Ниһоний

Ниһоний
	Ниһоний
Кем хөрмәтенә аталған	Япония
Асыусы йәки уйлап табыусы	Ядро тикшеренеүҙәре берләштерелгән институты
Асыу датаһы	2006
Элемент символы	Nh
Атом һаны	113
Ҡайнау нөктәһе	1130 °C
	Ниһоний Викимилектә

Ниһоний (лат. Nihonium, Nh-төркөмдәре), быға тиклем ул ваҡытлыса унунтрий (лат. Ununtrium, Uut) йәки эка-таллий^[2] исемдәре аҫтында билдәле була — химик элементтарҙың 13-й төркөмө (иҫкергән классификация буйынса — III төркөм төп төркөмсәһе) периодик системаның 7-се осоро. Атом һаны — 113. Билдәле булған иң тотороҡло изотобының атом массаһы, ²⁸⁶Nh, ярым тарҡалышы осоро 20 с^[3] 286,182(5) а. е. м. тәшкил итә. Барлыҡ бик ауыр металдар кеүек үк, ифрат радиоактив.

Асылыу тарихы

Ниһоний 2004 йылда Рәсәйҙең Дубна ҡалаһында урынлашҡан Берләштерелгән ядро тикшеренеүҙәре институты һәм АҠШ-тың Калифорния штаты Ливерморий ҡалаһында урынлашҡан Ливерморий милли лабораторияһы тарафынан асыла.

2004 йылдың февралендә 2003 йылдың 14 июленән 10 август айына тиклем Дубна ҡалаһында урынлашҡан Берләштерелгән ядро тикшеренеүҙәре институты һәм АҠШ-тың Калифорния штаты Ливерморий ҡалаһында урынлашҡан Ливерморий милли лабораторияһы менән берлектә үткәрелгән тарафынан үткәрелгән У-400 циклотронында эксперименттар һөҙөмтәләре буйынса 113 -сө элемент алыныуы тураһында мәғлүмәт баҫылып сыға.^[4]

2004 йылдың сентябрендә 113-сө элементтың ²⁷⁸Nh бер атомлы изотобын синтезлау тураһында RIKEN (Япония) институтының бер төркөм ғалимдары иғлан итә^[5]. Улар цинк һәм висмут ядроларының ҡушылыу реакцияһын ҡулланғандар. Һөҙөмтәлә, 8 йыл эсендә япон ғалимдары ниһоний атомдарын алыуҙың өс ваҡиғаһын теркәүгә өлгәшә: 2004-тең 23 июле, 2005 йылда 2 апрелдә һәм 2012-лә 12 август көндәрендә^[6].

2013 йылда ниһоний атомдары Лунд Университеты төркөмө тарафынан Ауыр иондар институтында алынған, эксперименттар барышында ниһодий етештереүҙе Дубналағы Россия-Америка төркөмө ҡулланған алымын ҡулланғандар^[7]. Шулай уҡ 2015 йылда Берклиҙа Лоуренса ис. милли лабораторияла ысулды уңышлы ҡабатлайҙар^[8].

Япон ғалимдары ҡулланған һалҡын ҡушылыу ысулын бер лаборатория ла ҡулланмаған, сөнки уның һөҙөмтәлелеге түбән.

2015 йылдың 30 декабрендә IUPAC тарафынан 113-сө элемент асылыуы рәсми рәүештә таныла — һәм асыш өҫтөнлөгө RIKEN ғалимдарына бирелә. Шулай итеп, 113-сө элемент Япония һәм, ғөмүмән, Азия илдәре буйынса беренсе булып асылған элемент булып тора^[9].

Сығарып алыу

Ниһоний изотобы московийҙың α-тарҡалыуы юлы менән алына^[10]:

{\ce {^{288}_{115}{Mc}\to _{113}^{284}{Nh}+_{2}^{4}{He}}}

,

{\ce {^{287}_{115}{Mc}\to _{113}^{283}{Nh}+_{2}^{4}{He}}}

,

{\ce {^{289}_{115}{Mc}\to _{113}^{285}{Nh}+_{2}^{4}{He}}}

,

{\ce {^{290}_{115}{Mc}\to _{113}^{286}{Nh}+_{2}^{4}{He}}}

,

шулай уҡ ядро реакциялары һөҙөмтәһендә

{\ce {^{237}_{93}{Np}+_{20}^{48}{Ca}\to _{113}^{282}{Nh}+3_{0}^{1}{n}}}

^[11],

{\ce {^{209}_{83}{Bi}+_{30}^{70}{Zn}\to _{113}^{278}{Nh}+_{0}^{1}{n}}}

^[5].

Иҫкәрмә

↑ https://iupac.org/iupac-announces-the-names-of-the-elements-113-115-117-and-118/
↑ DOI:10.1103/PhysRevA.53.3926
Вы можете подставить цитату вручную или с помощью бота.
↑ Аня Грушина Биографии новых элементов // Наука и жизнь. — 2017. — № 1. — С. 24-25. — URL: http://www.nkj.ru/archive/articles/30461/
↑ Yu. Ts. Oganessian et al. Experiments on the synthesis of element 115 in the reaction ²⁴³Am(⁴⁸Ca, xn)^291–x115 // Physical Review C. — 2004. — Vol. 69. — P. 021601.
↑ ^5,0 ^5,1 Kosuke Morita et al. Experiment on the Synthesis of Element 113 in the Reaction ²⁰⁹Bi(⁷⁰Zn, n)²⁷⁸113 (инг.) // Journal of the Physical Society of Japan. — 2004. — Т. 73. — № 10. — С. 2593—2596.
↑ Kosuke Morita1 et al. New Result in the Production and Decay of an Isotope, ²⁷⁸113, of the 113th Element (инг.) // Journal of the Physical Society of Japan. — 2012. — Т. 81. — № 103201. — С. 1—4.
↑ D. Rudolph et al. Spectroscopy of element 115 decay chains (инг.) // Phys. Rev. Lett.. — 2013. — Т. 111. — № 11.
↑ J. M. Gates et al. Decay spectroscopy of element 115 daughters:²⁸⁰Rg→²⁷⁶Mt and ²⁷⁶Mt→²⁷²Bh (инг.) // Phys. Rev. C. — 2015. — Т. 92. — № 2.
↑ Японцев признали первооткрывателями 113-го химического элемента, Вести.ру (31 декабрь 2015). 31 декабрь 2015 тикшерелгән.
↑ Yu. Ts. Oganessian et al. Synthesis of elements 115 and 113 in the reaction ²⁴³Am+⁴⁸Ca // Physical Review C. — 2005. — Vol. 72. — P. 034611.
↑ Yu. Ts. Oganessian et al. Synthesis of the isotope ²⁸²113 in the ²³⁷Np+⁴⁸Ca fusion reaction // Physical Review C. — 2007. — Vol. 76. — P. 011601.

Һылтанмалар

[_c667a78ba321412f-1] ttps://iupac.org/iupac-announces-the-names-of-the-elements-113-115-117-and-118/

[2] DOI:10.1103/PhysRevA.53.3926
Вы можете подставить цитату вручную или с помощью бота.

[3] Аня Грушина Биографии новых элементов // Наука и жизнь. — 2017. — № 1. — С. 24-25. — URL: http://www.nkj.ru/archive/articles/30461/

[uut284a-4] Yu. Ts. Oganessian et al. Experiments on the synthesis of element 115 in the reaction ²⁴³Am(⁴⁸Ca, xn)^291–x115 // Physical Review C. — 2004. — Vol. 69. — P. 021601.

[uut278-5] 5,0 ^5,1 Kosuke Morita et al. Experiment on the Synthesis of Element 113 in the Reaction ²⁰⁹Bi(⁷⁰Zn, n)²⁷⁸113 (инг.) // Journal of the Physical Society of Japan. — 2004. — Т. 73. — № 10. — С. 2593—2596.

[6] Kosuke Morita1 et al. New Result in the Production and Decay of an Isotope, ²⁷⁸113, of the 113th Element (инг.) // Journal of the Physical Society of Japan. — 2012. — Т. 81. — № 103201. — С. 1—4.

[7] D. Rudolph et al. Spectroscopy of element 115 decay chains (инг.) // Phys. Rev. Lett.. — 2013. — Т. 111. — № 11.

[8] J. M. Gates et al. Decay spectroscopy of element 115 daughters:²⁸⁰Rg→²⁷⁶Mt and ²⁷⁶Mt→²⁷²Bh (инг.) // Phys. Rev. C. — 2015. — Т. 92. — № 2.

[9] Японцев признали первооткрывателями 113-го химического элемента, Вести.ру (31 декабрь 2015). 31 декабрь 2015 тикшерелгән.

[uut284b-10] Yu. Ts. Oganessian et al. Synthesis of elements 115 and 113 in the reaction ²⁴³Am+⁴⁸Ca // Physical Review C. — 2005. — Vol. 72. — P. 034611.

[uut282-11] Yu. Ts. Oganessian et al. Synthesis of the isotope ²⁸²113 in the ²³⁷Np+⁴⁸Ca fusion reaction // Physical Review C. — 2007. — Vol. 76. — P. 011601.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Һүҙлектәр һәм энциклопедиялар	Большая каталонская · Britannica (онлайн)
Норматив контроль	LCCN: sh2012003544