Ҡалмаҡтар

Ауыл
Ҡалмаҡтар
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Салауат районы
Координаталар	55°09′58″ с. ш. 58°11′11″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 247 853 002
ОКТМО коды	80 647 453 106
Ҡалмаҡтар

Ҡалмаҡтар (рус. Калмакларово) — Башҡортостандың Салауат районындағы ауыл, Салауат ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 208 кеше. Почта индексы — 452496, ОКАТО коды — 80247853002.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Малаяҙ): 3 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Малаяҙ): 3 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Кропачево): 29 км

Тарихы

Ҡалмаҡтар ауылына 1729 йылда Ҡаратаулы ырыуы башҡорттарынан «мәңгелек биләү хоҡуғы» алған ҡалмыҡ типтәрҙәре нигеҙ һалған. Ауыл әкрен үҫкән.

1795 йылда 8 хужалыҡта 26 ир-ат һәм 30 ҡатын-ҡыҙ, 1816 йылда - 74, 1834 йылда - 98 кеше йәшәгән.

1798-1865 йылдарҙағы кантон идаралығы осоронда Ҡалмаҡтар ауылы 8-се лә, 9-сы ла йорттарға керетелмәгән, ә Типтәр командаһында торған. Оҙаҡ ҡына дәүер типтәр тип йөрөтөлгәндәр. Яйлап типтәрҙәр башҡорттар тарафынан ассимиляцияланған.

Биләмә берәмектәренә инеүе

Теркәү йылы	Улус, ауыл советы	Өйәҙ, кантон, район	Губерна, Республика	Дәүләт
1757	улусы	Троицк өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй Империяһы
1816	-се йорт	Типтәр командаһы	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1834	-се йорт	Типтәр командаһы	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1847	-се йорт	Типтәр командаһы, Өфө өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1859	-се йорт	Типтәр командаһы, Өфө өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1895	улусы	Өфө өйәҙе	Өфө губернаһы	Рәсәй империяһы
1920	Мырҙалар улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	РСФСР
1926	Нәсибаш улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	СССР
1935	Ҡаратаулы ауыл советы	Малаяҙ районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1941	Малаяҙ ауыл советы	Салауат районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1990	Малаяҙ ауыл советы	Салауат районы	Башҡортостан Республикаһы	Рәсәй Федерацияһы

Ауылдың XIX быуаттың икенсе яртыһындағы үҫеше

1859 йылда Ҡалмаҡтарҙа 140 кеше йәшәгән. Игенселек, малсылыҡ, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр.

Ер биләү община формаһында булған. 1859 йылдан килгән 72 рәүиз йәне иҫәбенә бирелгән ер биләмәләренән 1889 йылда бар булған йән иҫәбенә - 128 йән - күскәндәр.

Сәсеү әйләнеше ҡалдаулы булған. Бөтә хужалыҡтар ҙа тупраҡты тиреҫ менән ашламаған.

XIX быуат аҙағында ауылда 2 һуҡҡыс, 4 елгәргес булған. Яҙғы ашлыҡтарҙан һоло һәм бойҙай өҫтөнлөкөлө булған. Арыш уңышы 1 дисәтинәнән 75 бот, бойҙай уңышы - 45 бот.

Ҡалмаҡтар ауылы эргәһендә 1780 йылғы картала Киҙаяҡ ауылы һәм 1740 йылғы ихтилал материалдарында Ҡусаҡ ауылы ла күрһәтелгән булған.

Ауылдың XX быуаттағы үҫеше

Совет йәниҫәбенән күренеүенсә, 1920 йылда Ҡалмаҡтарҙа 76 хужалыҡта 388 кеше йәшәгән.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	208	91	117	43,8	56,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар:

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Башҡа урын-ер атамалары:

Билдәле шәхестәр

• Миһранов Әнүәр Низам улы (15.01.1922 — ????), совет дәүләт һәм партия хеҙмәткәре. Бөйөк Ватан һуғышы яугиры. 1962—1966 йылдарҙа Мәсетле районының халыҡ депутаттары Советы башҡарма комитеты рәйесе.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Ҡаратаулы ырыуы

Һылтанмалар

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А.З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001, 120-121 с. – 304 с. — ISBN 5—295—02843—7 (рус.)
• tv-rb.ru/teleproekty/poznavatelno-razvlekatelnye/bashkorttar/