ежегодная встреча Всемирного экономического форума 2004[d]
Ойошма ағзаһы	Европа Советы Парламент ассамблеяһы[d] һәм Римский клуб[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	почётный доктор Университета Умео[d] (2009) honorary doctor of the Chinese Academy of Forestry[d] (2002) Medal of Merit of the Association of Voluntary Defence Guilds[d] Cross of merit with clasp of Reservists' association[d]
Рәсми сайт	presidenthalonen.fi
Халонен Тарья Викимилектә

Та́рья Ка́арина Халонен (фин. Tarja Kaarina Halonen; 24 декабрь 1943, Хельсинки) — фин сәйәсмәне, юрист; Социал-демократик партия ағзаһы. Финляндия президенты (1 март 2000 — 1 март 2012).

Халонен бик популяр президент була, уның хуплау рейтингы 2003 йылда 88 % тәшкил итә. 2006 йылда ул ҡабаттан һайлана, икенсе раундта Милли коалиция партияһынан кандидат Саули Ниинистёны 51 % тауыш менән (48 % ҡаршы) еңеп сыға. 2012 йылда президент һайлауҙарына һайлау мөмкинлеге булмау сәбәпле, 2012 йылдың 1 мартында был вазифаны ҡалдыра. Уның вариҫы Ниинистё була.

Кеше хоҡуҡтарына битараф булмауы менән киң билдәле, 1980-се йылдарҙа Халонен фин SETA ЛГБТ-ойошмаһы рәйесе була, ә үҙенең президентлығы осоронда ҡатын-ҡыҙҙарҙың хоҡуҡтары һәм глобалләштереү мәсьәләләре буйынса бәхәстәрҙә әүҙем ҡатнаша. 2006 йылда күп кенә күҙәтеүселәр уны БМО-ның генераль секретары вазифаһына потенциаль кандидат тип атай, әммә ул, президентлыҡ срогын тамамлау теләге менән йәшәүен дәлилләп, был вазифаға ынтылмай. 2009 йылда Forbes уның исемен донъялағы иң абруйлы 100 ҡатын- ҡыҙы исемлегенә индерә.

Ҡыҫҡаса биографияһы

В возрасте 5 лет (1948)

Школьная выпускная фотография (1962)

Халонен Хельсинкиҙың Каллио районында тыуа. 1962 йылда Хельсинки университетына уҡырға инә һәм 1968 йылда юрист дипломын ала.

Йәш сағында һул радикаль ҡараштары менән айырылып тора, пацифистик хәрәкәттә ҡатнаша, Че Гевараны хөрмәт итә. Ҡатын-ҡыҙҙарға дини дәрәжә биреү тыйылғандан һуң лютеран сиркәүенә барыуын туҡтата.

1980 йылдан 1981 йылға тиклем енси аҙсылыҡ хоҡуҡтарын яҡлаусы SETA йәмғиәте рәйесе була. Шул сәбәпле президентлыҡ осоронда ул офицерҙарҙың береһе тарафынан тәнҡитләнә. Суд ҡарары менән был хәрбигә штраф һалына.

Сәйәси карьераһы

1971 йылда 28 йәшлек Тарья Финляндияның Социал-демократик партияһы ағзаһы була.

1979 йылдан Финляндия парламенты депутаты.

1987—1990 йылдарҙа — социаль яҡлау һәм һаулыҡ һаҡлау министры. 1990—1991 йылдарҙа — юстиция министры.

1995 йылдың апрелендә Липпонендың беренсе хөкүмәтендә сит ил эштәре министры итеп тәғәйенләнә. Был вазифала ул Эдускунтаға һайлауҙарҙан һуң да, 2000 йылда президент итеп һайланғанға тиклем, эшләүен дауам итә.

Халонен дөйөм алғанда министр сифатында 3238 көн эшләй (өс йүнәлештәге министр вазифаларында), Синикка Мёнкяренан (фин. Sinikka Mönkäre) ҡала был вазифаларҙа иң оҙаҡ эшләгән министр була.

Президент һайлауҙары (2000)

Беренсе турҙа Халонен яҡынса 40 процент тауыш йыя. Уның төп дәғүәсеһе Эско Ахо тик 34,4 процент ҡына йыйыуға өлгәшә.

Туркула Рәсәй Федерацияһы президенты Владимир Путин менән осрашыуҙа (2001)

Наанталила Рәсәй Федерацияһы президенты Дмитрий Медведев менән осрашыуҙа (2010)

Икенсе турҙа Халонен 51,6 процент тауыш йыя, дөйөм тауыш биреүселәр һаны 80,2 процент тәшкил итә.

Президентлыҡ

Тарья Халонен ил президенты итеп һайланған беренсе ҡатын-ҡыҙ була.

2001 йылдың 1 мартында президентлыҡтың беренсе йылы тамамланғас, граждандарҙың яҡынса 70 проценты Тарья эшмәкәрлеге менән ҡәнәғәт булыуын белдерә.

Президент һайлауҙары (2006)

2006 йылдың ғинуарында икенсе мөҙҙәткә һайлана.

Икенсе тапҡыр президентлыҡ осоро

Baltic Sea Action Group фонды кәңәшселәренең халыҡ-ара төркөмө рәйесе.

2012 йылдың 1 мартында үҙенең президент вәкәләттәрен һала; президент вазифаһын Саули Нийнистё ҡабул итеп ала.

Президент вазифаһын ҡалдырғандан һуңғы осор

2012 йылдың февралендә Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы Тарья Халоненға БМО-ның халыҡ һаны мәсьәләләре буйынса эшсе төркөмөн етәкләргә тәҡдим итә. Март айында, Халонен үҙенең президент вәкәләттәрен ҡалдырғандан һуң, ул был эшселәр төркөмөнөң рәйестәше итеп тәғәйенләнә (Мозамбиктың экс-президенты Жоакин Чиссано менән бергә). Был эшсе төркөм халыҡтың енси һаулығын, шулай уҡ йөклөлөк һәм бала табыу ваҡытында ҡатын-ҡыҙҙарҙың һаулығы проблемаларын үҙ эсенә ала.

Халонен ҡатын-ҡыҙҙарҙың хоҡуҡтарын яҡлау менән эҙмә-эҙлекле рәүештә шөғөлләнә. 2012 йылдың июлендә YLE телеканалына биргән интервьюһында «ғәрәп яҙы» үткән илдәрҙә ҡатын-ҡыҙҙарҙың хоҡуҡтарының тормошҡа ашырыуын күҙәтеп барыуы тураһында белдерә, ә Пориҙа Донъяның Нобель премияһы лауреаты Таваккул Карман менән осрашыуҙа, Яҡын Көнсығыш илдәрен демократлаштырыу өсөн ҡатын-ҡыҙҙарҙың ижтимағи-сәйәси тормошон әүҙемләштереү талап ителә, тип белдерә.

2012 йылдың 4 сентябрендә тотороҡло үҫеш менән бәйле тикшеренеүҙәр тураһында мәғлүмәт йыйыусы һәм эшкәртеүсе һәм властарға был мәғлүмәтте тәҡдим итеүсе коммерцияға ҡарамаған «Helsinki Sustainability Center» компанияһы идараһы рәйесе итеп тәғәйенләнә.

2013 йылдың 4 апрелендә Рәсәйгә үҙенең 5 көнлөк сәфәре барышында ул Рәсәй Федерацияһы президенты Владимир Путин, премьер-министры Дмитрий Медведев һәм РФ Федераль йыйылышының Федерация Советы рәйесе Валентина Матвиенко менән осраша. Ошо сара барышында Финляндияның экс-президенты рустарға хас дуҫлыҡты юғары баһалауы һәм Рәсәй етәкселеге менән дуҫлыҡ мөнәсәбәттәрен һаҡлауы тураһында белдерә. Шул уҡ ваҡытта Финляндияның ғәмәлдәге президенты Саули Нийнистёның фин-урыҫ мөнәсәбәттәрен юлға һалыуына ҡамасаулыҡ итмәүен белдерә.

Тарья Халонен (2021)

2013 йылдың 10 октябрендә бөтә донъяла аҙ тәьмин ителгәндәрҙең хоҡуҡтары өсөн көрәшеүсе «Global Fairness Initiative» халыҡ-ара ойошмаһы Халоненға профсоюздарҙы һәм эш биреүселәр ойошмаларын уның президентлығы осорондағы сәйәси процестарға йәлеп иткәне өсөн премия тапшыра.

2013 йылдың ноябрендә Финляндияла WWF Бөтә донъя ҡырағай тәбиғәт фондының административ советы рәйесе итеп һайлана һәм министрлыҡ вазифаһына тәғәйенләнеү менән бәйле был вазифаны ҡалдырған Пекку Хаавистоны алмаштыра.

2015 йылдың яҙында Гарвард университетында халыҡ-ара сәйәсәт һәм тотороҡло үҫеш буйынса лекциялар уҡырға саҡырыла.

2015 йылдың мартында май айынан Тарья Халоненды Европала Атенеум художество музейын, Киасма хәҙерге заман сәнғәте музейын, Синебрюхов художество музейын һәм Үҙәк художество архивтарын берләштергән иң ҙур музей комплексы — Фин милли галереяһы идараһы рәйесе итеп тәғәйенләү тураһында иғлан ителә.

Шәхси тормошо

Тарья Халонен ире Пентти Араярви менән Санкт-Петербургҡа сәфәре ваҡытында (2003)

Ғаиләһе

• Беренсе ире Кари Пекконен[fi]
  • Ҡыҙы Анна Халонен^[fi]; 1978 йылда тыуған, Хельсинки; Бөйөк Британиялағы Кент университетында халыҡ-ара сәйәсәтте өйрәнә, әлеге ваҡытта Хельсински университеты эргәһендә эшләгән Рәсәй һәм Көнсығыш Европаны өйрәнеү буйынса иң эре үҙәк — Александр институтында проект координаторы.
• Икенсе ире Пентти Араярви. Рәсми никахы 2000 йылдың 26 авгусында (бергә йәшәүҙәренә 15 йыл үткәс) рәсмиләштерелә.

Мауығыуҙары

Йөҙөү, һынлы сәнғәт (графика, һынлы сәнғәт) менән мауыға.

2012 йылдың 4 авгусында экс-президент үҙенең Twitter блогында былай тип яҙа: «Бесәйһеҙ йәшәргә күнегәбеҙ». йылдан уларҙы ташлап китеүе тураһында белдерә. 2013 йылдың 17 ғинуарында Рәсәй премьер-министры Дмитрий Медведев Хельсенкиҙағы Рәсәй илсеһе Александр Румянцев аша Финляндияның экс-президентына Мегги ҡушаматлы бесәйҙе тапшыра.

Наградалары

Швед Серафимдар ордены кавалеры булараҡ Тарья Халонендың гербы

• Большой крест со звездой ордена Белой розы Финляндии (2000 год).
• Большой крест ордена Креста Свободы (2000 год).
• Большой крест со звездой ордена Льва Финляндии (1998 год).
• Медаль Пушкина (Россия, 29 ноября 2007 года) — за большой вклад в распространение, изучение русского языка и сохранение культурного наследия, сближение и взаимообогащение культур наций и народностей.
• Орден князя Ярослава Мудрого I степени (Украина, 24 октября 2006 года) — за выдающийся личный вклад в развитие украинско-финского сотрудничества.
• Орден Золотого орла (Казахстан, 24 марта 2009 года).
• Орден Трёх Звёзд 1-й степени с цепью (Латвия, 12 апреля 2001 года)
• Крест Признания 1-й степени (Латвия, 3 июня 2010 года).
• Большой крест ордена Витаутаса Великого (Литва, 5 марта 2002 года).
• Орден Креста земли Марии с цепью (Эстония, 4 мая 2000 года).
• Цепь ордена Белой звезды (Эстония, 12 марта 2007 года).
• Орден Белой звезды 1-й степени (Эстония, 16 мая 1995 года).
• Кавалер Большого креста ордена Святого Олафа (Норвегия, 2000 год).
• Орден Серафимов (Швеция, 1 марта 2000 года).
• Командор Большого креста ордена Полярной звезды (Швеция).
• Орден Слона (Дания, 3 апреля 2001 года).
• Большой крест ордена Данеброг (Дания).
• Кавалер Большого креста ордена Сокола с цепью (Исландия, 19 сентября 2000 года).
• Кавалер Большого креста ордена Сокола (Исландия, 1997 год).
• Большая почётная звезда «За заслуги перед Австрийской Республикой» (Австрия, 2006 год).
• Большой крест ордена Леопольда I (Бельгия, 2004 год).
• Большой крест ордена Оранского дома (Нидерланды).
• Орден Золотого льва Нассау (Люксембург, 2008 год).
• Орден Двойного белого креста I степени (Словакия, 2005 год).
• Орден Короля Томислава (Хорватия, 7 апреля 2009 года).
• Орден «За исключительные заслуги» (Словения, 2010 год).
• Орден Белого орла (Польша, 18 апреля 2001 года).
• Орденская цепь ордена Звезды Румынии (Румыния, 2006 год).
• Орденская цепь со знаком Большого креста ордена Заслуг (Венгрия, 2002 год).
• Орден Спасителя 1-го класса (Греция).
• Большой крест ордена Почёта (Греция).
• Орден Бани (Великобритания).
• Большой крест особой степени ордена «За заслуги перед Федеративной Республикой Германия» (Германия, 2001 год).
• Кавалер Большого креста ордена Почётного легиона (Франция, 2005 год).
• Большой крест ордена Изабеллы Католической (Испания, 1999 год).
• Большая цепь ордена Инфанта дона Энрике (Португалия, 24 октября 2002 года).
• Кавалер Большого креста ордена «За заслуги перед Итальянской Республикой» (Италия, 1 сентября 2008 года).
• Цепь ордена Южного Креста (Бразилия).
• Орденская цепь ордена Заслуг (Чили).
• Большая лента ордена короля Абдель-Азиза (Саудовская Аравия).
• Орденская цепь ордена Заслуг (Катар).
• Большой крест Национального ордена Льва (Сенегал).
• Большая лента ордена Пионеров Республики (Либерия).
• Цепь Высшего ордена Хризантемы (Япония).
• Международная премия «Балтийская звезда» за развитие и укрепление культурных связей в странах Балтийского региона (2019)

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Президент Халонендың сит илгә сәфәрҙәре

Әҙәбиәт

• Сто замечательных финнов. Калейдоскоп биографий = 100 suomalaista pienoiselämäkertaa venäjäksi / Ред. Тимо Вихавайнен (Timo Vihavainen); пер. с финск. И. М. Соломеща. — Хельсинки: Общество финской литературы (Suomalaisen Kirjallisuuden Seura), 2004. — 814 с. — ISBN 951-746-522-X.. — Электронная версия  (Тикшерелеү көнө: 18 февраль 2010)

Һылтанмалар

• Тарьи Халонендың рәсми сайты 2021 йыл 15 июнь архивланған. (.)
• «Gallup» мәғлүмәттәре буйынса, Тарья Халонен — популярлыҡ буйынса Европа берләшмәһенең икенсе урынды биләгән лидеры.