Сәлих (Ишембай районы)

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Ауыл
Сәлих
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Ишембай районы

Координаталар

53°31′ с. ш. 56°14′ в. д.HGЯO

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 231 875 006

ОКТМО коды

80 631 475 106

ГКГН номеры

0667074

Сәлих (Рәсәй)
Сәлих
Сәлих
Сәлих (Ишембай районы) (Башҡортостан Республикаһы)
Сәлих
Сәлих (Ишембай районы) (Ишембай районы)
Сәлих


Сәлих (рус. Салихово) — Башҡортостандың Ишембай районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 584 кеше[1]. Урман-Бишҡаҙаҡ ауыл Советы составына инә. Почта индексы — 453220, ОКАТО коды — 80231865000.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ауылға Стәрлетамаҡ өйәҙе Юрматы улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала. 1786 йылдан алып билдәле. 1795 йылда Аҙнай түбәһе составына инә. Юрматы улусының Аҙнай түбәһендәге дүрт ауыл: Һайран, Әптек, Бәләкәй Мәҡсүт, Арлар, шулай уҡ Тәлтем-Юрматы улусының Илсектимер түбәһенә ҡараған 3 ауылы (Ғүмәр, Юлдаш, Иҫкесәк) 7-се кантондың 13-сө тирмәһенә инә. Оҙаҡ ваҡыт мәшғүллектең төп йүнәлеше булып йылҡысылыҡ һәм умартасылыҡ тора. Игенселек үҫешкән, хәҙер ул төп мәшғүллек йүнәлеше булып киткән. 489 кеше йәшәгән 78 ихатаға 1158 ат, 854 һыйыр, 278 һарыҡ, 87 кәзә тура килгән. 1839 йылда ауылда 359 умарта була. Өс йылдан һуң бында 328 бот көҙгө һәм 1330 бот яҙғы иген сәселә[2]. 1795 йылда 43 ихатала 444 кеше йәшәгән. XIX быуат уртаһында 43 йортта 690 кеше булған.

Элегерәк бөтөрөлгән Сәлих ауыл Советының административ үҙәге булған.

Ауыл бөгөн[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ауылда төп мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, мәҙәниәт йорто, китапхана бар[3].

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август 1041
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар 1061
1959 йыл 15 ғинуар 1057
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар 596
2002 йыл 9 октябрь 650
2010 йыл 14 октябрь 584 289 295 49,5 50,5

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса башҡорттар йәшәй (100 %)[4].

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һәләүек йылғаһының ике яҡ яры буйлап урынлашҡан. Ауылдың эргә-тирәһендә Һәләүеккә Тоҙло һәм Соңғорйылға йылғалары ҡоя, көнсығышында Ҡыҙлар Ҡарауылы тауы урынлашҡан. Ауылдан төньяҡтараҡ, Әптеккә юлда Саңғы-тау урынлашҡан.

Алыҫлығы:[5]

Урамдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Урам исеме[6]:

  • Мәктәп урамы (рус. улица Школьная)
  • Гараж урамы (рус. улица Гаражная)
  • Совет урамы (рус. улица Советская)
  • Туғай урамы (рус. улица Луговая)
  • Күпер урамы (рус. улица Мостовая)
  • Йәшел урам (рус. улица Зеленая)
  • Октябрь урамы (рус. улица Октября)
  • Баҡса урамы (рус. улица Садовая)
  • Үҙәк урамы (рус. улица Центральная)
  • Яҡуп Ҡолмой урамы (рус. улица Якупа Кулмыя)
  • Механизаторҙар урамы (рус. улица Механизаторов)
  • Муса Гәрәев урам (рус. улица Мусы Гареева)
  • Йылға урамы (рус. улица Речная)
  • Яр урамы (рус. улица Береговая)

Арҙаҡлы шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Башҡорт АССР-ының Маҡар районы (хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Ишембай районы) Сәлих ауылында тыуған.

Иҫтәлекле урындары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ишембай районы Әхмәр ауылы янында
  • Ауыл эргәһендә Сәлих ҡурғандары табылған[9]

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
  2. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 125. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  3. Сәлих (Ишембай районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  4. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка)  (рус.)
  5. Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
  6. «Налог Белешмәһе» системаһында Сәлих (Ишембай районы) ауылы
  7. slvnews.ru/culture/2537
  8. [Сәлих (Ишембай районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9. БЭ Әхмәр ҡәберлеге]
  9. Сәлих (Ишембай районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.