Йылгилде

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
(Елгилде битенән йүнәлтелде)
Ауыл
Ельгильдино
башҡ. Йылгилде
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Салауат

Ауыл биләмәһе

Торналы ауыл Советы

Координаталар

55°19′15″ с. ш. 58°19′41″ в. д.HGЯO

Халҡы

24[1] кеше (2010)

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Почта индексы

452486

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 247 865 003

ОКТМО коды

80 647 465 111

Ельгильдино (Рәсәй)
Ельгильдино
Ельгильдино
Йылгилде (Башҡортостан Республикаһы)
Ельгильдино

Йылгилде, Әнйәк (рус. Ельгильдино) — Башҡортостандың Салауат районындағы ауыл, Торналы ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 24 кеше[2]. Почта индексы — 452486, ОКАТО коды — 80247865003.

Географик урыны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Район үҙәгенә тиклем (Малаяҙ): 20 км
  • Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Торналы): 6 км
  • Яҡындағы тимер юл станцияһы (Мөрсәлим): 48 км

Йылгилде ауылы Әй йылғаһы буйында, район үҙәге Малаяҙ ауылынан көнсығышҡа 20 километр һәм тимер юл станцияһы Мөрсәлимдән көньяҡҡа 48 километр алыҫлыҡта урынлашҡан[3].

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Йылгилде ауылына («Зигильдеево — Теплого тож», «Зегыдеево») Себер даруғаһы Тырнаҡлы улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған.

1795 йылда Йылгилде ауылындағы 13 йортта 106 кеше һәм 21 йортта 149 кеше урыҫ дәүләт (ҡаҙна) крәҫтиәндәре йәшәгән.

1816 йылда 22 йортта 102 кеше, 18 йылдан һуң, 1834 йылда — 31 йортта 150 башҡорт иҫәпкә алынған.

1842 йылда 150 кешегә 6 сирек ужым һәм 72 сирк яҙғы ашлыҡ сәселгән. Йылгилде халҡының хужалығында 109 ат, 88 һыйыр, 30 һарыҡ, 6 кәзә аҫыралған[4][5].

Биләмә берәмектәренә инеүе[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Теркәү йылы Улус, ауыл советы Өйәҙ, кантон, район Губерна, Республика Дәүләт
1757 Мырҙалар улусы Троицк өйәҙе Ырымбур губернаһы Рәсәй Империяһы
1816 -се йорт -се Башҡорт кантоны Ырымбур губернаһы Рәсәй империяһы
1834 -се йорт -се Башҡорт кантоны Ырымбур губернаһы Рәсәй империяһы
1847 -се йорт -се Башҡорт кантоны, Өфө өйәҙе Ырымбур губернаһы Рәсәй империяһы
1859 -се йорт -се Башҡорт кантоны, Өфө өйәҙе Ырымбур губернаһы Рәсәй империяһы
1895 улусы Златоуст өйәҙе Өфө губернаһы Рәсәй империяһы
1920 улусы Мәсәғүт кантоны Автономлы Башҡорт ССР-ы РСФСР
1926 Мырҙалар улусы Мәсәғүт кантоны Автономлы Башҡорт ССР-ы СССР СССР
1935 Торналы ауыл Советы Малаяҙ районы Башҡорт АССР-ы СССР СССР
1941 Торналы ауыл Советы Салауат районы Башҡорт АССР-ы СССР СССР
1990 Торналы ауыл Советы Салауат районы Башҡортостан Республикаһы Рәсәй флагы Рәсәй Федерацияһы

Ауылдың XIX быуаттың икенсе яртыһындағы үҫеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1859 йылда Йылгилделә — 30 йортта 150 кеше донъя көткән.

Өйәҙ земство материалы ауылды түбәндәгесә ҡылыҡһырлай. «Йылгилде ауылы - Әй йылғаһының тигеҙ, һул ярында, өйәҙ ҡалаһынан көнсығыш өлөшөндә, өйәҙ ҡалаһынан 110 саҡрым, ауыл хужалығы продукттарын төп һатыу урыны — Үрге Ҡыйғы ауылынан 17 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы - аҫаба башҡорттар. Тау итәктәре буйлап төньяҡта һөрөнтө ерҙәр: өҫтөндә ике ҙур булмаған йырыны бар; был ерҙәр 50 йылға яҡын һөрөлә. Сәсеү әйләнеше өс баҫыулы; арыш, һоло, арпа, бойҙай сәселә; һабандар менән һөрөлә. Йәшелсә баҡсалары бар. Малсылыҡ менән шөғөлләнәләр. Мал бер өйөрҙә көтә. Көтөүлектәр ауыл янында, Әй йылғаһының һул яры буйлап урынлашҡан»[6][7].

Ауылдың XX быуаттағы үҫеше[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

XIX быуат башында уҡ, Ҡолсобай, Һатлы («Азнабаево, Азналы тож»), икенсе Ахун ауылдары, халҡы күсеп китеү сәбәпле, Тырнаҡлы улусы картаһынан юйыла.

1920 йылда Йылгилде ауылындағы 57 йортта 248 кеше йәшәгән булһа, 5 йылдан 25 хужалыҡ ҡына ҡалған. Урыҫ крәҫтиәндәре был ауылдан башҡа урынға күсеп киткән[8].

Халыҡ һаны[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Йылгилде ауылында күпселеге башҡорттар йәшәй (86 %).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь 24 16 8 66,7 33,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Билдәле кешеләре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Урамдары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Үҙәк урам (рус.  Центральная (улица)[9]

Тирә-яҡ мөхит[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар:

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Башҡа урын-ер атамалары:

Ҡушаматтар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7(рус.)
  • Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001, 153—154 с. — 304 с. — ISBN 5—295—02843—7 (рус.)

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  2. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
  3. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  4. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  5. Генеалогия и архивы. Ельгильдино
  6. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  7. Генеалогия и архивы. Ельгильдино
  8. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  9. Карта д. Ельгильдино. Улицы